Tuğba İçmeli Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İklim Değişikliği Dairesi İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELEDE TARİHİ DÖNEM PARİS ANLAŞMASI VE TÜRKİYE Tuğba İçmeli Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İklim Değişikliği Dairesi

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Bilimsel Araştırmalar Ne Gösteriyor? 15 Kasım 2018

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDİR? İklim değişikliği, “Karşılaştırılabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan bir değişiklik” biçiminde tanımlanmaktadır. Küresel iklim değişikliği; fosil yakıtların kullanımı, arazi kullanımı değişiklikleri, ormansızlaştırma ve sanayi süreçleri gibi insan etkinlikleriyle atmosfere salınan sera gazı birikimlerindeki hızlı artışın doğal sera etkisini kuvvetlendirmesi sonucunda yerkürenin ortalama yüzey sıcaklıklarındaki artışı ve iklimde oluşan değişiklikleri ifade etmektedir.

Artan Sera Etkisi= Küresel Isınma Karbon dioksit (CO2) ve Ortalama Sıcaklık ilişkisi (Vostok Buzulu- 400.000 yıl öncesinden günümüz) Sanayi Devrimi’nden sonra sera gazlarının miktarı önemli derecede arttı. 280 ppm Sanayi Devrimi’nden önceki CO2 konsantrasyonu 400 ppm Mayıs 2015 0.9 0C 1901-2011 arası ortalama sıcaklık artışı 20C Sanayi Devrimi öncesine göre ortalama yüzey sıcaklık artışı Kaynak: http://www.preearth.net/phpBB3/viewtopic.php?f=16&t=23 50C Buzul Çağı ile günümüz dünyasında ortalama sıcaklık farkı 1901-2011 yılları arasında küresel sıcaklıklarda yaklaşık 0.9°C artış görüldüğünü ortaya koyan raporda, ortalama yüzey sıcaklıklarının sanayi devrimi öncesine göre 2°C yüksek olduğu belirtiliyor. “Bu gezegende hiç kimse iklim değişikliğinin etkilerinden kaçamayacak!”

SGE – GAZLAR Kaynak: IPCC 5. Değerlendirme Raporu, 2014

SGE – SEKTÖRLER Kaynak: IPCC 5. Değerlendirme Raporu, 2014

Kim Sorumlu?

Fosil yakıt ile kalkınmanın bedelini tüm dünya ödüyor TARİHSEL SORUMLULUK ABD 28% AB 23% Diğer OECD 5% Fosil yakıt ile kalkınmanın bedelini tüm dünya ödüyor Rusya 11% Japonya 4% Çin 9% Hindistan 3% Dünyanın Geri Kalanı 18% Enerji üretimine bağlı kümülatif sera gazı emisyonları, 1890-2007 Kaynak: World Energy Outlook 2009

1990-2012 ÜLKE EMİSYONLARI (tCO2) www.unfccc.int Sıralama   1990 2012 1 ABD 5,990,000 10,550,000 Çin 2 AB (28) 5,626,260 6,487,847 3 Rusya 3,371,781 4,624,224 4 3,355,000 2,486,000 Hindistan 5 Almanya 1,248,049 2,297,162 6 Japonya 1,234,373 1,343,137 7 1,082,000 1,311,000 Brezilya 8 Ukrayna 944,353 939,083 9 İngiltere 783,412 699,050 Meksika 10 717,130 698,626 Kanada 11 590,908 586,357 12 Fransa 560,384 623,648 Avustralya 13 İtalya 519,055 496,396 14 Polonya 466,372 461,191 15 414,974 439,874 Türkiye 16 406,130 402,666 17 İspanya 283,749 399,271 18 Romanya 247,718 340,809 19 Hollanda 211,850 191,669 20 Çek Cumhuriyeti 196,146 131,466 21 188,434 118,789

Bilimsel Gerçekler TÜRKİYE TEMEL GÖSTERGELER

TÜRKİYE’NİN SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ (1990-2014)

SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Sektörlere Göre Sera Gazı Emisyon Payları (2014) 2014 yılı kişi başı emisyon miktarı: 6,08 ton/kişi

TÜRKİYE’NİN SERA GAZI EMİSYON PROJEKSİYONU (1990-2030) Toplam Sera Gazı Emisyonları Yıllar Toplam Sera Gazı Emisyonu (MtonCO2e) Kişi Başı Sera Gazı Emisyonu (ton CO2e/kişi) 1990 218 3,9 2012 464 5,6 2015 459 6,1 2018 572 7,1 2020 673 8,2 2023 843 10,0 2025 934 10,9 2030 1.175 13,3

