KAYSERİ İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİRİMİ KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMI Ahmet OK 12.11.2015

Toplu Koruma Uygulamaları Kişiye Yönelik (Özel ) Koruma Uygulamaları Tehlikesiz olanla değiştirme İşe uygun personel seçimi, Eğitimi denetimi Yalıtım İşe giriş sağlık muayenesi Koruyucu / koruma içine alma Periyodik sağlık muayeneleri Yerel havalandırma Geri dönüş sağlık muayeneleri Yerel aydınlatma Rehabilitasyon çalışmaları Makine koruyucuları Maruziyet süresinin azaltılması Genel havalandırma KİŞİSELKORUYUCU DONANIMLAR Genel aydınlatma İklimlendirme İşaretleme / sınırlama Uyarı levhaları

 İş kazalarının %20’si kişisel koruyucu donanım kullanmamaktan meydana gelmektedir.  Sonradan ortaya çıkan meslek hastalıklarının büyük çoğunluğu maske, gözlük, kulaklık/kulak tıkacı, eldiven gibi kişisel koruyucu donanımların kullanılmamasından kaynaklanmaktadır. 5

Kişisel Koruyucu Donanım (KKD); KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM – KKD Kişisel Koruyucu Donanım (KKD); Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla muhtemel risklere karşı korumak amacıyla imalatçı tarafından bir bütün haline getirilmiş birçok cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş bir donanımı, Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın, taşınan veya giyilen donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzemeyi, İFADE EDER. 7

Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır. KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN SEÇİMİ VE KULLANIMI • Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ve seçimi ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara uyulacaktır: a. İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş olacaktır. Tüm kişisel koruyucu donanımlar; Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır. İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır. Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktır. Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır. 12

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN SEÇİMİ VE KULLANIMI b. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımın kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır. c. Kişisel koruyucu donanımların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine ve kişisel koruyucu donanımın performansına bağlı olarak belirlenecektir. d. Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde birkaç kişi tarafından kullanılması halinde, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem alınacaktır. 13

e. Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilecek, KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN SEÇİMİ VE KULLANIMI e. Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım ve onarımları ve ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilecek ve kullanıma hazır bulundurulacaktır. İşveren, işçiyi kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı f. kullanacağı konusunda bilgilendirecek ve eğitim verecektir. g. Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılacak ve talimatlar işçiler tarafından anlaşılır olacaktır. h. İşçiler kişisel koruyucu donanımda gördükleri herhangi bir arıza veya eksikliği işverene bildirecektir. 14

KKD Kullanıcıları; KKD EĞİTİMİ  Korunmanın gerekliliği,  Bunu kullanarak sağlayacakları yarar,  Korunma olmadığında oluşacak maruziyetin sonuçları,  Teçhizatın kullanım kuralları,  Hangi durumlarda amaca uygun ve etkili çalışmayacağı KONUSUNDA EĞİTİLMELİDİR. 15

• Kişisel koruyucuları işyerinin özelliğine göre, KKD’LERİN SINIFLANDIRILMASI • Kişisel koruyucuları işyerinin özelliğine göre,  Sürekli kullanılması gerekenler (baret, iş elbisesi, iş ayakkabısı vb.)  Çalışma anında kullanılması gerekenler (maske, gözlük, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb.) şeklinde iki ayrı grupta değerlendirmek mümkündür. • Kişisel koruyucular,  Solunum sistemi  Vücudun korunması olarak iki kısımda da incelenebilir. • Ayrıca koruma bölgesine bağlı olarak;  Kafa koruyucuları,  Gövde koruyucuları,  El ve ayak koruyucuları olarak ta sınıflandırabilmek mümkündür. 17

• Solunum cihazlarının 3 ana türü vardır; SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI • Solunum cihazlarının 3 ana türü vardır; 1. Hava temizleyici maskeler a. Mekanik filtre tipi (partikül tutucu) maskeler b. Kimyasal filtre tipi maskeler c. Toz maskeleri d. Kanisterli (filtre kutulu) gaz maskeleri 2. Hava beslemeli maskeler 3. Temiz havası kendinden olan solunum cihazları (Oksijen Beslemeli) 20

1. Hava Temizleyici Maskeler Mekanik filtre tipi (partikül tutucu) maskeler Kimyasal filtre tipi maskeler • • Toz maskeleri Kanisterli (filtre kutulu)gaz maskeleri  Metal ve silis tozlarına karşı kullanılır,  Ortamda asılı duran toz partikülleri (parçacıkları) solunum esnasında, filtre tarafından tutulur,  Kısa sürede toz ile dolar, bu nedenle sık değiştirilmelidir,  Filtre renginin koyulaşması, koruma özelliğini kaybettiğini gösterir, 21

