PARENTERAL İLAÇ UYGULAMALARI

Parenteral tedavi; Terapötik ajanların (ilaçların) sindirim sistemi dışındaki tüm yollarla verilmesidir. İlacın çabuk etki etmesi istendiğinde, hasta oral yolla ilaç alamadığında ilacın formuna göre parenteral yol tercih edilir.

Parenteral Yolun dezavantajları da vardır Parenteral Yolun dezavantajları da vardır. Bunlar enfeksiyon, toksik ve allerjik reaksiyonlar, doku travması ve ağrı sayılabilir ve PO yola göre ilaç reaksiyonları da hızlı olmaktadır.

Enjeksiyon uygulamasında dikkat edilecek noktalar Uygulamada cerrahi aseptik teknik kullanılmalıdır. Kullanılacak olan enjektör ve iğne ucu steril olmalıdır. İlaç hazırlığı sırasında ilaç, iğne ucu ve enjektör kontamine edilmemelidir. Enjeksiyondan önce antiseptik solüsyonla (%70’lik alkol, batikon) cilt temizlenmelidir. Bölge çok kirli ise önce sabunlu suyla yıkanmalı sonra antiseptik solüsyonla silinmelidir.

Enjeksiyon bölgeleri anatomik olarak doğru tespit edilmeli, sinir ve kemiklere zarar verilmemelidir. İrritasyon, inflamasyon ve enfeksiyon, ödem, skar dokusu olan bölgelere enjeksiyon yapılmamalıdır. Ağrısız bir enjeksiyon yapabilmek için uygun incelikte, pürüzsüz ve keskin bir iğne kullanılmalıdır. İrritan ilaçlar uygulanacaksa iğne mutlaka değiştirilmelidir

Bölgeye uygulanacak ilaç miktarı bilinmelidir Bölgeye uygulanacak ilaç miktarı bilinmelidir. Fazla miktarda ilaç uygulama bölgede ağrı ve doku yıkımına neden olabilir. Hastaya ya da ilacın uygulanacağı ekstremiteye uygun pozisyon verilmelidir. Uygun pozisyon verilmesi kas gerginliğini ve ağrıyı azaltır. Enjeksiyon sırasında doku hasarına neden olmamak için iğne uygun açıyla dokuya batırılmalı ve işlem boyunca giriş açısı sabit tutulmalıdır.

Tüm enjeksiyon uygulamalarında uyulması gereken kurallar Tüm enjeksiyon uygulamalarında (heparin ve ID enjeksiyonlar hariç) enjektörün pistonu geri çekilerek aspirasyon yapılmalıdır. IV yol dışındaki yollarda enjektöre kan geliyorsa iğne ve enjektör dokudan geri çekilmelidir. İğne değiştirilerek ve ilaç yeniden hazırlanarak işlem tekrarlanmalıdır

Aspirasyonda enjektöre kan gelmemişse ilaç her 10 saniyede 1 ml hızla yavaşça verilmelidir. İlacın yavaş verilmesi doku travmasını ve ağrıyı önler. İşlem sonrası ilacın doku içine yayılmasını sağlamak amacıyla iğne doku içinde 10 saniye daha tutulmalıdır.

İğne, seri biçimde, tek hareketle ve hızla doku içinden geri çekilmelidir. Böylece doku travması ve ağrı önlenir. Çıkarılan iğne tekrar dokuya batırılmamalıdır İntradermal ilaç uygulama dışında enjeksiyon alanına pamuk ya da gaz bezi ile basınç uygulanmalıdır. Basınç ilacın doku dışına sızmasını ve kanamayı engeller. Basınca rağmen kanama olmuşsa iğne giriş yeri üzerine küçük bir flaster yapıştırılmalıdır. İlaç uygulamaları sonrası anaflaksi belirtileri yönünden hasta gözlenmelidir.

İğne ve Enjektör İğneler farklı uzunluklarda ve kalınlıklarda üretilmiş, tek kullanımlık malzemelerdir. Steril kılıf ve steril paket içinde bulunur. Paket üzerinde üretim tarihi ve son kullanma tarihi belirtilmiştir.

