Konu 4: Kimyasal Reaksiyonlar Genel Kimya Principles and Modern Applications Petrucci • Harwood • Herring 8th Edition 10.11.2018 14:07 Konu 4: Kimyasal Reaksiyonlar Philip Dutton University of Windsor, Canada Prentice-Hall © 2002     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў Represent chemical reactions by chemical equations. Relationship between reactants and products is STOICHIOMETRY Many reactions occur in solution-concentration uses the mole concept to describe solutions GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

İÇİNDEKİLER ******** KONU 4 KİMYASAL TEPKİMELER 107 ************ 10.11.2018 14:07 ******** KONU 4 KİMYASAL TEPKİMELER 107 ************ 4-1 KİMYASAL TEPKİMELER VE KİMYASAL EŞİTLİKLER 108 Tepkime=Reaksiyon (rx), Tepken=Reaktif (rf), Ürün (ür) , Denklem Denkleştirme=Eşitleme, Maddenin hali ve koşullar. 4-2 KİMYASAL EŞİTLİK VE STOKİYOMETRİ 112 MOL Kavramına dayalı hesaplamalar =Stokiometri 4-3 ÇÖZELTİDE KİMYASAL TEPKİMELER 117 Çözelti (aq) = Çözücü (Solvent) + Çözünen (Solüt) MOLARİTE – Konsantrasyon Ayarı Seyreltme ve Derişikleştirme 4-4 SINIRLAYICI BİLEŞENİN BELİRLENMESİ 122 Sınırlayıcı Bileşen=rx’da önce biten madde 4-5 TEPKİME STOKİOMETRİSİNDE DİĞER KONULAR 124 VERİM [Kuramsal (Teorik), Gerçek ve Yüzde (%) Verim ] , rx çeşitleri =Ardışık, Eşzamanlı ve Net rx , Ara ürün , Yan ürün, Basamaklı rx ,rx koşulu NŞ, SŞ, Δ, sıvı (s), katı (k), gaz (g) , Saflaştırma ÖZEL KONU : Industrial Chemistry     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

4-1 Kimyasal Tepkimeler ve Kimyasal Eşitlikler 10.11.2018 14:07 Bir kimyasal tepkime, bir veya daha fazla madde (tepken=reaktan)ların ürünlere dönüşmesi işlemidir. Bir rx oluşumunda şu değişimler gözlenebilir: **Renk değişimi ** Çökelek oluşumu ** Gaz çıkışı **Isı alınması (endoterm rx) veya verilmesi (eksoterm rx) gibi olaylarla meydana gelir. DENKLEŞTİRME=EŞİTLEME Kimyasal Denklemi eşitlemek için ok/eşitliğin iki tarafındaki atom sayıları eşitlenir, bunun için formüllerin STOKİOMETRİK KATSAYILARI ayarlanır. Bunun için, asla denklem dışı formüller ilave edilmemeli ve formüller değiştirilmemelidir. Br kimyasal rx2da hem kimyasal hem de matematiksel denklik sağlanmalıdır. Azot monoksit + Oksijen = Azot Dioksit 2 NO + O2 → 2 NO2 Bir rx’da olmayanı ilave etmek yanlıştır.     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў NO + O2 → NO2 + O Veya Formülleri kendine göre değiştirmek yanlıştır. NO + O2 → NO3 GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

Kimyasal reaksiyonları Denkleştirme 10.11.2018 14:07 Kimyasal reaksiyonları Denkleştirme 1- Eşitliğin iki tarafında aynı element birer bileşikte mevcutsa önce o denkleştirilir. 2-Giren madde veya oluşan ürünlerden biri serbest element ise onu en son denkleştiriniz. 3-Eğer rx’da değişmeden yer alan çok atomlu iyonlar varsa onları değiştirmeden denkleştirebilirsiniz. 4- Denklemde kesirli katsayılar varsa onlar uygun sayıyla çarpılarak tam sayılara dönüştürülür. 5-Kimyasal Eşitlikler ve Stokiyometri Kimyasal rx’ların kalitatif ve kantitatif anlamda eşitlenmesi ve hesaplarda kullanılmasıdır. BU hesaplarda MOL dönüşümleri esas alınır ve kullanılır.     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