1. Hava Temizleyici Maskeler Mekanik filtre tipi (partikültutucu)maskeler • • Kimyasal filtre tipi maskeler Toz maskeleri Kanisterli (filtre kutulu)gaz maskeleri  Havada bulunan toz, gaz, duman ve toksin partiküllere karşı kullanılır,  Zararlı gazlar ve partiküller, aktif granül kömür tarafından emilerek reaksiyona sokulur. 22

1. Hava Temizleyici Maskeler Mekanik filtre tipi (partikültutucu)maskeler Kimyasal filtre tipi maskeler • • Toz maskeleri Kanisterli (filtre kutulu)gaz maskeleri  Genellikle, selülozik elyaftan yapılmış basit maskelerdir,  0,2 – 5 mikron arasındaki tozlara karşı kullanılır,  Kullanma süresi çok kısadır, sadece ağız ve burun bölgesini kapatır. 23

1. Hava Temizleyici Maskeler Mekanik filtre tipi (partikültutucu)maskeler Kimyasal filtre tipi maskeler Toz maskeleri Kanisterli (filtre kutulu) gaz maskeleri  Tüm olarak yüzü kaplayan, sırtta taşınan filtre kutusuna bağlı olan ve organik buhar, asit gazları, Amonyak (NH3), Karbonmonoksit (CO) veya bunların farklı bileşimlerinden oluşan zararlılara karşı kullanılır,  Gaz yoğunluğunun düşük olduğu, geniş alanlarda kullanılır, •  Kısa süreli, acil durumlarda kullanılır, sürekli kullanılmaz,  Oksijen yetersizliği durumunda yararlı olmaz,  Kanisterin kontrol penceresindeki panelin renk değişikliğine uğraması, renginin solması maskenin koruyucu özelliğini kaybettiğini gösterir. 24

2. Hava Beslemeli Maskeler  İşyeri havasında bulunan zararlı etkilerden korunmak üzere, hortum vasıtasıyla dışarıdan hava verilir,  Tehlikeli konsantrasyonlardaki toz, sis, buhar veya gaz içeren tanklar, kuyular vb. yerlerde kullanılırlar. 25

3. Temiz havası kendinden olan solunum cihazları  Zararlı gazların yüksek konsantrasyonlarında ve oksijen yokluğunda, tam bir solunum sağlarlar,  Çeşitli tipleri vardır, sırtta taşınanları her yerde kullanılabilir, ancak ağır olması bir dezavantajdır,  Kimyasal kartuşların (korderiç) belirli kullanma süreleri vardır, son kullanma tarihi dolan kartuşlar değiştirilmelidir,  Filtreler, neme ve mekanik zararlara karşı korunmalıdır. 26

Temiz hava sağlayan solunum cihazları 3. Temiz havası kendinden olan solunum cihazları Temiz hava sağlayan solunum cihazları • Temiz hava sağlayan solunum cihazları, çalışana bir hortum yardımıyla hava tüpünden sıkıştırılmış temiz hava sağlar. Bu işlem yüze sımsıkı oturan cihazlar yardımıyla yapılır. • Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler • Hava beslemeli solunum cihazları • Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları • Dalgıç donanımı ve elbisesi 27

SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCU CİHAZLAR; KULLANILDIĞI YERE VE KULLANIM AMACINA UYGUN OLARAK SEÇİLMELİDİR. HER KULLANIŞTAN SONRA GÖZDEN GEÇİRİLMELİ VE FİLTRELERİ ÇIKARILDIKTAN SONRA TEMİZLENMELİDİR. KORUMA ÖZELLİĞİNİ KAYBEDEN FİLTRELER, DEĞİŞTİRİLMELİDİR. 29

VÜCUDUN KORUNMASI 30

ELLERİN VE KOLLARIN KORUNMASI • Eller vücudun sıkça yaralanan bölümleri arasındadır ve sürekli çeşitli risklere maruzdurlar. Travmatik (darbeli) yaralanmalar el kazalarının en yaygın olan tipidir. El yaralanmalarına sebep olan riskler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir; • Mekanik riskler: Çarpmalar, ezilmeler, burkulmalar, yıpranmalar, delinmeler, kesilmeler, kopmalar. • Termik riskler: Sıcaklık, ergimiş metallerin sıçraması, soğuk. • Kimyasal riskler: Asitler, bazlar ve solventler gibi tehlikeli maddelerin sıçraması ve teması. • Elektrik riskler: Elektrik kıvılcımı. 31

 Özel koruyucu eldivenler: EL VE KOL KORUYUCULARI  Özel koruyucu eldivenler: • Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri) • Kimyasallardan • Elektrik ve ısıdan koruyan eldivenler.  Tek parmaklı eldivenler  Parmak kılıfları  Kolluklar • Bilek ve ön kolu örtenler; dirsek hizasına kadar örtenler; omuzlara kadar örtenler  Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik)  Parmaksız eldivenler  Koruyucu eldivenler 34

