MİNERALLER

MİNERALLER İnorganik bileşikler Enerji vermezler Pek çok biyolojik aktivitede önemli roller Normal büyüme ve homeostatik denge Metabolik reaksiyonlara aracılık ederler

Besinler İlaç Metabolizması Hastalıklar Bazı minerallerin aşırı miktarlarda alımı da homeostatik balansı bozabilir ve toksik etkilere yol açabilir. Örneğin, aşırı sodyum alımı, yüksek kan basıncı ile ve aşırı demir karaciğer hasarı ile ilişkilidir.

KALSİYUM (Ca) Kas-sinir uyarılabilirliği Kan pıhtılaşması Salgılama olayları Zarın bütünlüğü ve plazma zarından taşınma, Enzim tepkimeleri, Hormon ve nörotransmitter salınması, Kemiğin mineralizasyonu

Plazma Kalsiyum Seviyelerini Düzenleyen Faktörler Paratiroid hormon (PTH) Kalsitonin(CT) Vit D Vitamin D3 and PTH : Plazma Ca↑ Kalsitonin : Plasma Ca↓

DAĞILIMI Süt ve süt ürünleri (%75) Total kalsiyum: 1-1.5 kg %99 kemik %1 kanda, ECF, çok azı sitozol Kaynakları Süt ve süt ürünleri (%75) Fasulye, lifli sebzeler, balık, lahana, yumurta

Plazma kalsiyumu: Normal aralık: 9-11 mg% (2.25-2.75 mmol/L) ① İyonize Ca (diffusible): %50, en aktif formu, ② Organik asitlerle kompleks halinde Ca(diffusible): 10%, sitrat ya da fosfat ile bağlı ③ Proteine bağlı (non-diffusible): 40% , albumin ve globüline bağlı

HİPOKALSEMİ Plazma Ca < 8 mg/dl SEBEPLERİ TETANİ Düzensiz istenmeyen kas spazmları Nöromusküler irratabilite SEBEPLERİ Primer hipoparatiroidizm Hipoalbüminemi Akut pankreatit Kalsitonin artışı Rhabdomiyolizis Vit D eksikliği Renal hastalıklar Ca alınımının azalması

Osteoporosis Değiştirilmez osteoporoz riskleri: -Kadın olmak -Postmenopozal dönem -İleri yaş, aile hikayesinde kemik kırıkları, Değiştirilebilir osteoporoz riskleri, Besinlerin yetersiz yada aşırı alımı, Hareketsiz yaşam

HİPERKALSEMİ NEDENLERİ (Ca+2 > 11 mg/dl) Primer hiperparatirodizm Akciğer hastalıkları ve kanserler Benign ailesel hipokalsiüri Multiple myeloma Vit D artışı Diyet destekleri İlaç yan etkileri Kardiyak hasar, nörolojik, gastroisntestinal ve renal semptomlar

Günlük miktarı Gençler:1300 mg/gün 50 yaş üstü: 1200mg/gün Gebelik: 1100mg/gün Postmenopoz: 1000 -1500 mg/gün

Kalsiyum absorbsiyonunu etkileyen faktörler Vit.D Paratirioid hormon (PTH) Asidite (pH düşüklüğü) Laktoz Lizin ve arjinin  

Kalsiyum absorbsiyonunu inhibe eden faktörler Fitat ve okzalat Diyetin fosfat içeriği (Ca : P ---1:1 -2:1) Serbest yağ asitleri Alkali koşullar Diyetin lif içeriği Düşük östrojen seviyeleri (Postmenopozal kadınlar)

FOSFOR (P) Fosfor plazmada iki şekilde bulunur: İnorganik fosfor: (%30) %10‐15’i proteine bağlı - %85 glomerüler ultrafiltre edilebilen: Serbest ortofosfat anyonları HPO42‐ , H2PO4‐ (%55, pH7.4 te 4:1) veya kalsiyum, magnezyum veya sodyum kompleksi Organik fosfor:(%70) Hücre içinde sitozolde veya organik fosfat esterleri ve tuzları şeklinde mitokondride, hücre zarında fosfolipid ve fosforile metabolik ara bileşikleri