Example 4-2) C-H-O içeren bileşiğin yanması 10.11.2018 14:07 **ÖRNEK :Likit trietilen glikol, C6H14O4, vinil ve poliüretan plastikleri çözücüsüdür. Bu bileşiğin tam yanma rx’larını yazıp eşitleyiniz. C6H14O4 + 15/2 O2 → 6 CO2 + 7 H2O veya daha doğrusu 2 C6H14O4 + 15 O2 → 12 CO2 + 14 H2O olur. **ÖRNEK : 2,72 mol H2,aşırı O2 içide yakılırsa kaç g su oluşur? CEVAP : 2,72 mol H2’den 2,72 mol H2O su oluşur, buda 2,72x18=48,96 g dır. **ÖRNEK :Uçak alaşımı d=2,85 olup kütlece %93,7 Al ve %6,3 Cu içerir. 0,691 cm3 alaşım yeteri kadar HClaq ile rx’a sokulursa kaç g H2 gazı oluşur.(Sadece Al rx verebilir) CEVAP:PLAN cm3 alloy → g alloy → g Al → mole Al → mol H2 → g H2 2 Al + 6 HCl → 2 AlCl3 + 3 H2 0,691 cm3x2,85g/cm3x 0,937g.Al/1g.alşx1/27g/molAlx3molH2/2mol Alx2g/molH2= 0,207 g H2     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

1. ) C vitamini soğuk algınlığı ve iskorpit hastalığına iyi gelir 1.) C vitamini soğuk algınlığı ve iskorpit hastalığına iyi gelir. 0,2 g örnek yakıldığında 0,2998 g CO2, 0,0918 g H2O oluşur. Kaba formülünü belirleyiniz. ➨CEVAP :0,2998/44=0,0068nC*12=0,082g C 0,0918*2/18=0,0102nH=gH 0,2-(0,082+0,0102)=0,1078gO/16 = =0,00674nO ➪ C H1,33O ➪ C3H4O3 Kaba Formül *************************************************************************** 2.) İzopropil propiyonat, roma tat verir. 1,141 g’ı yakıldığında 2,684 g CO2 ve 1,17 g H2O çıkar. Kaba formülü nedir? CEVAP 2,684/44=0,061nC*12=0,732gC 1,17*2/18=0,13nH=gH 1,141-0,862 = 0,279gO/16=0,01744nO ➪ C3,5H7,5O ➪C7H15O2 *************************************************************************** 3.) Tiyofenin 1,504 g’ı yakıldığında 3,149 g CO2, 0,645 g H2O ve 1,146 g SO2 çıkar. Kaba formülü belirleyiniz. ➨CEVAP 3,149/44=0,07157nC*12=0,859gC 0,645*2/18=0,0717nH=gH 1,146/64=0,0179nS*32=0,573gS ➪C0,072H0,072S0,018 C4H4S GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002

Örnek 4-6 % 93,7 Al ve % 6,3 Cu içeren ve d=2,85 g/cc olan uçak alaşımından 0,691cc aşırı HCl (aq) ile rx sokulduğunda oluşan H2 g miktarı nedir? (NOT:Burada sadece Al rx’a girer, Cu rx’a girmez ) 2 Al + 6 HCl → 2 AlCl3 + 3 H2 cm3 alaşım → g alaşım → g Al → mol Al → mol H2 → g H2 10.11.2018 14:07 × × mH2 = 0.691 cm3 alloy × × × 2.85 g alloy 1 cm3 97.3 g Al 100 g alloy 1 mol Al 26.98 g Al 3 mol H2 2 mol Al 2.016 g H2 1 mol H2 mH2= 0,207 g H2 GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

