ZTM321 MAKİNE ELEMANLARI 1.hafta Prof. Dr. Ramazan ÖZTÜRK

Bu ders kapsamında Mukavemet Hesapları Toleranslar ve Yüzey Kaliteleri Bağlama ve Hareket Cıvataları Kaynak ve Perçin Bağlantıları Yaylar Miller ve Akslar Rulmanlı Yataklar konularında bilgiler verilecektir.

Semboller σ : Normal gerilme (daN / mm2, daN/cm2, N/mm2, N/cm2) τ : Kayma gerilemesi (daN/mm2) σ * : Çekme-basma ve eğilme yüklenmeleri için mukavemet sınırı (daN/mm2) τ * : Kayma-kesme ve burulma yüklenmeleri için mukavemet sınırı (daN/mm2) S : Emniyet faktörü (katsayısı) σ em: Çekme-basma ve eğilme için emniyet gerilemesi (daN/mm2)

σ em : Çekme-basma ve eğilme için emniyet gerilemesi (daN/mm2) τ em: Kesme ve burulma için emniyet gerilmesi (daN/mm2) σ max: Maksimum (en büyük) gerilme (daN/mm2) σ min: Minimum (en küçük) gerilme (daN/mm2) σ o : Ortalama gerilme (daN/mm2) σ g :Gerilme genliği (daN/mm2)

R : Minumum gerilmenin maksimum gerilmeye oranı Fmax : Maksimum kuvvet (zorlama) – (N, daN) Fmin : Minumum kuvvet (zorlama)-(daN) Fo : Ortalama kuvvet (zorlama)-(daN) Fg : Kuvvetin (Zorlamanın) genliği – (daN) σ ç : Çeki gerilmesi (daN/mm2)

F : Çeki-bası kuvveti (daN/mm2) σ b : Bası gerilmesi (daN/mm2) τ m : Kesme gerilmesi (daN/mm2) σ e : Eğilme gerilmesi (daN/mm2) Me : Eğilme Momenti (Nm, Nmm, daNmm…) W : Eğilme için direnç (mukavemet) momenti (mm3, cm3)

I : Eylemsizlik (Atalet) momenti (mm4, cm4) Ip : Kutupsal eylemsizlik momenti (Burulma için)-(mm4, cm4) emax : Nötr eksenden en uzak iplikçiliğe olan mesafe (mm,cm) τ : Burulma gerilmesi (daN/mm2) Mb : Burulma momenti (Nm, Ncm, Nmm, daNm….) WP : Burulma direnç (muhavemet) momenti (cm3, mm3)

P : İletilen güç (kW, W) W : Açısal hız n : Dönme hızı (devir sayısı)-(d/d) σ çtop: Çeki için toplam gerilme (daN/mm2) σ btop: Bası için toplam gerilme (daN/mm2) σ B : Eşdeğer gerilme (daN/mm2)

MB : Eşdeğer moment (daN.mm) Δl : Uzama (mm) ε :Uzama oranı (birim uzama) E : Elastiklik (Young) modülü (daN/mm2, daN/cm2) σ P : Orantı sınırı (daN/mm2) ε r : Büzülme oranı

Lo :İlk boy (mm) L : Deney sonundaki boy (mm) do : İlk çap (mm) d : Deney sonundaki çap (mm) ν : Poisson oranı σ : Kayma modülü (daN/mm2, daN/cm2)

σ e : Elastiklik sınırı (daN/mm2) σ AK : Akma sınırı (daN/mm2) σ k : Kopma sınırı (daN/mm2) σ bAK: Basma için akma sınırı (daN/mm2) σ bk :Basma için kopma sınırı (daN/mm2) τ mak: Kesme akma sınırı (daN/mm2)

τ mk : Kesme kopma sınırı (daN/mm2) σ eAK: Eğilme akma sınırı (daN/mm2) σ ek : Eğilme kopma sınırı (daN/mm2) τ AK : Burulma akma sınırı (daN/mm2) τ k : Burulma kesme sınırı (daN/mm2) σ DN : Zaman mukavemeti (daN/mm2)

σ D : Eğilme sürekli mukavemet sınırı (daN/mm2) σ ÇD : Çekme-basma sürekli mukavemet sınırı (daN/mm2) τ D : Burulma sürekli mukavemet sınırı (daN/mm2) KÇ : Çentik faktörü Kt : Teorik çentik faktörü q : Çentik Hassasiyet faktörü

r : Çentiğin yuvarlatma yarıçapı t : Çentiğin derinliği Ky : Yüzey pürüzlülük faktörü Kb : Boyut faktörü

GİRİŞ İnsanın yaşam kalitesini artıran yapıtlar makine ve cihaz olarak iki grup altında toplanabilir. Makine, enerjiyi değiştiren veya ileten mekanizmadır. Cihaz ise bilgi alabilen değiştiren veya ileten yapıdır. Birçok makine ve cihazdan oluşan yapılar ise tesisat, fabrika v.s. dir.

Makinalar kuvvet ve iş makinaları grubuna ayrılır. Kuvvet makinaları doğada bulunan birincil ve ikincil enerjileri mekanik enerjiye dönüştürür. İş makinaları ise mekanik enerjiyi mekanik işe dönüştürürler.

Makina elemanları, makinaları oluşturan ve belirli fonksiyonları yerine getiren, kendine özgü hesap ve şekillendirme yöntemleri olan yapılardır. Makine Elemanları Bilimi, bu elemanların hesap ve şekillendirme ilkelerini inceleyen bilim dalıdır.

Yaptıkları işlevlere göre makine elemanları aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. 1. Bağlama elemanları 2. Mekanik enerji biriktiren elemanlar 3. Taşıma elemanları 4. Destekleme 5. İrtibat elemanları 6. Güç ve hareket iletim elemanları 7. Özel elemanlar

Konstrüksiyon ve İmalat İşlemleri Genelde bir makina elemanı iki aşamalı bir faaliyet sonucunda elde edilir. Bunlardan birinci aşamayı tasarım ve ikinci aşamayı da yapım, oluşturmaktadır.

Konstrüksiyon ve imalat makinayı ortaya çıkarmak için, bir birini takip eden iki önemli aşama olmasına karşın, ikisi arasında çok önemli iki fark vardır. Bunlardan birincisi; konstrüksiyon sadece düşünce eseridir ve kişiye bağlıdır. İmalat ise insan makine ilişkilerini içermektedir. İkinci fark ise konstrüksiyonun bir defa hazırlanması, imalatın ise sürekli tekrar edilmesidir.