EL VE KOL KORUYUCULARI 35

yapması vb. şikayetler ile kullanılmasına ara verilmemelidir. GÖZ VE YÜZÜN KORUNMASI • Göz; fiziksel, kimyasal ve radyasyon tehlikesi ile karşı karşıya gelen organdır. Fiziksel ve kimyasal etkiler altında kalan gözlerin çok ciddi şekilde korunması gerekir. Uçucu, fırlayan veya sıçrayan parçalardan meydana gelen göz yaralanmalarını önlemek üzere, koruyucu gözlükler kullanılır. Koruyucu gözlüklerin sıkı olması, cildi rahatsız etmesi, baş ağrısına sebep olması, terleme yapması vb. şikayetler ile kullanılmasına ara verilmemelidir. • Gözlere zarar veren maddeler şunlardır:  Uçucu parçalar (demir ve çelik pres kalıp işleri, kalem, matkap delici ve kesici aletlerin kullanılmasını gerektiren işler vb.),  Tozlar, rüzgâr ve kıvılcımlar (inşaat ekipmanlarında, kaynak işlerinde, taşlama ve aşındırma tezgâhlarında, taş oyma ve yontma işlerinde vb.),  Gazlar ve sıvılar (her tip galvenoplast işlemlerinde kullanılan solventler, anorganik asitler ve alkalilerde çalışan işler vb.),  Metal parça (metal döküm, galvanoplasti, yatak dökme ve eritilmiş muhtelif metalleri akıtma vb.). 36

GÖZ VE YÜZÜN KORUNMASI • Gözlerin korunması için kullanılan en genel gözlüklerden bazıları: toz gözlüğü, yarı açık koruyucu gözlük, bükülebilir çerçeveli gözlük, kaynakçı gözlüğü vb. Bu gözlüklerin en gelişmiş olanları şunlardır : • Sadece camlı gözlükler (sıçrayan parçalara mukavemetli cam), • Filtreli camlı gözlükler (uçucu maddeler, ışık, radyasyon vb.), • Kaynakçı gözlükleri (kaynak makinelerinin zararlı ultraviyole, enfraruj radyasyonunu absorbe edici (emici), kıvılcım ve fırlayan metal parçalara mukavimdir), • Özel gözlükler (döküm işlerinde sıvı ve gazlar için koruyucu vb.). 37

GÖZ VE YÜZÜN KORUNMASI 38

 Koruyucu başlıkların şu şekilde sınıflandırılabilir: BAŞIN KORUNMASI  Koruyucu başlıkların şu şekilde sınıflandırılabilir: • Koruyucu baretler Madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar • Koruyucu başlıklar Normal kumaş veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri • Saçlı derinin korunması Kepler, boneler, saç fileleri - siperlikli veya siperliksiz 40

 Yalıtkan özelliği nedeni ile 600 V’a kadar güvenlik BARETLER 1-Plastik Baretler:  Darbe tesirlerinden korunmak için kullanılır,  Düşme mesafesine bağlı olarak 10 –15 Kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur,  Demir-çelik, madencilik, bina, gemi ve tünel inşaatlarında kullanılır,  Yalıtkan özelliği nedeni ile 600 V’a kadar güvenlik sağlar,  Sert, sağlam, güneş ışınına, yağa, neme dayanıklı, plastik malzemeden yapılmalıdır.  Plastik baretler, asgari 300 gr. Ağırlığında olup, iyi kullanıldığı takdirde 5 yıl süreyle kullanılabilir.  Bileşiminde polietilen oranı fazla olan plastik baretler, sıcak ortamlarda yumuşadığından, bu yerlerde kullanılmamalıdır. 41

2-Yalıtkan-Plastik Baretler:  Bu sınıfa giren baretler, hem darbelere hem de elektrik enerjisi tehlikelerine karşı kullanılır,  Yüksek düzeyde yalıtkanlık özelliğine sahiptir.  Bu tür baretler üzerinde, havalandırma deliği ve perçin gibi metal parça bulunmaz  Genellikle, elektrik işlerinde kullanılırlar. 42

3-Alüminyum Baretler: BARETLER  İşyerinde duran engellere çarpma riskine karşı kullanımı uygundur,  Elektriksel kaza ihtimalinin çok düşük olduğu yerlerde kullanılmalıdır,  Alüminyum yapıldığından sıcak çalışma ortamında kullanılabilir,  Hafif ve ısıya dayanıklı olması nedeniyle, plastik baretlerin kullanılamayacağı işler için elverişlidir  Petrol kuyuları, rafineri ve kimyasallarla çalışılan tesislerde kullanılır. 43