4-3 Çözeltide Kimyasal Tepkimeler Genel olarak tepkimelerin çözeltide yapılmasının sebebi çöz. içinde atom, iyon ve molekül mertebesinde dağılım olup rx vereceklerin yakın temasının daha kolay sağlanabilmesidir. Sulu (aqueous)ÇÖZELTİ (aq) =Çözücü (slv) +Çözünen (slt)’den oluşur. SOLUTION (aq) =Solvent (slv) (We will usually use aqueous (aq) solution) + Solute MOLARİTE : 1 L çöz.’de çözünen maddenin mol sayısıdır M = mol slt / 1L aq ÖRNEK :0,25 M K2CrO4 (aq) hazırlamak için 194,2/4=48,55 g K2CrO4 tartılıp bir miktar suda çözülerek balon jojede hacmı 1L’ye tamamlanır. **Eğer bize bu çözeltiden sadece 0,25 L gerekiyorsa 48,55/4=12,14 g tartılır biraz suda çözüldükten sonra 250 mL.lik balon jojede hacmı 250 mL’ye tamamlanır. **Başka bir işte bize 0,25 L 0,01M K2CrO4 aq gerekti elimiz de de yukarda hazırladığımız 0,25M K2CrO4 aq var bunun için M1xV1= M2xV2 den 0,25xV1= 0,01x0,25 ►V1= 0,01L=10 mL al ve 250 mL’ye tamamla. GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002

ÇÖZELTİLERİN SETRELTİLMESİ 10.11.2018 14:07 ÇÖZELTİLERİN SETRELTİLMESİ Mi × Vi = ni Mi × Vi Mf × Vf = nf = Mf × Vf M = n V     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў Mi × Vi Mf = Vf = Mi Vi Vf GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

1 1 → ← ↑ ↓ ⇄ ⇌ ↔ ║│Ӯ ϑ υ ν τ ε δ ζ α β γ ∂ σ б Ө ψ Δ π Ω χ φ ρ Ψ ω μ η λ ū ≠√ ∛ ∜ ∑ ∫ ∞ ≈ ~ ÷ ¯ 1) 200 mL %31 NaOH (aq) (d=1,33) nasıl %14 NaOH (aq) yapılır? ➨CEVAP: 323 mLsu katarak 2) 25 mL suda 4g Na3PO4(k) (Mw=164 g/n) çözüldüğünde 27,8 mL Na3PO4(aq) oluşur. Oluşan Na3PO4(aq) d=?, %=?, %c=? ➨CEVAP: d=1,043 - %=13,79 - %c=14,39 . 3) 35 g %25 KCl (aq) (d=1,22 - Mw=74 g/n) üzerine 56 g %15 KCl (aq) (d=1,11) ilavesinde oluşan çözeltinin d=? %=? %c=? M=? m=? , %n=? Bu oluşan çözelti %17 KCl (aq) nasıl yapılır? ➨CEVAP: d=1,15 - %18,85 - %c= 21,67 - M=2,91 - m= 3,86 - %n= 6,02 - Bu çözelti üzerine 9,88 mL su ilavesiyle %17KCl(aq) oluşur . 4) %15 NaOH (aq) (d=1,17) ve %28 NaOH (aq) (d=1,3) kütlece ve hacımca eşit karıştırılırsa oluşacak NaOH (aq) d=?, %=?, %c=?, %v=?, M=?, N=?, m=?, %n=? ➨CEVAP: Kütlece Eşit karışım d=1,23 - % 21,5 ➪ hacımca eşit karışım d=1,235 %21,84 . 5) %15 H2SO4(aq) (d=1,103) ve %45 H2SO4(aq) (d=1,352) ile su eşit hacımlarda karıştırılırsa meydana gelen H2SO4(aq) d=?, %=?, %c=?, %v=?, M=?, N=?, m=?, %n=? ➨CEVAP: d=1,151 - % 22,4 -%c=25,78 - %v=10,69 - M=2,65 - N=5,30 - m=2,95 - %n=5,04 . 6) %40 H2SO4(aq) (d=1,3) su ile kütlece ve hacımca 3:1 oranında karıştırılırsa meydana gelen H2SO4(aq) d=?, %=?, %c=?, %v=?, M=?, N=?, m=?, %n=? ➨CEVAP: Kütlece 3:1 karışımın d=1,21 - % 30 ➪ hacımca 3:1 karışımın d=1,225 %31,84 . 7) % 12 HCl(aq) ve %36 HCl (aq) ağırlıkça hangi oranda karıştırılırsa %20 HCl (aq) oluşur ? ➨CEVAP: 12 16 g % 12 HCl(aq) üzerine 8 g % 36 HCl(aq) ilavesiyle yani w1:w2= 2:1 oranında karışım % 20 HCl olur. 20 36 8 g %36 HCl (aq) veya w1.c1=w2.c2 (2x0,12) + (w2x0,36)= (2+w2).0,20 ➪ w2=1 bulunur. **************************************************************************************************************** 8) 400 g % 40 NaNO3(aq) dan %60 NaNO3(aq) yapabilmek için kaç g NaNO3(k) katılır ? ➨CEVAP: (400x0,40) + w2 / (400 + w2)= 0,60 ➪ w2= 200 g NaNO3(k) 9) 400 cc % 85 KNO3(aq) içindeki katı KNO3(k) tuzu kaç g.dır ? ➨CEVAP: (400x1,84 = 736g % 85 KNO3(aq) ) içinde ➪ 736x0,85=625,6 g katı KNO3(k) tuzu vardır 10) 0,5 kg %49 H2SO4(aq)‘ne yeteri kadar Mg çubuk atıldığında kaç L H2 gazı çıkar?H2SO4(aq+ Mg ➔ MgSO4(aq+ H2(g) ➨CEVAP: 500x0,49 / 98 = 2,5 mol H2 gazı ➪ x22,4 L/ mol = 56 L H2 gazı çıkar ******************************************************************************************************************************** 11) Saf Etol dEtol=0,8 g/mL, dsu=1 g/mL’dir. Etol su ile eşit hacim ve kütlede karıştırılırsa, oluşan karışımların d=?, %=? ➨ Eşit V: d=1,8/2=0,90 g/mL - % = 0,8*100/2=40 - Eşit m : d=2/2,25=0,89g/mL - %=1*100/2=50 10.11.2018 14:07     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў 10.11.2018 14:07 GK-I K-4 GK-I K-4

