AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Murat Kalemoğlu Üsküdar Üniversitesi

AKILCI İLAÇ KULLANIMI NEDİR? Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleridir

AKILCI İLAÇ KULLANIMI (WHO, 1985, Nairobi) Kişilerin ilaçları; klinik gereksinimlerine uygun biçimde kişisel gereksinimi karşılayacak dozlarda yeterli zaman diliminde kendilerine/topluma en düşük maliyette kolayca almaları için uyulması gereken kurallar bütünü AKILCI İLAÇ KULLANIMI (WHO, 1985, Nairobi) Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).

Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nca, “ Akılcı İlaç Kullanımı ” ile ilgili ilk çalışmalar 1992 yılında başlatılmış olup, sahada hekimlerin ve halkın akılcı ilaç kullanımı konusundaki bilgi, tutum ve davranışını tespit etmeye yönelik araştırmalar yapılmıştır.

TEDAVİ SEÇENEKLERİ Ekonomik Etmenler İş Yükü ve Personel Sıkıntısı İlaç Endüstrisinin Etkileri Alışkanlıklar İş Yükü ve Personel Sıkıntısı Yasal Etmenler Yetersiz ve Eksik Bilgi Sosyo-Kültürel Etmenler Diğer Etmenler

AKILCI İLAÇ KULLANIM İLKELERİ Etkinlilik Güvenlilik Uygunluk Maliyet

ETKİNLİK Reçete edilmesi düşünülen ilacın etkinliğine ilişkin kanıtlar nelerdir? Tedavi hedefleriyle endikasyon uyumlu mudur? "İlaç istenilen etkileri gösterebilir olmalıdır.“

GÜVENLİLİK Öngörülen tedavi süresince, özellikle kronik kullanımda, kullanılması düşünülen ağrı kesicinin istenmeyen/ters etkileri nelerdir? Hastanın aldığı risk var mıdır? "İlaçların istenmeyen etkileri kabul edilebilir olmalıdır."

UYGUNLUK Reçete edilmesi düşünülen ilacın kontrendikasyonları nelerdir, hamilelerde kullanılabilir mi? İlacın veriliş yolu hasta için uygun mudur? "İlaç kolayca kullanılabilir formda olmalıdır."

TEDAVİ MALİYETİ İlacın hastaya günlük toplam maliyeti nedir? Tedavi etmemenin iş gücü kaybı vb. nedeniyle toplumsal bir maliyeti var mıdır? Komplikasyonlar (olası) çıkarsa tedavi maliyeti nasıl etkilenir? Tedavinin maliyeti düşük olmalıdır."

İlaç Kullanımı; ülkelerin sağlık giderleri içerisinde belirli bir pay alır. Bu payın artışı ekonomiye ek yük getirir. Akılcı kullanım ilaç harcamalarının uygun aralıkta kalmasını sağlar. Öte yandan istenmeyen ilaç etkilerinin önüne geçilmiş olur. Türkiye’deki durum;

Ülke ekonomisinde yük olmaya başlayacak kritik nokta %10 “1999-2000 yıllarında gerçekleştirilen Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları Araştırması’na göre, ülkemizin 2000 yılı için toplam ilaç ve dayanıksız tıbbi tüketim malzemesi harcamasının, toplam sağlık harcamasındaki payı %24,8 olmuştur.”

AKILCI İLAÇ KULLANIMI KONUSUNDA DÜNYADA ve ÜLKEMİZDE DURUM Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (EKİÖ /OECD) 2008 raporuna göre; Sağlığa ayrılan pay ABD’de % 16.4, İngiltere’de % 8.8, Türkiye’de ise % 6.1 olarak bildirilmiştir. Ülkemizde toplam sağlık harcamaları içinde ilacın payı % 46 iken, İngiltere’de %12.3, ABD’de ise % 12.2 olarak bildirilmiştir

En çok satılan ilaçlar (Dünya genelinde) Kalp-damar hastalıkları % 19.3 Santral sinir sistemi hastalıkları % 15.8 Metabolik hastalıklar % 15.3 Antibiyotikler % 9.9 ** Solunum sistemi hastalıkları % 9.3 En çok satılan ilaçlar (Türkiye’de) Antibiyotikler % 19.0 ** Ağrı kesiciler % 12.0 Antiromatizmal ilaçlar % 11.0 Soğuk algınlığı ilaçları % 8.6 Vitaminler % 7.3 http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-7771/akilci-ilac-kullanimi.html

AKILCI İLAÇ KULLANIMI KONUSUNDA DÜNYADA ve ÜLKEMİZDE DURUM Türkiye’de 2007 yılında kullanılan tüm ilaçların kutu bazında %17’si, TL bazında %18’i antibiyotiklerdir. 2007 yılında kullanılan 1,3 milyar kutu ilacın 223 milyon kutusu antibiyotiktir. 2007 yılında kişi başına kullanılan yıllık ortalama 20 kutu ilacın 3,5 kutusu antibiyotiktir.

