Sağlık Bilimleri Fakültesi ÇOCUK HAKLARI Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü

KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLARA YÖNELİK ALINAN ÖNLEM VE UYGULAMALAR

İlgili Kurum ve Kanunlara Giriş 1 Mahkemeler Sağlık Kurum ve Kuruluşları Mahalli Mülkü Amirler Türkiye’ de çocukların korunmasından sorumlu devlet kurumu olan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun 2828 sayılı Kuruluş Kanunu Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri Köy Muhtarları Genel Kolluk Kuvvetleri Belediyeler ve Zabıta Memurları

İlgili Kurum ve Kanunlara Giriş 2 SHÇEKK Çocuk Koruma Kanunu Politikalar Sosyal Haklar Çocuk Mahkemeleri Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

SOSYAL POLİTİKA VE DEVLET POLİTİKASI Bir ülkede yaşayan tüm bireyler, özellikle de korunma gereksinimi içindeki bireyler ve gruplar için koruyucu, güçlendirici, adaleti sağlayıcı hizmetlerin bütünüdür. AMACI, sosyal refah sistemlerinin oluşturulmasını, kapsamlı hizmetlerin sunulmasını ve bu yolla sosyal sorunların önlenmesini amaçlar. Çocuk koruma politikası sosyal politikanın en önemli parçasıdır!

SOSYAL POLİTİKA VE DEVLET POLİTİKASI 2 ÇOCUK POLİTİKASI: « Hak temelli », dolayısıyla ‘çocuk odaklı’ olmalı; önleyici, koruyucu ve bütüncül bir yaklaşımla oluşturulmalıdır. Çocuk Politikası doğum öncesinden başlayarak tüm çocukları içerecek biçimde yapılandırılmalıdır. Politika oluşturulurken her çocuğun sosyal hizmet ve yardımlardan yararlanma hakkı olduğu esas alınmalı, yardım ve hizmetler sadaka şeklinde değil, insan onuruna yakışır biçimde sunulmalıdır. Aile politikasından bağımsız düşünülemez!

GELİŞMİŞ ÜLKELERDE, TÜRKİYE’DE Çocuk refahı temel alınarak çocuk koruma sistemi yapılandırılmakta, çocukların ve ailelerin gereksinimlerini karşılamak sistemin özünü oluşturmaktadır. TÜRKİYE’DE Çocuk Koruma Çalışmaları daha çok tehlike altındaki çocukların, özellikle de sokakta yaşayan ya da çalışan veya sokağa itilme, suça yönelme olasılığı taşıyan çocukların karşı karşıya bulundukları tehditler üzerinde Yoğunlaşmaktadır.

SOSYAL YARDIM – SOSYAL HİZMET KAVRAMLARI Çocuk politikasının niteliğini büyük ölçüde sosyal güvenlik uygulamaları belirler. Günümüzde tüm ülkelerde yaygınlaşmış üç sosyal güvenlik aracı vardır. Sosyal sigorta sistemi Sosyal yardım ve sosyal hizmet sistemi Sosyal güvenlik sistemi

Sosyal sigorta sistemi, bireyin bu sistemden yararlanabilesi için sisteme vergi veya prim ödemesi gerekir. Sosyal Yardım, zorunlu katılma ilkesine dayanmayan ya da katılma ile karşılığı arasında bir ilişki bulunmayan genel devlet bütçesi ya da belirli bir amaca ayrılmış özel vergilerle beslenen kamu yardımlarıdır.

Sosyal Hizmet, 2828 sayılı SHÇEKK’ da (M.3) şöyle tanımlanmıştır ; ‘Sosyal hizmetler, kişi ve ailelerin kendi bünye ve çevre şartlarından doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi ve sosyal yoksunlukların giderilmesine ve gereksinimlerin karşılanmasına, sosyal sorunların önlenmesi ve çözümlenmesine yardımcı olunmasını… amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünüdür.’ Sosyal Hizmet, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ‘ne Göre ise şöyle tanımlanmıştır ; Bedensel, sosyal, ruhsal yönden bireyin kendisini tam bir huzur ve rahatlık içinde hissetmesini sağlamaya yönelik çabaların bütünüdür.

Sosyal Güvenlik Uygulaması = Sosyal Koruma Sistemi Sosyal koruma sistemi vatandaşların devlet tarafından korunmasını içermekte ve sosyal yardımlarla aileler desteklenmektedir. Bu sistem Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanmaktadır. Ülkelerin çoğunda, destek programları çocuk yardımları biçiminde yürütülmektedir. Bu yardımlar ailenin gelir düzeyinden bağımsız olarak verilmekte ve çocuğun yaşına göre artmaktadır.