İğne uzunluğu uygulama yoluna göre, iğne kalınlığı ise hem uygulama yoluna hem de hastanın durumuna göre (bebek, yetişkin, obez vb.) belirlenir.

Verilebilecek ilaç miktarı 0.5-10 ml ve serum uygulaması Enjeksiyon tipi İğne boyu Dokuya giriş açısı Verilebilecek ilaç miktarı ID 0.6-1 5-15º 0.1-0.5 ml SC 1-1.5 45-90º 0.5-1 ml IM 2.5-3.75 90º 1-4 ml IV 30-45º cilde 15º damara 0.5-10 ml ve serum uygulaması

Enjektör ve İğne Büyüklüğüne Karar Verme Kriterleri İlacın uygulama yoluna Solüsyonun yoğunluğuna Uygulanacak ilacın miktarına Beden büyüklüğüne İlacın tipine göre karar verilir.

Ampul ve flakon biçimindeki ilaçların hazırlanması Ampul: Cam içinde steril olarak hazırlanmış ilaçlardır. Flakon: Cam, küçük şişeler içinde toz halinde bulunan ilaçlardır. Flakonların yanında sulandırıcı ampuller bulunur.

Uygulama öncesi, ilacın adı, etken maddesi, dozu, miktarı, son kullanma tarihi, uygulama yolu, uygulama şekli dikkatle okunmalıdır. Flakonlar sulandırıldıktan sonra kısa bir süre içinde kullanılmalı ya da sulandırılma tarihi, saati yazılarak uygun şekilde saklanmalıdır.

Ampül ve Flakon Biçimindeki İlacı Hazırlama Eller yıkama İlaç istek formunda ilaç kartını kontrol et Özellikle cilt için iritan özelliğe sahip ilaçlar için eldiven giy.

4.Enjektörün plastik kısmını açarak iğneyi enjektörün uç kısmına (ajutaja ) yerleştir 5.Ampulün uç kısmında ilaç varsa, diğer el ile baş kısmına bir fiske vurarak ilacın gövdeye inmesini sağlayın. 6.Alkollü pamuk tamponu ampulün boğaz kısmına sar. 7.Pamuk altına işaret parmağını yerleştir 8.Ampulü kendinizden uzak tutarak ve sizden uzak kenar kırılacak biçimde, ters yöne bir hareketle boğazı gövdeden ayır.

9.Ampulü dökülmeyecek şekilde düz bir zemine koy. 10.İğne ucundaki kılıfı çıkararak iğne ucunu ampulün dış yüzüne dokundurmadan ampulün içine yerleştir. 11.Aktif olmayan elin işaret ve orta parmakları arasına ampul gövdesini, aktif olan ele enjektör gövdesini al. 12.İğneyi ampul içindeki sıvıya daldır ve pistonu geriye doğru çekmeye başla. İğne ucu ampul içindeki ilaç seviyesinin daima altında olmalıdır.

Flakon Biçiminde İlaç Hazırlama 1. Flakonun tepesinde bulunan metal/plastik koruyucu kılıfı uç kısmından hafifçe kaldırarak aç.Flakon ilk kez açılıyor ise silmeye gerek yoktur.Ancak daha önce açılmış ise ya da plastik kısım ile temas etmiş ise %70’lik emdirilmiş pamuk/ gaz bezi ile dairesel tek bir hareketle sil.

2. Sert zemin üzerinde bulunan flakonun tıpasının merkezine iğneyi batır.İğne ucu toz ilaç seviyesinden yukarıda olmalıdır. İlaç içine batırılmamalıdır.

3. Enjektör içindeki sulandırıcıyı flakon içine ver. 4. İğneyi flakonun plastik kısmından ayır. Steril alana dokunmadan iğne kılıfını tak. 5. Flakonu eller arasında döndürerek, toz ilacın erimesini sağla.Bu sırada iğne giriş yeri olan plastik kısma dokunulmamalıdır.

6. Flakon içinde tortu olup olmadığını kontrol et. 7. Enjektör içine çekilecek sıvı miktarı kadar hava çek.Sulandırıcıyı flakon içine verdikten sonra enjektör içine hava dolmuş ise bu dışarı verilmemeli, erime sonrası tekrar flakon içine verilerek ilaç çekilmelidir.