10.11.2018 14:07     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў 10.11.2018 14:07 GK-I K-4 GK-I K-4

Example 4-12 SINIRLAYICI BİLEŞENİN BELİRLENMESİ 10.11.2018 14:07 ÖRNEK : PCl3 (k) ve benzin katkısıdır 323g Cl2 (g) ve 125 g P4 (k) kullanıldığında böcek öldürücü olan PCl3(k)’den kaç g meydana gelir? **Ortamda hangi maddeden kaç g artar ? P4 (k) + 6 Cl2 (g) → 4 PCl3 (k) P4= 123,9 g/mol Cl2=71 g/mol PCl3= 137,3 g/mol CEVAP : 323/71=4,56 mol Cl2 125/123,9=1,01 mol P4 rx’da 1 mol P4 için 6mol Cl2 gerekmektedir ohalde burada Cl2 sınırlayıcı bileşen olup oluşan ürünün miktarı Cl2’e göre oluşur çıkan mPCl3 g = [(4,56nCl2x4nPCl3)/6nCl2]x137,3= 417,39 g PCl3 oluşur. **417 g PCl3 için= 417,39/137,3g/nPCl3x1/4x123,9 =94,1 g P4 kullanıldığına göre artan miktar g P4 =125-94,1 =31 gP4 artar.     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