Ülkemizde 1982 Anayasası sosyal yardım ve hizmetlerin, dolayısıyla sosyal politikanın genel çerçevesini çizmiştir. Madde 41: Aile içinde ele alınmış, çocuğun ve ailenin devlet tarafından korunacağı belirtilmiştir. Madde 2 : Türkiye Cumhuriyeti’ nin Sosyal bir hukuk devleti olduğu belirtilmiştir. Sosyal Devlet; Bireylerin gereksinimlerini karşılamak, yoksulluk ve eşitsizliği azaltmak, vatandaşların insan onuruna uygun yaşayabilmesi için gerekli önlemleri almak ve hizmetleri yapmakla yükümlüdür!

Batı dünyasında endüstri devriminin ortaya çıkardığı sefalet ve diğer etkenler sosyal yardımlara duyulan gereksinim artmıştır. Sosyal yardımlar başlangıçta kilisenin, yerel yöntemlerin ve endüstri devriminden sonra da devletin benimsediği ve düzenlediği hizmetler haline gelmiştir. Ülkemizde ise, sosyal yardım asırlarca, İslamiyet’in sosyal adalet ilkesine dayalı din emirlerinde ifadesini bulmuş, Osmanlı İmparatorluğu döneminde de vakıflar şeklinde yaygınlaşmıştır. Vakıflar aracılığı ile yoksullara, kimsesiz, dul ve yetimlere, sakatlara sosyal yardım yapma bir gelenek halinde devam etmiştir. KISACA TARİHÇE

Endüstri devriminin sonucu olarak görünen ekonomik ve toplumsal gelişme yurdumuzu da etkilemiş fakat sosyal yardımları karşılayan vakıflar değişmeye ayak uyduramamış devlet eskiyen ve etkisini kaybeden bu kuruluşların yerine yenilerini getirme çabası içine girmiştir. Himaye-i Etfal Cemiyeti 1935’te Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu adını almış, 1937’ yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kamu yararına çalışan dernek statüsünü kazanmış, Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu’nun yönetim ve denetimi 1981 yılında Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına verilmiş ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu’nun (SHÇEKK) yürürlüğe girdiği 27.05.1983 tarihine kadar dernek statüsü içinde etkinliklerini sürdürmüştür.

Cumhuriyet yönetimi çocukların bazı önemli haklarının olduğuna dikkat çekmiş, bu konuya ‘vatandaşlık eğitimi’ olarak bakmışlardır. Ana babasının yardım ve korunmasından yoksun veya onlar tarafından ihmal ve istismar edilmiş olan çocukların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal bakımlardan korunmaları amacıyla Cumhuriyet’in kurulmasından sonra bir çok kanun çıkarılmıştır.

KANUNLAR; - 04.04.1926 tarih ve 743 sayılı Türk Medeni Kanunu - 22.11.2001 tarih ve sayılı 4721 sayılı yeni Türk Medeni Kanunu ile Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ışığında önemli yenilikler getirilmiştir. - Medeni Kanun’un çocuklarla ilgili hükümlerinin uygulanmasını sağlamak üzere 6 mayıs 1930 tarih ve 1580 sayılı Belediyeler Kanunu ile 24 Nisan 1930 tarih ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkarılmıştır. - 2253 Sayılı ve 7.11.1979 tarihli Çocuk Mahkemelerinin kuruluşu, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanun ile, suça itilerek korunmaya muhtaç duruma düşmüş çocuğu kişiliğine uygun bir bir önlem ve ceza yaklaşımı ile topluma kazandırma amacı güdülmüştür.

Cumhuriyet döneminde çocukların korunması ile ilgili en kapsamlı kanun, 23.05.1949 tarih ve 5387 sayılı ‘Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun’dur. Bahsedilen Kanunla, 0-6 yaş çocuklarının korunmaya muhtaç çocukların bakılıp yetiştirilmesi Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na, 7-18 yaş grubundaki çocukların yetiştirilmeleri de Milli Eğitim Bakanlığı’na Verilmiştir.