Serum seviyeleri; Yetişkin: 3-4 mg/dl Çocuklar: 5-6 mg/dl Dağılım: %85 iskelet %15 yumuşak doku, intraselüler iyon %0.3 Hücre dışı sıvı

FOSFOR ORGANİZMA İÇİN NEDEN ÖNEMLİ? Kemik ve diş mineralizasyonu ve iskelet gelişimi Enerji Metabolizması (ATP) Protein Fosforilasyonu, hücre içi sinyal ileti sistemi Tüm metabolik olaylarda aktive fosfoproteinlerin yapısında Nükleotit ve fosfolipid metabolizması (Hücresel ve hücre içi zarların fosfolipidleri, RNA ve DNA)

EMİLİMİ Jejenumda gerçekleşir. Kalsitriol, fosfat uptakeini kalsiyumla beraber hızlandırır. Ca:P pranı 1:2-2:1 olduğunda Ca ve P absorbsiyonu optimumdur. Asidite absorbsiyonu hızlandırır.

HİPOFOSFATEMİ Fosfat < 2,5 mg/dl İntestinal absorbsiyonunda azalma İdrarla atımında artma Fiziksel etkileri seyrek görülür. Kontrolsüz diyabette akut olarak ortaya çıkar Hafif hipofosfatemi böbrek nakli sonrası görülür Uzun süreli alkol kullanımı, kronik malnutrisyonu olanlarda vücut fosfat seviyesi azalır.

Yemeklerden sonra insulin salınımı fosfatın hücre içine girmesinde başlıca etkendir. Hipofosfatemi şiddetlenince hastalarda kas güçsüzlüğü , generalize halsizlik görülebilir Kronik hipofosfatemi genetik geçişli fosfat azlığı olan hastalarda bacaklarda eğrilik bulgu olarak görülebilir.

HİPERFOSFATEMİ Fosfat alımında artış yada hücresel fosfatın salınımında artışıdır Renal fosfat atılımının azalmasıdır. Kronik nefritte ve hipoparatiroidizmde görülür.

MAGNEZYUM %53...Kemik %46…Kas, diğer organlar, yumuşak doku %1 Serum ve eritrositler (1/3 albümine bağlı) Aktif formu serbest iyondur. Optimum seviyesi 300-400 mg/gün Kaynakları: Ispanak, patates, fındık, et, süt, deniz ürünleri Normal serum Magnezyum: 1.8 -2.2. mg/dl.

Pek çok enzim sisteminin aktif komponentidir. Magnezyum yokluğunda oksidatif fosforilasyon, büyük ölçüde azalır. Miyokinaz, kreatin kinaz gibi, fosfat transfer eden enzimlerin aktivatörüdür. Pirüvik asit karboksilazı, pirüvik asit oksidazı aktive eder. Kemiklerin, dişlerin komponentidir

REGÜLASYONU GIS ve kemik dokusu rol oynar. Temel organ: Böbrekler PTH ve kalsitonin, Mg’un renal absorbsiyonunu artırır. Vit D, bağırsaklardan Mg reabsorbsiyonunu artırır Aldosteron ve tiroksin,böbreklerde PTH’unun tersi etki gösterir, renal atılımını artırır.

HİPOMAGNEZEMİ Hipomegnezemi Alımının azalması Zayıf diyet/Açlık, kronik alkolizm Absorbsiyonunun azalması Malabsorbsiyon sendromu, pankreatit, kusma, ishal, ince bağırsağın cerrahi alınması Atılımının artması (Renal) Glomerulonefrit, tubuler hastalıklar Atılımının artması (Endokrin) Hiperparatiroidizm, Hiperaldosteronizm, hipertiroidizm, hiperkalsemi Atılımının artması (İlaçlar) Diüretikler, antibiyotikler Laktasyon, hamilelik HİPOMAGNEZEMİ

HİPERMAGNEZEMİ Yaygın olmayan bir elektrolit bozukluğudur. İnsidansı düşüktür. Santral sinir sistemi, nöromüsküler ve kardiyovasküler sistemleri etkiler. Vazodilatasyona neden olur. Nöromuskuler geçişi ‘pre’ ve postsnaptik inhibisyonuyla bloke eder.