Servislerde Antibiyotik Kullanımı Servis Toplam Antibiyotik (%) Dahiliye 2059 441 (21) Genel Cerrahi 705 269 (38) Üroloji 327 209 (64) Kadın-Doğum 318 104 (33) Pehlivan, ve ark. 1994

Rasyonel Olmayan Kullanım Dahiliye %6 Genel Cerrahi %28 Üroloji %56 Kadın-Doğum %44 Toplam %23 Pehlivan, ve ark. 1994

ANTİBİYOTİKLERİN GEREKSİZ KULLANIMI Bakteriyel direnç gelişimi Gereksiz ekonomik yük Gereksiz yere gelişen yan etki Dirençli bakterilerle gelişen tedavisi daha güç infeksiyonlar Ek morbidite ve mortalite nedeni

Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin çalışmaların derlenmesi, toplanması ve ülkenin ihtiyaçlarına, önceliklerine ve kaynaklarına uygun stratejik planlar haline getirilmesi için geniş kapsamlı ulusal politikalar belirlemek ve hayata geçirebilmek amacıyla 12 Ekim 2010 tarihinde Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; “Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü” kurulmuştur

UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIM ŞEKİLLERİ Çoklu ilaç kullanımı İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi

UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIM ŞEKİLLERİ Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi

UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIM ŞEKİLLERİ Çocuk ishallerinde antibiyotik tedavisi Fonksiyonel kabızlıkta laksatif alışkanlığı Soğuk algınlığı v.b. viral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımı

UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIM ŞEKİLLERİ Her türlü dispepsi durumunda proton pompası inhibitörleri ve/veya H2-reseptör blokörlerinin kullanımı Peptik ülserde proton pompası inhibitörleri ve H2-reseptör blokörlerinin birlikte kullanılması

UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIM ŞEKİLLERİ Esansiyel hipertansiyonda tek ilaçla tedavi denenmeden 2, 3 hatta 4 ilaçla uzun süreli tedavi Analjeziklerin suistimali (Ör; bir reçetede birden fazla NSAII’ın bulunması) Vitamin suistimali (antibiyotik ile veya gribal durumlarda alma alışkanlığı)

https://ecdc.europa.eu/en/publications-data/directory-guidance-prevention-and-control/prudent-use-antibiotics/peri-operative 01.03.2018

http://med.stanford.edu/bugsanddrugs/guidebook/jcr:content/main/panel_builder_584648957/panel_0/download/file.res/SHC_SurgProphylaxisGuidelines.pdf

http://med.stanford.edu/bugsanddrugs/guidebook/jcr:content/main/panel_builder_584648957/panel_0/download/file.res/SHC_SurgProphylaxisGuidelines.pdf

UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIM ŞEKİLLERİ Tiroidektomide, splenektomide antibiyotik proflaksisi önerilmemektedir. Fıtık ameliyatlarında greft kullanılmamış ise proflaksiye gerek yoktur. Meme cerrahisinde de proflaksi önerilmemektedir. Bununla birlikte fıtık cerrahisi ve meme cerrahisinde proflaksi uygulayanlar vardır. Ali Uzunköy, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2008;5(1):43-54.

UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIM ŞEKİLLERİ Ali Uzunköy, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2008;5(1):43-54.

Hastayı Bilgilendirin Yan Etkileri Hangi yan etkiler oluşabilir ? Hasta bunları nasıl fark edecek ? Ne yapmalı ?

Hastayı Bilgilendirin Talimatlar İlaç ne zaman ve nasıl alınmalı ? Tedavi ne kadar devam etmeli ? İlaç nasıl saklanmalı ? Kalan ilaçları ne yapmalı ?

Hastayı Bilgilendirin Uyarılar İlaç ne zaman alınmamalı ? Azami doz nedir ? Tedavinin tümünün uygulanması neden gereklidir ?

Hastayı Bilgilendirin Kontrol Hasta hekime ne zaman tekrar gelmeli ? Hangi durumlarda daha önce gelmeli ?

Hastayı Bilgilendirin Her Şey Açık mı? Hasta her şeyi anladı mı ?

DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* -1 İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi *WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002

DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* -2 Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını kullanma Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması *WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002

Son söz..... İlacı iyi bilelim! Hastada uygunluğunu iyi değerlendirelim! Tedaviyi iyi anlatalım ve iyi izleyelim!

TEŞEKKÜRLER www.akilciilac.gov.tr 41