8. İçine bir miktar hava bulunan enjektörü tekrar flakonun lastik kısmına batır. Havayı enjektör içine çek. 9. Aktif olan el ile enjektörün gövdesini, aktif olmayan el ile flakonun gövdesini tut.Flakonun ters çevirerek, yukarı(göz hizasına) kaldır. İğne ucu daima sıvı içinde olmalıdır.

Pistonu geri çekerek gereken miktarda sıvıyı enjektöre çek. İğneyi flakonun plastik kısmından ayır. Flakon içinde sıvı kalıp kalmadığını kontrol et. Enjektör içinde hava kalmış ise iğnenin kılıfını çıkar, iğne ucu yukarı bakacak biçimde göz hizasında enjektörü dik tut. Pistonu hafifçe geri çek

14.Diğer elin işaret parmağı ile enjektör gövdesine birkaç fiske vurarak hava kabarcıklarını yukarı hareketini sağla. Tekrar pistonu hafifçe geri çek enjektör içindeki havayı çıkar ve ilaç dozunu kontrol et. 15.İğne kılıfını tak ve gerekirse iğne ucunu değiştir.

Serum Biçimdeki İlaçların Hazırlanması Dehidratasyon, kusma, yüksek ateş, kanama gibi vücuttan fazla miktarda kan ve sıvı kaybının olduğu durumlarda tedavi amaçla sıvı tedavisi planlanır.

Solüsyon Tipi 100 ml’den 3000ml’ye kadar farklı miktarlarda sıvı içeren cam şişe yada plastik torba biçiminde ilaçlardır. İntravenöz uygulanan sıvılar izotonik, hipotonik, hipertonik özelliğinde solüsyonlar olabilir.

Serum Seti Steril olarak paket içine yerleştirilmiş malzemelerdir. İki farklı çeşitte üretilmiştir. Kan transfüzyonu için özel üretilmiş filtreli setler Diğeri sıvı ilaçlar için kullanılan filtresi olamayan basit setlerdir.

Serum Biçimdeki İlaçların Hazırlanma İşlem Basamakları Ellerini yıka Malzemeleri düz bir zemin üzerine yerleştir. Serum kartı ile serum setini karşılaştır. Serum setini uç kısmından yırtarak aç.Setin sterilliğini korumak için uçların kapalı olduğundan emin ol. Setin klembini kapat ve sıkıştır.

6.Serumun kapağı sizden uzağa doğru bir ucundan kaldırarak aç. İç kısım steril olduğu için dokunulmamalıdır. 7. Setin hazne bulunan uç kısmın kılıfını aç. 8.Düz zemin üzerindeki serumun tepesinde bulunan plastiğin ortasına batır. 9. Serumu ters çevirerek hazneyi üçte bir oranında serum ile doldur. 10.Serumu bu halde askıya as 11. Diğer el klempi yavaş yavaş aç böbrek küvetine havası çıkacak şekilde seti doldur. 12.Klembi sıkıca kapat.

Aynı damar yolundan birden fazla serum yada ilacın aynı anda uygulanabilmesi için IV damar yoluna yada serum seti ucuna üçlü musluk takılır.

DERİ İÇİ (İNTRADERMAL ID) ENJEKSİYON İntradermal enjeksiyon, epidermisin altına yani dermis içine ilacın verilmesi işlemidir. ID enjeksiyon parenteral uygulamalarda ilaç emiliminin en yavaş olduğu yoldur İntradermal enjeksiyon özellikle tanı amacı ile uygulanır.

ID yoldan uygulanan başlıca enjeksiyonlar; PPD- Tüberkülin ve alerji testleridir.

ID enjeksiyonla deri içine verilecek ilaç en fazla 5 dizyemi (0 ID enjeksiyonla deri içine verilecek ilaç en fazla 5 dizyemi (0.5 ml) aşmamalıdır. ID enjeksiyonla genellikle 0.01- 0.1 ml ilaç verilmektedir. Enjeksiyon uygulama açısı 5-15º dir.