DEMİR (Fe) Esansiyel bir iz elementtir. Biyolojik önemi:oksijene geri dönüşümlü olarak bağlanabilmesi ve elektron transfer reaksiyonlarında rol oynayabilmesinden kaynaklanmaktadır.

%65.. Hemoglobin %4…Miyoglobin %1 Diğer hem içeren proteinler %0,1 Plazmada transferine bağlı olarak %15-30 karaciğer, dalak ve kemik iiğinde

Normal bir erkekte ortalama 4-4,5 gr demir bulunur. Vücut demirinin çok küçük bir bölümü (%0,2) dolaşımda transferrine bağlı olarak bulunmaktadır. Az miktarda eritrosit de idrar ve gaita ile kaybedilmektedir. Kadınlar menstrüel siklus ile 20-40 mg arası demir kaybeder; reprodüktif çağda kadınlar günlük 2 mg Fe ihtiyacı duyarlar.

FONKSİYONLARI Hb yapısında, oksijen transportunda Sic, c1, a1 enzimlerinin komponenti Süksinat dehidrogenazın bileşeni Nörotransmitter sentezinde yer alan enzimlerin kofaktörü

Kanda eritrositlerin yapısında Hb şeklinde, transferin yapısında plazmada bulunur. Transferin şeklinde taşınır, ferritin ya da hemosiderin şeklinde depolanır.

ABSORBSİYONU Demir ile çözünür olmayan kompleksler oluşturan maddeler (fosfatlar= yumurta, peynir, süt /  fitatlar= sebzelerde / tannatlar=çayda) demir emilimini azaltır. Düşük fosfat diyeti absorbsiyonunu artırır, Yüksek fosfat diyeti, çözünmez demir fosfat bileşikleri oluştururarak demir absorbsiyonunu azaltır. Fitik asit ve oxalik asit, fitat ve demir okzalat oluşturarark azaltır. Malabsorbsiyon sendromu, total gastroktemi sonucu azalır.

DEMİR EKSİKLİĞİ VE BİRİKİMİ Demir eksikliğine neden olan hastalıklar anemiyi içerir. Demir eksikliği beyin gelişiminde rol oynar. Demir birikimi, Alzheimer ,Parkinson gibi nörolojik hastalıklarda bildirilmiştir. Plazma demir içeriği, kan kaybının miktarı, bağırsaklardan demir absorbsiyon hızı, kırmızı kan hücrelerinin bozulma hızı ile belirlenir.

Total vücut demir içeriği nin %75İ kanda bulunur. Geri kalanı, karaciğer, dalak, kemik iliği ve kaslardadır. Normal demir tüketimi Yetişkinlerde; 20 mg/ gün Çocuklarda; 20-30 mg/gün Hamilelerde; 40 mg/gün

DEMİR KAYNAKLARI Esmer topraklarda yetişen bitkilerde, Etlerde (Kırmızı et zengindir) Sütte yoktur. KC, böbrek ve kalp kısmen zengindir. Tavuk ve balık düşük düzeyde demir içerirler. Genelde tüm sebzeler demir taşırlar, ama en fazla demir içeren sebzeler lahana, maydanoz, bezelye, patates ve mısırdır. Pekmezde demir oranı yüksektir

Demir Absorbsiyonunu Etkileyen Faktörler Sadece redükte (ferrous) formu absorbe olur. Ferrik (+3) form absorbe olmaz. Askorbik asit (C Vitamini), demir absorbsiyonunu artırır. Fitik asit ve okzalik asit demir absorbsiyonunu azaltır.

Metabolizma Bozuklukları Demir eksikliği başlıca anemi, yorgunluk, çalışma kapasitesinde düşme ve çocuklarda özellikle öğrenme yeteneğinde azalmaya yol açar. Demir fazlalığında hemosideroz veya hemokromotoz meydana gelir, demir depolarında artış vardır. Hemokromotozda Fe emilimi çok fazladır.

ATILIMI Yaklaşık 1mg kadarı gaita, az miktarda idrar ve safra ile atılır.

BAKIR (Cu) İnsan vücudu, yaklaşık 100 mg bakır içerir. Kaslar, karaciğer, kemik iliği, beyin, böbrek, kalp ve saçlarda bulunur. Sitokrom oksidaz, tirozinaz, lizil oksidaz, alanin sentaz, monoamin oksidaz, süperoksit dismutaz ve fenol oksidaz demir içerir. .