KORUYUCU BAŞLIK VE SAÇLI DERİNİN KORUNMASI  Uzun saçlı çalışanlar, hareketli kayış, volan, zincir, matkap, dişli v.b. işlerde çalışmaları durumunda (dönen makine aksamından korunmak için) başlıklar, kepler, boneler, lifler, saç fileleri - siperlikli veya siperliksiz- kullanılır.  Kirli ve tozlu işlerde ve işyerlerinde, saçı ve başı temiz tutmak amacıyla da 44

KULAKLARIN KORUNMASI  Yapılan istatistikler, çalışanların yaklaşık %25’inin işitme kaybı ile karşılaştığını göstermektedir.  Kulaklar için, kulak sağlığını sağlamak üzere çeşitli türlerde kulak koruyucuları kullanılmaktadır.  Kulak koruyucularından özellikle kulak tıkaçlarında diğer kişisel koruyucularda olduğu gibi kullanma problemleri ortaya çıkmakta, işçiler ağrı, uğultu, baş dönmesi gibi şikayetlerle tıkaçları takmak istememektedir. Bir başka itiraz da, tıkaçlarla kapatılmış kulakların gerekli sesleri de işitmeyeceğinden kaynaklanmaktadır.  Kulakların korunmasında kullanılan koruyucular;  Tam akustik baretler  Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar  Kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları  İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları 45

KULAKLARIN KORUNMASI NRR (Noise Reduction Ratio) veya SNR (Simplified Noise Reduction): Kulak koruyucularda gürültü azaltma oranları olarak belirtilir. NRR ve SNR’ler dB olarak ifade edilir ve farklı ses önleyicilerin potansiyel gürültü azaltma kapasitelerini karşılaştırmak üzere bir klavuz olarak kullanılır. NRR ve SNR ölçme yöntemleri farklı olduğundan, belli bir ses önleyiciye ait değerler de farklıdır. Örneğin bir tıkaç için NRR değeri 27 dB ve SNR değeri 30 dB olabilir. 46

AYAKLARIN KORUNMASI Parmak Koruyucu Ayakkabılar: Yuvarlanan ve ağır malzemelerle çalışılan işlerde, ayak parmaklarının korunması için kullanılır. İletken Ayakkabılar: Patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin, tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır. 47

AYAKLARIN KORUNMASI Yalıtkan Ayakkabılar: Elektrik şoku kazalarında koruyucudurlar. Üst kısmı deri, taban ve topukları özel kauçuktan imal edilir. Kuru ve sağlam haldeyken tesirli bir koruma sağlar. Kıvılcım Çıkarmayan Ayakkabılar: Patlayıcı madde imalinde, benzin ve hidrokarbon bulunan tankların temizlenmesinde, güvenle kullanılır. 48

Bot ve Çizmeler AYAKLARIN KORUNMASI Sulu, çamurlu ve asitli ortamlarda altı lastik veya plastik botlar ve çizmeler kullanılır. Tozluklar: Bacakları, ateşe ve sıçrayan kıvılcımlara karşı korumak için; döküm işlerinde ve fırınlarda kullanılır. Mutlaka, pantolon altına ve ayakkabı üzerine giyilmelidir. Erimiş maddelerle yapılan çalışmalarda, özellikle diz kapağını örten, yanmaz malzemeden yapılmış tozluklar kullanılır. 49

AYAKLARIN KORUNMASI TS EN ISO 20345 Kişisel koruyucu donanım - Emniyet ayak giyecekleri Güvenlik Ayakkabıları (Çelik veya kompozit burun korumalı iş ayakkabısı, 20 Joule darbe ve 15.000 Newton baskı direncine sahip olmalıdır. ) SB S1 S1 P S2 S3 : Temel Güvenlik : Antistatik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban : Antistatik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban, Çelik Ara Taban : Antistatik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban, Suya Dirençli : Antistatik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban, Suya Dirençli , Çelik Ara Taban 50

• Düşmelere karşı kullanılan donanım: VÜCUDUN KORUNMASI • Düşmelere karşı kullanılan donanım:  Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)  Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı(gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)  Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşütçü kemeri) Emniyet kemerlerinin taşıma yükü en az 1150 kg olmalıdır. 51

• Koruyucu Giysiler: VÜCUDUN KORUNMASI • Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum) • Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme vb.) • Kimyasallardan korunma sağlayan giysi • İnfrared radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi • Isıya dayanıklı giysi • Termal giysi • Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi • Toz geçirmez giysi • Gaz geçirmez giysi • Floresan maddeli, yansıtıcı giysi ve aksesuarları • Koruyucu örtüler. 52

53

GÖVDE VE KARIN BÖLGESİNİN KORUNMASI • Delinme, kesilme, ergimiş metal sıçramalarına karşı korunmak için kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler, • Kimyasallara karşı kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler, • Isıtmalı yelekler, • Cankurtaran yelekleri, • X ışınına karşı koruyucu önlükler, • Vücut kuşakları/ kemerleri. 54