1)% 95 H2SO4(aq) ile %30 Oleum (100 g=30 g H2S2O7+70 g H2SO4) ne oranda karıştırılırsa %20 Oleum olur? ➨CEVAP: 100 g %95 H2SO4(aq) (100 g=95 g H2SO4+5 g H2O) üzerine ilave edilecek % 30 Oleum miktarı=A ise 0,20 Oleum = 0,30xA - (5x178:18) / 100+ A ➪ A = 694,44 g %30 Oleum +100 g % 95 H2SO4(aq) ≈ 7/1 oranı Burada SU SINIRLAYICI REAKTİFtir ve işlem buna göre yapılır. 2)80 g %98H2SO4(aq)ile 150 g%20 Oleum (100 g=20gH2S2O7+80 g H2SO4) karıştırılırsa ne olur ? ➨CEVAP: 80 g %98 H2SO4(aq) = (80x0,98=) 78,4 g H2SO4+1,6 g H2O içerir 178 g/n Oleum 18 g/n H2O ile rx verir ve 2x98=196g H2SO4 oluşur. SU SINIRLAYICI REAKTİFtir, 150 g %20 Oleum = (150x0,20=)30 g H2S2O7+120 g H2SO4 içerir H2S2O7 + H2O → 2 H2SO4 (1,6x178/18=15,82 g H2S2O7 ile rx verir) Artan H2S2O7 miktarı =30-15,82=14,18g/230 g NETİCE % 6,16 OLEUM çözeltisi oluşur 3) % 10 Oleum ile % 50 H2SO4(aq), % 95 H2SO4(aq) eldesi için ne oranda karıştırılmalıdır ? ➨CEVAP: A g % 50 H2SO4(aq) aınıp buna 100 g %10 Oleum alınırsa H2S2O7 + H2O → 2 H2SO4 10 g H2S2O7 ➪ 1,011 g H2O harcar ➪ 11,011 g H2SO4 olur. OLEUM KISITLAYICI REAKTİF Ohalde H2O’a göre=0,5 A - 1,011/100+A=0,05 ➪ A=13,36 g % 50 H2SO4(aq)100 g%10 Oleum katılır % 95 H2SO4(aq) olur H2SO4’a göre=0,5 A + 90 + 11,011/100+A=0,95 ➪ A=13,36 g % 50 H2SO4(aq)100 g%10 Oleum katılır % 95 H2SO4(aq) olur. 10.11.2018 14:07     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў 10.11.2018 14:07 GK-I K-4 GK-I K-4

O halde oluşan yeni çözeltide bulunan maddeler şu şekildedir: 10.11.2018 14:07 SORU-4: %20 oleum ile % 70 H2SO4 çözeltisi ¼ oranında karıştırılırsa oluşan çözelti % kaçlıktır? ÇÖZÜM: 25 g %20 oleum alırsak bunun 25 x 0,20 = 5 g’ı H2S2O7 , 25 – 5 = 20 g ‘ ı ise H2SO4 içerir. 100 g % 70 H2SO4 çözeltisinde ise 70 g H2SO4 ile 30 g H2O bulunur. Burada H2S2O7 Oleum SINIRLAYICI REAKTİFTİR. H2S2O7 + H 2O → 2 H2SO4 reaksiyonuna göre 5 g H2S2O7 nin tamamı su ile reaksiyona girer ve H2SO4 oluşur. x = 5 x 18 / 178 = 0, 5 g su reaksiyona girer oluşan m H2SO4 = 5 x 196 / 178 = 5,5 g O halde oluşan yeni çözeltide bulunan maddeler şu şekildedir: 70 + 20 + 5,5 =95,5 g H2SO4 30 – 0,5 = 29,5 g H 2O Çözeltinin kütlesi = 95,5 + 29,5 = 125 g % H2SO4 = 95,5 / 125 x 100 = %76,4 H2SO4 aq oluşur. ************************************************************** ± ū ƒ α β γ δ ε ν μ χ ψ П Х σ τ υ π ρ λ Σ Δ       — ∞ √ Å » ¼½¾ | ~ √‾÷ 10.11.2018 14:07 GK-I K-4 GK-I K-4