5387 sayılı Kanun’un eksiklikleri ve uygulamada yarattığı sorunları gidermek üzere 24.05.1957 tarihinde 6972 sayılı Korunmaya Muhtaç Çocuklar Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanun MEB ve SSYB yanı sıra çocuk koruma hizmetlerinde yerel yönetimleri de yetkilendirmiştir. 03.07.2005 tarih ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, 2253 sayılı Kanunu yürürlükten kaldırmış ve çocuk mahkemelerinin kuruluş ve faaliyetlerini yeni hükümlere bağlamıştır.

Korunmaya Muhtaç Çocuk Kimdir? Korunmaya muhtaç çocukluk belli bir zaman diliminde, içinde bulunduğu toplumun standartlarına göre, çocuğun temel bakımı, yetiştirilmesi, korunması ve gözetilmesinde yetersizlikler ve aksaklıklar olması ve bu nedenle çocuğun sosyal, fiziksel, ruhsal ve ahlaki yönden sağlıklı bir yetişkin olmasının engellenmesi durumudur. Bedensel ruhsal ve bilişsel gelişimi tamamlanmadığından; ana babalı ya da kimsesiz, varlıklı varlıksız suçlu suçsuz gibi bireysel özellikleri dikkate alınmaksızın hukuki bakımdan sağ ve tam doğduğu andan başlayarak reşit olduğu ana kadar her çocuk korunmaya muhtaçtır.

Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu’na Göre; Korunmaya muhtaç çocuk beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olup; ana veya babasız, ana ve babasız, ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan ana veya babası tarafından ihmal edilip; fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuğu ifade etmektedir.

Koruma Önlemi ve Koruma Kararı 1 Çocuğun bedensel duygusal ve ahlaki güvenliğinin tehlikeye düşmesini veya zarar görmesini önlemek ya da görmüş olduğu zararı gidermek amacıyla idari veya yargı mercilerince alınan önlemlerdir. Alınan önlemler korunma kararından önce alınabileceği gibi korunma kararıyla birlikte ya da korunma kararından sonra da alınabilir. KORUMA KARARI Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun 3/b maddesine göre yapılan korunmaya muhtaçlık tanımında yer alan özelliklerden herhangi birisini taşıyan çocukların yetkili ve görevli mahkemelerce devletin korunması ve bakımı altına alınmasına ilişkin yargı kararıdır.

Koruma Önlemi ve Koruma Kararı 1 Kararının SÜRESİ kural olarak, çocuk reşit oluncaya kadar devam eder (SHÇEKK m.24). Korunma Kararı Kalktıktan Sonra Gençlere Sağlanan DESTEK Aynı / Farklı kurumlarda İş İmkanı Korunmaya Muhtaç Çocukların BAKIM VE İZLENİMLERİ Kurumlarda Uzman Sağlık Personelinin Bulunması

KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLARA SUNULAN HİZMET MODELLERİ Öz Aile Yanında Bakım Hizmeti ( Sosyal Yardım Miktarı En yüksek Devlet Memuru aylığının % 40’dır. 2009 yılında Temmuz Ayı itibariyle, 212.50 liradır). Koruyucu Aile Hizmetleri Koruyucu Aile Kavramı ve Önemi Koruyucu Ailenin Seçimi Koruyucu Ailenin Yükümlülükleri ve Denetimi Koruyucu Ailelere ve Yerleştirilen Çocuklara Sağlanan İmkanlar Çocuğun Koruyucu Aileden Alınması ve Koruyucu Aile Statüsünün İptali

Korunmaya Muhtaç Çocuklara Sağlanan Bakım Yöntemleri 1 Çocuğun Kendi Ailesi Veya Akrabası Yanında Korunması Ayni Nakdi Yardım (Sosyal Yardım) Hizmetleri A. Yardımdan Kimler Yararlanır? B. Nasıl Yararlanılır? C.Hizmetten Yararlanacaklardan İstenen Belgeler Neler? D. Yardım Çeşitleri Nelerdir?

Korunmaya Muhtaç Çocuklara Sağlanan Bakım Yöntemleri 2 Yardım Çeşitleri Nelerdir? Geçici Ayni-nakdi yardımlar 6 ay süreli nakdi yardımlar 1 yıl süreli nakdi yardımlar Uzun süreli nakdi yardımlar Ayni-Nakdi Yardımın Genel İlkeleri Yardım Yapmaya Yetkili Makamlar Sosyal Yardım Hizmetlerinde esas ilke, Kişilerin kendi kendilerine yeterli duruma getirilmesidir. Yardım talebi fazlaysa muhtaç olma durumunda muhtaç olma derecesi, acil olma durumu, başvuru veya tespit sırası dikkate alınır. Genel Müdür Vali Kaymakam İl-ilçe A.S.P.İ.M Müdürleri

