Türk Musıkîsinde İcraya Dayalı Nazariyat Modeli Arayışları Can Akkoç Uygulamalı Matematik Enstitüsü (IAM) ODTÜ Ankara 2012

İcra ↔ mevcut nazariyat modelleri Özet Uyumsuzluk: İcra ↔ mevcut nazariyat modelleri İcra yanlış olamaz. Yanlışlık tamamen nazariyat modellerinde (Farabi, 10. yüzyıl) Çözüm: Tartışmasız usta kabul edilen icracılardan örnekler üzerinde ölçümler *Doğruluk-uygulanabilirlik* dengesini en az taviz ile sağlayabilecek bir veya birkaç kademeli nazarî modelin bina edilmesi

Perdelerin *Anatomisi* (Uşşak) Bozkurt, Karaosmanoĝlu, Yarman, Akkoç (2008) Rast * Dügah * Segah * Çargah * Neva * Hüseyni * Acem * Eviç * Gerdaniye * Muhayyer * tiz Segah

Uşşak Taksimlerde (8 adet) Perdelerin konum ve dağılımı (Sethares, Akkoç 2012)

Perdelerin dağılım nitelikleri Gauss dağılımından farklı oluşu sapmaların tamamen bilinçli olduğuna işaret ediyor

Ses kümelerini gösteren 300 yıllık tablo Dimitri Kantemiroğlu, "Kitab-ı İlmi'l-Mûsikî âlâ Vechi'l-Hurûfât" *Musikiyi Harflerle Tesbit ve İcra İlminin Kitabı* Ozan Yarman’in doktora tezinden alinti. Makamlarin alt yapilarini olusturan perde dizileri (iskala) ana perdeler icin noktasal, ona karsin nim perdeler icin bolgesel olarak gosteriliyor.

Sorunsal Dökümü “Evrensel dizge” (ıskala) bina edilmesi. “Seyir” olayının matematiksel bağlamda nicelendirilemesi ve anlaşılır hale gelmesi.

Evrensel Dizge Türk Musıkîsinde kullanılan bütün perdelerin (ses kümeleri) konumu ve istatistiksel bağlamda anatomisi nin belirlenmesi. Her perdenin, geçtiği makama göre büründüğü kişiliğin tespiti.

Dr. Emin Kılıç Kale (1897-1984, Gaziantep)

*Çargah* perdesinin Uşşak dizgesindeki kişiliği Şekilde Neyzen Niyazi Sayın’dan alınan bir Uşşak taksimde Çargah perdesine ait ses dağılımı görülüyor. Taban genişliği 210 sent olan bu dağılımın - bir sonraki dağlımla karşılaştırmak üzere – *şekline* (istatistiksel nitelik ve niceligi) dikkat ediniz. Note the distribution presented by perde Çargah in a taksim in the Uşşsak makam by neyzen Niyazi Sayın. The *base* is about 210 cents wide. Note the shape of the distribution; to be compared against the same perde Çargah in another makam, the next slide.

*Çargah* perdesinin Saba makamındaki kişiliği Bu defa yine Çargah perdesinin Saba makamında büründüğü *kişilik* görülmektedir. Taban genişliği 160 sent olan dağılımın profili Uşşak makamındakine göre bir hayli farklılık sergilemektedir. Bu perdenin Saba bölgesine (nim Hicaz-Hicaz) yakınlığı nedeniyle göreceli olarak dar bir aralığa *sıkışmış* olabileceği düşünülebilir. Saba taksim neyzen Niyazi Sayın’dan alınmıştır. Note how the perde has changed its personality, with a base of 160 cents and a squished profile to plausibly accommodate the perdes nim Hicaz and Hicaz nearby.

Seyir Sorunsalı Seyri, sade bir yaklaşımla *ses dizileri* olarak nitelendirirsek, çözülmesi gereken sorunsalın, her makam için kabul edilebilir sonsuz seyirler kümesinin matematiksel berraklıkta belirlenmesi olarak önerebiliriz.

Soru ????????? İcracı bir kümeden başka bir kümeye geçerken yeni kümede tam hangi ses’e *iniş* yapacağını nereden bilecektir?

‘Makro_Mikro Seyir’ Olayı (Sayın: Uşşak)

“kısa süreli bir hafıza” Cevap Arayışı Şu ana kadar düşünebildiğimiz tek *yakıştırma*, ses dizilerinde “kısa süreli bir hafıza” bulunabileceği yönünde uçuk bir öneriden ibarettir.

Öneri Hafıza olayının da *genetik* bağlamda seyir probleminin içersinde yattığını düşünüyoruz.

İletişim can1936@gmail.com Teşekkűrlerimle Can Akkoç