GLASKOW KOMA SKALASI VE DİĞER TRAVMA SKORLAMA SİSTEMLERİ UZM. MUKADDES BOZKURT

SSS yaralanması olan hastanın değerlendirilmesindeki en önemli adım bilinç düzeyinin belirlenmesidir.

AVPU değerlendirilmesiyle hastanın bilinç durumunu ilk muayenenizde değerlendirebilirsiniz. Fakat nörolojik problemi olan hastanın kapsamlı değerlendirmesinde bu ölçek yetersiz kalabilir.

AVPU İLK TANILAMADA KULLANILIR!!! AVPU, bilinç düzeyini belirlemek üzere kullanılan bir kısaltmadır. Hastaya sözel, dokunarak veya ağrılı uyaran verilerek bilinç düzeyi anlaşılabilir.

AVPU Açılımı: A Alert - uyanık - bilinçli V Verbal stimuli - sözel uyarıya yanıt var P Painful stimuli - ağrılı uyarana yanıt var U Unresponsive - bilinci kapalı - uyarılara yanıt vermiyor (Öksürük ve öğürme refleksi yok- KAPALI)

AVPU Açılımı: A Alert - uyanık - bilinçli; hasta size soru sorabilir ya da sorduğunuz soruları akla uygun cevaplayabilir. Hasta bilinçli ise; hastanın yere, zamana, kişiye uyumu saptanır.

AVPU Açılımı: V Verbal stimuli - sözel uyarıya yanıt var; hasta sorduğunuz sürece sorularınızı yanıtlar. Burada dikkat edeceğiniz hasta sorulara normal olarak mı yoksa zorlukla/geveleyerek mi cevap verdi. Aynı zamanda hastanın amaçsız-anlamsız hareketleri var mı gözleyin. 

AVPU Açılımı: P Painful stimuli - ağrılı uyarana yanıt var; Hasta uyanık değilse hangi uyarıya cevap verdiği önemlidir. O nedenle ağrı verilerek verilen tepki, izlenir. Bu tepkiler: yüzde buruşma, elini ya da ayağını ağrı veren etkenden çekmek, eli ya da ayağı ile ağrı veren etkeni uzaklaştırmaya yönelmek, şeklindedir.

AVPU Açılımı: U Unresponsive - bilinci kapalı - uyarılara yanıt vermiyor

AVPU “A” dan sonraki bilinç düzeyinin nedenleri; Hipoksi ve/veya hipoperfüzyon sonucu beynin yeterince oksijenlenememesi, Merkezi sinir sisteminin yaralanma sonucu zarar görmesi, Uyuşturucu veya aşırı doz alkol alınması, Diabet-nöbet-MI sonucu metabolizmanın bozulması olabilir.

AVPU Tartışan, uyumsuz ve işbirliğine yanaşmayan hastalar aksi ispat edilene kadar hipoksik kabul edilmeli ve ona göre tedavi verilmelidir. Çevrede beynin fonksiyonlarını etkileyebilecek türde gaz veya kimyasal madde varsa, hastanın bilinç düzeyi kısa sürede değişebilir o nedenle uyanık olmalısınız

Glasgow Koma Skalası’dır (GKS) GLASKOW KOMA SKALASI Hastanın bilinç düzeyinin değerlendirilmesinde kullanılan bir diğer skala; Glasgow Koma Skalası’dır (GKS)

GLASKOW KOMA SKALASI İkinci değerlendirmede kullanılır!!! 3-15 arasında değişen puanlar hastanın bilinç düzeyini belirler ve izlenmesinde kolaylık sağlar. GKS puan değerlendirilmesi sonucunda elde edilen 14-15, hafif nörolojik hasar 9-13, orta dereceli nörolojik hasar 8 puan ve altı anlamlı nörolojik hasar En düşük skor 3 en yüksek skor 15’tir.