Korunmaya Muhtaç Çocuklara Sağlanan Bakım Yöntemleri 3 3)Kurum Bakımı - Kurum bakımının değerlendirilmesi Kurum Türleri KORUYUCU VE ÖNLEYİCİ HİZMETLER Çocuk ve Gençlik Merkezleri (ÇOGEM-1997) Toplum Merkezleri Aile Danışma Merkezleri Koruma Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri (KBRM) (7-18 Yaş Kız+Erkek) Korunmaya Muhtaç Çocuklara Sağlanan Bakım Yöntemleri 3

ÇOCUK KORUMA KANUNU’NA GÖRE ÇOCUĞUN KORUNMASI 03.07.2005 tarih ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, korunma ihtiyacı içinde bulunan çocuklar hakkında alınacak ‘koruyucu ve destekleyici tedbirler’ ile suça sürüklenen ve ceza sorumluluğu olmayan çocuklar hakkında uygulanacak ‘güvenlik tedbirleri’ nin usul ve esaslarını ve çocuk mahkemelerinin kuruluş ve yetkilerine ilişkin hükümleri kapsamaktadır. ÇOCUK KORUMA KANUNU’NA GÖRE ÇOCUĞUN KORUNMASI

Korunma Sürecinin Başlatılması Ve Tedbir Alınması Destekleyici ve koruyucu tedbirler 1) Danışmanlık Tedbiri 2) Eğitim Tedbiri 3) Bakım Tedbiri 4) Sağlık Tedbiri 5) Barınma Tedbiri Korunma Sürecinin Başlatılması Ve Tedbir Alınması A. Kuruma Bildirim ve Araştırmanın Yapılması B. Korunma Tedbirlerinin Alınması Acil Korunma Kararının Alınması Koruyucu Destekleyici Tedbir Kararlarının Alınması

Tedbir Kararının Kaldırılması ve Sona Ermesi Tedbir Kararının Gönderilmesi ve Uygulanması Çocuk Koruma Sisteminin Değerlendirilmesi

Ülkemizde Korunmaya Muhtaç Çocuklarla İlgili Başlıca Aile Refahı Sorunları 1 Halk sağlığındaki eksiklikler nedeniyle doğum öncesi riskli ailelere yönelik tarama ve eğitim çalışmaları yeterince yapılamamaktadır. Çok çocuklu, yoksul, evlilikleri problemli, ruh sağlığı bozuk bireyler gibi çocuk sahibi olmak açısından riskli grupları oluşturan ailelerin çocuk sahibi olmalarını önleyici doğum kontrol çalışmalarını içeren sağlık önlemleri, aile bireylerini aile olmanın, çocuk sahibi olmanın gerektirdiği sorumluluklar hakkında bilgilendirici eğitimsel çalışmalar ve çocuklarını korunmaya muhtaç duruma düşüren ailelere ilişkin yasal düzenlemelerde eksiklik mevcuttur.

Ülkemizde Korunmaya Muhtaç Çocuklarla İlgili Başlıca Aile Refahı Sorunları 2 2)Kuruluş bakımına alınan çocukların doğup büyüdükleri çevreden varsa kardeşlerinden uzaklaşmadan bakılmaları sağlanmalıdır. 3) Ülkemizde var olan kuruluş bakım modeli, çocuklara nasıl daha faydalı olabileceği ve nasıl daha kaliteli olabileceğinden çok nasıl daha kolay hizmet sunulabileceği düşüncesi üzerine temellendirilmiştir. 4) Ekonomik yetersizlikler kuruluş bakımı için bir neden olmaktan çıkarılamamıştır. Çocukların koruma altına alınma nedenleri incelendiğinde ilk sırada % 68,1 ile ekonomik ve sosyal yoksulluk yer almaktadır.

Ülkemizde Korunmaya Muhtaç Çocuklarla İlgili Başlıca Aile Refahı Sorunları 5) Türkiye’ de koruyucu aile uygulamaları başarısızdır. 6) Evlat edinme için başvuran bir ailenin bir çocuğu alabilmesi için geçen süre çok çok uzundur. 7) Toplumda evlat edinme ile ilgili bilinç yerleşmemiştir.

03.06.2011 tarihli ve 633 sayılı kanun hükmünde kararname ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı adı ile icracı bir bakanlık kurulmuş olup, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü bakanlık bünyesinde yürütücülük görevi ile görevlendirilmiştir.