Bilimsel Gerçekler MEVCUT ULUSLARARASI SİSTEM

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi MEVCUT ULUSLARARASI SİSTEM Eski Dönem Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 1992 yılında Rio’da kabul edildi. 1994 yılında yürürlüğe girdi. Günümüz itibariyle 195 ülke ve Avrupa Birliği Sözleşmeye taraf olmuştur. Sözleşmenin ekleri: Ek-1, Ek-2 ve Ek-1 Dışıdır. Türkiye, Sözleşmeye 2004 yılında taraf olmuştur. Sözleşmenin Ek-1 listesinde yer almaktadır. Kyoto Protokolü Sözleşmenin uygulama aracıdır. 1997 yılında kabul edildi. 2005 yılında yürürlüğe girdi. Günümüz itibariyle 191 ülke ve Avrupa Birliği Protokole taraftır. Protokolün ekleri: Ek-A, Ek-B Protokolün Yükümlülük dönemleri Birinci Yükümlülük Dönemi (2008-2012) İkinci Yükümlülük Dönemi (2013-2020) Türkiye, Protokole 2009 yılında taraf olmuştur. Türkiye birinci ve ikinci yükümlülük dönemlerinde emisyon azaltım taahhüdü almamıştır.

YENİ ULUSLARARASI SİSTEM 15 Kasım 2018

2020 Sonrası İklim Rejimi Yeni Sistem İklim Değişikliği ile mücadelede başlangıç noktası etkili ve kapsayıcı yeni uluslar arası PARİS ANLAŞMASI - Küresel ölçekte çok büyük bir başarı - 1 yıldan kısa sürede yürürlük (12 Aralık – 4 Kasım) - 14 Ekim itibari ile; 197 Sözleşme Tarafı, 191 İmza, 79 Ratifikasyon, %60 SGE

PARİS ANLAŞMASI Paris Anlaşmasının getirdikleri: Ana iklim sözleşmesi olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesinin ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre sıralandığı eklerine (Ek- 1, Ek-2, Ek-dışı) hiçbir atıf bulunmamaktadır. “gelişmiş ülke” ve “gelişmekte olan ülke” ifadeleri kullanılmıştır. Hangi ülkelerin gelişmiş, hangi ülkelerin ise gelişmekte olan ülke kategorisinde yer aldığı netliğe kavuşturulmamıştır. Küresel ortalama sıcaklık artışının sanayileşme öncesi döneme göre 2 C derecenin oldukça altında tutulması ve sıcaklık artışının 1,5 C derece ile sınırlandırılması yönünde çaba sarf edilmesi hükmü yer almaktadır. Ulusal katkı niyetlerinin çerçevesi, her ülkenin kendi şartlarına göre belirleyeceği bir çerçevede sunmasına imkan tanıyacak şekilde kabul edilmiş olup, ülkemiz açısından son derece olumlu değerlendirilmektedir.

PARİS ANLAŞMASI Paris Anlaşmasının getirdikleri: Gelişmiş ülkelerin ekonomi genelinde mutlak emisyon azaltım hedefi alarak sürece liderlik edeceği ifadesi yer almaktadır. Gelişmekte olan ülkeler ise azaltım çabalarını geliştirmeye ve bu çabalarını zamanla farklı ulusal koşullarına göre ekonomi genelinde emisyon azaltımı veya sınırlandırmaya dönüştürmeye teşvik edilmiştir. Küresel sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlamak için yeni karbon mekanizmaları oluşturularak bu mekanizmalara katılım gönüllülük esasına dayandırılmıştır. Gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere hem sera gazı emisyonlarının azaltımı hem de iklim değişikliğine uyum yükümlülüklerini yerine getirmelerinde finans desteği sağlayacağı hüküm altına alınmıştır.

TÜRKİYE’nin KONUMU VE FIRSATLARI

TÜRKİYE’NİN ULUSAL KATKI BEYANI Ülkemiz; 30 Eylül 2015 tarihinde ulusal katkı beyanını Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekreteryasına sunmuştur. 22 Nisan 2016 tarihinde NY’daki imza töreninde Paris Anlaşmasını imzalamıştır. Taraf olunması için net bir şekilde ülkemize desteklerin yolunun açılmasına yönelik müzakerelere devam etmektedir. %21 (246 Mt)

TÜRKİYE’NİN PARİS’TEKİ TUTUMU Sözleşmenin “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreceli kabiliyetler” ilkesinin korunması: Bu ilke, ülkelere kendi imkan ve kabiliyetleri ölçüsünde iklim değişikliği ile mücadele etme imkanı vererek ülkeler arasında farklılaşma sağlamakta ve aşağıdan yukarıya bir yaklaşım benimsemektedir. 1 Sözleşmenin eklerine (Ek-1, Ek-2, Ek-1 Dışı) atıf yapılmaması: Türkiye, gelişmekte olan bir ülke olduğu halde gelişmiş ülkelerle birlikte Ek-1’de yer almaktadır. Bu nedenle, Ek-2 ülkelerince Ek-1 dışında yer alan ülkelere sağlanan finans ve teknoloji desteklerinden yararlanamamaktadır. (Ek-1 Dışı ülkeleri sosyo-ekonomik göstergeleri bakımından Türkiye’ye benzerlikler göstermektedir: Brezilya, Meksika, Çin, Hindistan, Suudi Arabistan vb.) 2 Türkiye’nin gelişmekte olan ülkelerle birlikte anılarak finans ve teknoloji desteklerine erişiminin önünün açılması: Yeni anlaşmada ve 21. Taraflar Konferansı kararlarında bu konuya ilişkin hükme yer verilmesi önem arz etmiştir. 3