4-5 Rx Stokiyometrisinde VERİM (Teorik Verim,Gerçek Verim ve % Verim) 10.11.2018 14:07 TEORİK (kuramsal) VERİM=Ortamdaki maddelerin tamamen %100 ürünlere dönüştüğün de oluşan miktardır. GERÇEK VERİM :Yapılan rx’da elde edilen miktar =dır. % VERİM = Gerçek Verim / Teorik Verim x 100 ÖRNEK : Gübre olarak kullanılan ürenin üretiminde CO2 üzerine NH3 aşırısı ortama konduğunda her 1 mol CO2 başına 47,7 g üre oluştuğuna göre Gerçek verim = ? Teorik Verim = ? % Verim = ? ne olur ? Üre sentez rx : CO2+ 2NH3 → (NH2)2CO + H2O 44 2x17 60 CEVAP : % VERİM = Gerçek Verim / Teorik Verim x 100 Gerçek Verim=47,7 g Teorik Verim=1mölx60 g/mol= 60 g % VERİM =47,7/60 x 100 = % 79,4     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

Consecutive Reactions, Simultaneous Reactions and Overall Reactions Ardışık rx- Eş zamanlı rx- Net rx 10.11.2018 14:07 ARDIŞIK rx- İki veya daha fazla basamaktan oluşan art arda gerçekleşen rx.lardır. EŞ ZAMANLI rx- İki veya daha fazla madde bağımsız olarak birbiriyle aynı zamanda farklı rx oluşturur. NET rx : Ardışık rx.ların birleştirilerek toplam tek ve basit bir rx haline dönüşmesidir. ARA ÜRÜN : Çok basamaklı bir rx.un bir basamağında üretilip diğer basamağında tüketilen birleşiklerdir.Aşağıdaki örnekde TiCl4(g) bir ara üründür.. ÖRNEK :Piğment ve ilaç sanayiinde kullanılan saf TiO2 eldesi için ,TiO2 filizi yüksek ısıda C ile Cl2 atm.de ısıtılarak önce TiCl4(g)’ına sonra bu O2 atm de ısıtılıp saf TiO2 (k) çevrilir. 1 kg saf TiO2 (k) eldesi için ne kadar C gerekir? TiO2= 80 C: mC = 1000/80x3/2x12= 226 g C 2TiO2 (k) +3C + 4 Cl2→TiCl4(g) + CO2+2 CO TiCl4(g) + O2→saf TiO2 (k)+2 Cl2 ÖRNEK : HNO3 aşağıdaki ardışık rx larla NH3 NH3 ve O2 den üretilir. 1kg NH3 dan kaç g HNO3 üretildiğini hesaplayınız.? 4NH3 + 5O2 → 4NO + 6 H2O , 2 NO +O2 → 2NO2 , 3 NO2 + H2O → 2HNO3 CEVAP : m HNO3= 1000/17x4/4x2/2x2/3x63= 247 g HNO3 oluşur.     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

USA’da KİMYA SANAYİNİN top 10’u 10.11.2018 14:07 USA’da KİMYA SANAYİNİN top 10’u     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4