Kaynakları: Nohut vb, bakla, ceviz, fındık vb, süt

Günlük miktarı 0.6-2 mg/gün kadardır.

Diyetle alınan bakırın %10’u absorbe edilir. Bakır esas olarak safra ile atılır. Normal serum bakır seviyeleri 25-50 mg/dl’dir.

BAKIRIN FONKSİYONLARI Hb ve eritrosit yapımında rol oynarlar. Tirozin kinaz aktivitesi için gereklidir. Tirozinaz, monoaminoksidaz, urikaz, askorbik asit oksidaz gibi enzimler için koenzim görevi vardır.

Bakır Metabolizmasının bozulması Wilson Hastalığı (1/50.000)(Karaciğer Sirozu, Kayser-Kleischer ring) Büyümenin durması, saçda seyreklik, süt azalması, yürüyüş düzensizlikleri, bakır birikimi Menkes sendromu: Büyüme azlığı, hipotermi, beyin dejenerasyonu, saç renk bozukluğu, plazma Cu ve Cu oksidaz düzeyinde azalma görülür.

ÇİNKO (Zn) Günlük gereksinim, 10 mg/gündür. Kırmızı ette beyaz ete oranla daha çoktur. Armut, sarmısak, ve ıspanak ile süt Zn içerirler. İnsan vücudunda 300’den fazla enzim, çinko bağımlıdır. (Karboksipeptidaz, karbonik anhidraz, alkalen fosfataz, laktat dehidrogenaz, alkol dehidrogenaz)

Çinko Eksikliği Yara iyileşmesinde zayıflama Deride lezyonlar Spermatogenezin bozulması Dermatit

Atılımı Normalde gaita ile az olarak da idrar ile atılır.

SODYUM (Na) Sodyum ekstraselüler sıvıda en fazla bulunan katyondur. Plazmanın osmolalitesini, plazma volümünü ve asit baz dengesini büyük ölçüde belirler Vücut sıvılarının osmotik basıncının sağlanmasında büyük ölçüde etkidir. Hücre permeabilitesinin sağlanmasında etkilidir. Kasların uyarılmasında etkilidir.

Kaynakları Ana kaynağı sofra tuzudur. En iyi kaynağı ise doğal besinlerdir. Bu nedenle sağlıklı Na alımı için taze ve işlem görmemiş besinlerin tüketilmesi önerilmektedir. Denizde ve deniz ürünlerinde bulunur. Ekmek, tahıl, peynir, yumurta, süt, havuç, karnabahar, kereviz, ıspanak, erik, fındık v.s., tuzlanmış konserveler Na içerirler.

Günlük miktarı Günde 920 - 2300mg olarak belirtilmektedir. 4-6 g. (en az 1g) dır.

HİPERNATREMİ Cushion’s Hastalığı ACTH uygulaması Sex hormonlarının uygulaması Diabetes İnsipidus Terleme

HİPONATREMİ Addison Hastalığı Kusma İshal Yanıklar

POTASYUM (K) İntraselüler sıvının majör katyonudur. Asit- baz dengesi Osmotik dengenin korunması Sinir impulslarının iletimi Kas kasılması Glikoneogenez

Potassium (K) Hyperkalemi Addison hastalığında meydana gelir.

HİPOKALEMİ Gastrointestinal kayıp Kusma, ishal,, intestinal tümör, malabsorption, kanser tedavisi, kempoterapi, radyoterapi, yüksek doz laksatif kullanımı Renal kayıp Diüretikler(Tiyazidler, mineralokortikodiler), nefrit, renal tübülr asidosis, hiperaldosteronizm, Cushing’s sendrom, hipomagnezimi, akut lösemi Hücresel Schift Alkolosis, insülin overdoz Alımının azalması

FLOR Doku mineralizasyonu için önemli bir element Uygun miktarda florre maruz kalma ve ya kullanımı kemik ve diş bütünlüğü için önemlidir. Diş mineralizasyonunu artırır. Diş minesinin deminerilazsyonunu azaltmaya yardımcı olur. Remineralizasyonu sağlar Dentin hassasiyetini azaltmaya yardımcı olur.

TEŞEKKÜRLER