PARİS’İN TÜRKİYE AÇISINDAN SONUÇLARI Sözleşmesinin “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ilkesine Paris Anlaşmasının giriş hükümlerinde yer verilerek ülkemizin bu konudaki hassasiyeti korunmuştur. Paris Anlaşmasında, Sözleşmenin eklerine hiçbir şekilde atıf yapılmamıştır. Ülkeler, “gelişmiş ülkeler” ve “gelişmekte olan ülkeler” olarak nitelendirilmiştir. Hangi ülkelerin gelişmiş, hangilerinin gelişmekte olan ülke olduğu muğlaktır. Ancak, Türkiye’nin bu yöndeki kırmızı çizgisi de aşılmamıştır.

Bilimsel Gerçekler ÖNÜMÜZDEKİ SÜREÇ

YOL HARİTASI Dönem Başkanı Fransa’nın ülkemize sözü çerçevesinde, Marakeş’te yapılacak olan 22. Taraflar Konferansı’na Türkiye ile ilgili bir rapor sunulacaktır. Bu kapsamda Fransa ile ikili görüşmeler devam etmektedir. Yeni dönem başkanı Fas ile görüşmeler yürütülmektedir. Fas tarafından Marakeş’te yapılacak olan 22. Taraflar Konferansında ülkemiz için bir taslak karar çıkarma çalışmaları devam etmektedir. Pek çok ülke ve grup ile ikili görüşmeler gerçekleştirilmektedir.

PARİS ANLAŞMASININ UYGULANMASINI DESTEKLEYECEK ULUSAL ÇALIŞMALAR Bilimsel Gerçekler

ULUSAL ÇALIŞMALAR KARBON PİYASALARI Piyasa Temelli Mekanizmalara yönelik projeler SERA GAZI TAKİP MEVZUATI Yönetmelik ve Tebliğleri ULUSAL KATKI VE İZLEME SÜRECİ Kurumlarla işbirliği protokolleri ve projeler ULUSLARARASI RAPORLAMALAR Ulusal Bildirim, İki Yıllık Raporlama, Ulusal Envanter SER: bakanlıkça yayımlanan tebliğler çerçevesinde oluşturulan rapor 2015 Emisyonları için en geç Haziran 2014 olacak şekilde onaylanmak üzere Bakanlığa gönderir.

ULUSAL ÇALIŞMALAR PROJE BÜTÇE KAYNAK / UYGULAYICI DÖNEM KATKI Karbon Piyasasına Hazırlık Ortaklığı (PMR) 3 M. $ Dünya Bankası / ÇŞB 11.02.2014 11.06.2017 PİLOT ÇALIŞMALAR KARBON PİYASALARI ALTYAPISI Emisyon Takibi Konusunda Kapasite Geliştirme (MRV) 3 M. € Alman Hükümeti / GIZ+ÇŞB 01.10.2013 01.10.2016 SERA GAZI TAKİP MEVZUATININ TAM VE ETKİN UYGULANMASI Ulusal Envanter ve Raporların Geliştirilmesi (MMD) 2,5 M.€ IPA (AB) / PANGEA+ÇŞB 25.12.2014 25.12.2016 ULUSAL ENVANTERİN İYİLEŞTİRİLMESİ AB MEVZUATINA UYUM Sera Gazı Emisyon Projeksiyonlarının Hazırlanması 3 M.TL Ulusal Bütçe / TUBİTAK+ÇŞB 30.12.2013 30.12.2015 ULUSAL BİLDİRİM ULUSAL AZALTIM KATKISI (INDC)

SGE TAKİBİ HAKKINDA MEVZUAT Tesis Kategorisi Yıllık Emisyon Miktarı (Kategori Eşikleri) Tesis Sayısı Kategorilere Göre Toplam Emisyon Miktarı A ≤ 50 Bin ton.CO2.eşd.  350  6 M.ton B 50 Bin – 500 Bin ton.CO2.eşd.  150  24 M.ton C ≥ 500 Bin ton.CO2.eşd.  100  230 M.ton Takip Edilen emisyonlar: 260 milyon ton 2013 Ulusal Envanter: 459 milyon ton SER: bakanlıkça yayımlanan tebliğler çerçevesinde oluşturulan rapor 2015 Emisyonları için en geç Haziran 2014 olacak şekilde onaylanmak üzere Bakanlığa gönderir.

SGE TAKİBİ HAKKINDA MEVZUAT SER: bakanlıkça yayımlanan tebliğler çerçevesinde oluşturulan rapor 2015 Emisyonları için en geç Haziran 2014 olacak şekilde onaylanmak üzere Bakanlığa gönderir.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Tuğba İçmeli Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti Şube Md. V. Tel: +90 312 586 31 56 E-posta: tugba.icmeli@csb.gov.tr www.csb.gov.tr www.iklim.csb.gov.tr