➨CEVAP: : 2AgNO3(aq) + K2CrO4(aq) ➔ Ag2CrO4(k) + 2KNO3(aq) 4 → ← ↑ ↓ ⇄ ⇌ ↔ ⇥ ➔ ➪ ➨║│Å ℃ Ӯ ϑ υ ν τ ε δ ζ α β γ ∂ σ б Ө ψ Δ ∇ π Ω χ φ ρ Ψ ω μ η λ ū ≠√ ∛ ∜ ∑ ∫ ∞ ≈ ~ ÷ ¯ 4.KONU : KİMYASAL REAKSİYONLAR 1-)1,5 g katı Ag2CrO4(k) (331,73) elde etmek için aşırı AgNO3(aq) içine kaç mL 0,25 M K2CrO4(aq) eklenir? ➨CEVAP: : 2AgNO3(aq) + K2CrO4(aq) ➔ Ag2CrO4(k) + 2KNO3(aq) V K2CrO4(aq)=1,5 / 331,73 mol Ag2CrO4 *1 mol K2CrO4 /1 mol Ag2CrO4 *1 L/0,25 mol K2CrO4 =0,0181 L ➨18,1 mL K2CrO4(aq) ******************************************************************************************************************************* 2-)İnsan kanındaki alkol (C2H5OH) seviyesi, kan plazmasının Cr2O72-(aq) ile Asit ortamda titrasyonu ile bulunur. 8Cr6+2O72-(aq)+ 3C4-2H5OH(aq) +76 H+ (±48e-) →16 Cr3+(aq)+6 C4+O2(g)+47 H2O(denkleşmemiş - denkleşmiş) 28g plazma için 35,46mL 0,06M.Cr2O72- çözeltisi sarf edildiğine göre, kandaki alkolün % nedir? ➨CEVAP: mEtAl=0,06*25,46*10-3*(3/8)*46*(100/28) =5,46*10-3=0,094 %EtAl 8/ Cr6+2O72-(aq)+ 14H+ +6e- → 2Cr3+(aq)+ 7H2O ile 3/ C4-2H5OH(aq -16e- → 2C4+O2(g) + 12 H+ den 8Cr6+2O72-(aq)+ 3C4-2H5OH(aq) + 76 H+ (±48e-) → 16 Cr3+(aq)+ 6 C4+O2(g)+ 47 H2O olur. ******************************************************************************************************************************** 3-)Ca(OH)2(k) + 2HCI(aq)  CaCl2(aq) + H2O(s) tepkimesi veriliyor, 421 mL 0,467 M HCI(aq) çözeltisi 10 g Ca(OH)2 ile rx verdiğinde 8,42 g CaCl2 elde edilmiştir ( HCl=36,5 g/mol, Ca(OH)2=74 g/mol, CaCl2=111 g/mol) . a) Sınırlayıcı bileşeni, b)Kuramsal, c)Gerçek, d) Yüzde verimi bulunuz, e) rx sonra hangi maddeden ne kadar artmıştır? ➨CEVAP: Ca(OH)2(k) (74g/n) + 2HCI(aq) (2*36,5)  CaCl2(aq) (111g/n) + H2O(s) 10g/74g/n=0,135n 0,421L* 0,467 M=0,197n 8,42g /111g/n=0,076n a) Sınırlayıcı rf (reaktif=bileşen) HCIaq b) Kuramsal (teo.)Verim (0,197/2)n*111g/n=10,9335g c)Gerçek Verim 8,42g /111g/n=0,076n d)Yüzde Verimi 8,42g/10,9335g = 0,076/(0,197/2) =0,77 ➪ %77 e) rx’dan sonra Ortamda artan madde Ca(OH)2(k) 0,135-(0,197/2)=0,0365n ➪ *74=2,701 g 10.11.2018 14:07     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў 10.11.2018 14:07 GK-I K-4 GK-I K-4

4. Konuda Çözülmesi tavsiye edilen problemler 10.11.2018 14:07 4. Konuda Çözülmesi tavsiye edilen problemler Öncelikle konu içinde yer alan tüm çözümlü ve benzer örnekler iyice öğrenilmeli ayrıca konunun arkasında yer alan numaraları aşağıda verilen sorular çözülmeye çalışılmalıdır. Sahife 130…137 deki yapılması tavsiye edilen sorular 1, 6, 12, 25, 39, 45, 53, 65, 69, 75, 83 ,84, 94,112     ⇄ ← ↑↓ ⇌  ↔ ⇅ │║ ∫ ∫ ≠ ±≡∞ ≈ ~ ÷ ∑ √ ∛ ∜ ⇥  ⇐ ⇑⇔ ⇛⇚ ⇨ ⇦ Ў Ў ƒ α β λ ỹ δ σ ρ б Δ υπ υ ∂ ∂ ψ ν τ μ η φ Ψ Φ χ ө ε Ω ¼ ½ ¾      ≥ ≤ ≠ ÷ α ∞ α β γ δ ε ζ η θ λ μ ν π σ τ υ φ χ ψ ω Σ E= h.c/ λ = h.c. Ў GK-I K-4 10.11.2018 14:07Prentice-Hall © 2002 GK-I K-4