GLASKOW KOMA SKALASI Glasgow Koma Skalası (Erişkin-çocuk)  hem kısa hem de uzun süreli bakımda oldukça önemli bir yere sahiptir. Kısa dönemde yaralanmanın şiddetini belirlemeye yararken, Uzun dönemde hastanın iyileşme sürecindeki gidişatı belirlemeye yarar. Beyindeki harabiyeti, hastanın hareket yetersizliğini ve bilinç durumunu bu şekilde saptamak mümkündür

PEDİATRİK GKS ‘ ı 8 ve altında olan hastalar koma durumundadır. GKS’ ı 3 -4 olan hastaların %97’si hayatlarını kaybederler veya vejetatif durumda yaşarlar. GKS’ı 9 ve üzerinde olan değerler komayı ekarte ettirirler.

PERRLA İKİNCİ TANILAMADA KULLANILIR!!! Acil nörolojik sorunu olan hastanın muayenesi standart muayeneyi ve detaylı nörolojik muayeneyi kapsar. Özellikle pupiller, Solunum durumu Spinal değerlendirme çok önemlidir.

PERRLA P – Pupils = Pupiller E – Equal = Eşit R – Round = Yuvarlak R – Reactive = Reaksiyone L – Light = Işık refleksi A – Accomodation = Akomodasyon = Uyum

Pupiller Pupiller üçüncü Kraniyal sinir (Oculomotor sinir) tarafından kontrol edilir. Bu sinir kafatası içerisinde uzun bir yol izler ve beyin ödeminde kolaylıkla baskı altında kalabilir. Böylece pupiller intrakraniyal basınç hakkında erken bilgi verirler.

Pupiller Pupil değerlendirmesi özellikle bilinçsiz hastalarda çok önemlidir. Pupil değerlendirilirken Boyut, Şekil, Işığa reaksiyonu kontrol edilir. Pupiller ışığa küçülerek reaksiyon verir. Pupiller pinpoint ise (yaklaşık:1-2 mm) ve ışığa reaksiyon vermiyorsa tehlikelidir.

Pupiller Pupillerin kontrolünde her iki pupilde dilate ve ışığa reaksiyon vermiyorsa muhtemelen beyin sapı yaralanması veya ciddi beyin anoksisi vardır. Tek taraflı dilate pupil ışığa reaksiyon veriyorsa bu intrakraniyal basınç artışının erken bulgusudur.

SAMPLE Hastadan veya yakın çevresinden kısa sürede öykü almak üzere kullanılabilecek  bir kısaltma

SAMPLE  Ø HİKAYE S: Sign and symptoms –Saptadığınız belirti ve bulgular (Emareler) A: Allegies - Alerjileri ( ve alışkanlıkları; sigara - alkol gibi) M: Medications - Kullandığı ilaçlar P: Past medical - Geçmiş Hastalıkları, ameliyat, travma öyküsü L : Last eat - Son yediği saat, son Yediği ve içtiği E : Events - Çağrıya neden olan Kaza veya hastalık

Porst Göğüs, karın ve baş ağrısı olan nontravmatik hastalarda ayırıcı tanıya götürebilecek bir kısaltma

PQRST P : Palliative - Provocative, - Ağrıyı artıran veya azaltan etkenler Q : Quality - Ağrının özelliği (batıcı, yanıcı, baskıcı vb) R : Region - Radiation, - Ağrının yeri - varsa yayıldığı yer  S : Severity - Şiddeti (az, çok, orta veya 1-10 arası ) T : Time - Ne zaman başladı, sürekli, ara ara geliyor, artıyor, aynı, azaldı vb.

CLAPS Toraks muayenesi sırasında kullanılır. Yaralının göğsü CLAPS kısaltmasına göre kontrol edilir.

CLAPS C: Contusion (çürük-morluk) L: Laserasyon (kesik-yırtık) A: Abresion (sıyrık) P: Penetration (delik-delinme) S: Non Symetrical movements (simetrik olmayan hareketler, sadece göğüs muayenesinde göğüs hareketlerinin sağ ve sol tarafta eşit olup olmadığının saptanması )