ID enjeksiyon uygulanan bölgeler Ön kolun iç yüzü Üst kolun arka yüzü Sırtın üst yüzü Üst göğüs bölgesi

Bu bölgelerde deri rengi daha açıktır, daha az tüylüdür ve reaksiyonlar daha iyi gözlenir. Seçilen bölgede yanık, inflamasyon, ben, doğum lekesi veya ödem olmamalıdır ID enjeksiyonlarda verilen ilaç miktarı az olmakla birlikte periferik sinir uçlarına baskı olduğu için enjeksiyon biraz ağrılıdır. Bu nedenle tüberkülin enjektörü ya da küçük hipodermik enjektörler kullanılmalıdır.

ID enjeksiyon uygulandıktan sonra masaj yapılmamalı, basınç uygulanmamalıdır. Uygulama sonrası ilacın deride kabarcık oluşturduğu görülmelidir. Yoksa ilaç dermis içine verilmemiştir; işlemin tekrarlanması gerekir. Tanı amacıyla uygulanmış ise enjeksiyon bölgesi daire içine alınmalıdır. Enjeksiyon yerindeki kızarıklık değil sertlik (endurasyon) ölçülerek değerlendirme yapılır.

DERİ ALTI (SUBKUTAN- SC) ENJEKSİYON Subkutan doku kas ve dermis tabakası arasında yer alır. SC enjeksiyon gevşek bağdokusu içine ilaç (insülin, heparin, KKK aşısı, kızamık, kızamıkçık aşıları gibi) verilmesi yöntemidir

SC doku kan damarlarından zengin olmadığı için ilaç emilimi IM enjeksiyondan daha yavaş, ID enjeksiyondan ve oral ilaçlardan daha hızlıdır. SC doku irritan ve fazla miktardaki solüsyonlara karşı hassastır. Bu nedenle SC uygulanan ilaçlar 1 cc’den az, irritan ve yapışkan olmayan, suda kolay çözünür nitelikte olmalıdır.

Hasta SC enjeksiyon sırasında ağrı hisseder Hasta SC enjeksiyon sırasında ağrı hisseder. Fazla miktarda ilaç verilmesi deri altında sert ağrılı steril apselere neden olabilir. Sık SC enjeksiyon yapılan hastalarda komplikasyonları önlemek için enjeksiyon bölgelerinde rotasyon yapılmalıdır. Böylece doku irritasyonu önlenir, ilacın iyi emilmesi sağlanır.

SC Enjeksiyon Uygulanan Bölgeler Üst kolun lateral yüzü Üst bacağın (uyluğun) ön yan kısmı (laterofemorali) Sırtta skapula altı Dorsogluteal bölge Karın bölgesi (abdomen)

SC doku kalınlığı, vücut yapısı ve ağırlığa göre değişir SC doku kalınlığı, vücut yapısı ve ağırlığa göre değişir. Enjeksiyon uygulaması, hastanın SC doku genişliğine uygun iğne uzunluğu ve iğne açısı ile yapılmalıdır. Doku parmaklar arasında sıkıştırılır ya da kavranır. Doku kavrandığında yaklaşık 5 cm yükseliyorsa 90º lik açıyla, 2-2.5 cm yükseliyorsa 45º lik açıyla enjeksiyon yapılmalıdır. Kaşektik hastalarda iğnenin 90º açıyla batırılması ilacın kas içine verilmesine neden olur. Böylece ilaç emilimi daha yavaş olur. SC enjeksiyonda 0.5-1 ml ilaç verilebilir.

Heparin gibi ilaçların SC enjeksiyon tekniğinde hava kilidi tekniği kullanılmalıdır. Bu nedenle ilaç hazırlandıktan sonra enjektör içine 0.2-0.3 cc hava çekilmelidir.

İğne dokuya girdikten sonra piston yavaşça geri çekilerek iğnenin damara girip girmediği kontrol edilmelidir. Bu kontrol insülin uygulamalarında yapılmalıdır ancak heparin uygulamalarında önerilmemektedir. Aspirasyonla kan gelirse iğne geri çekilir ve ilaç yeniden hazırlanarak başka bir alana tekrar yapılmalıdır. Enjeksiyondan sonra hafif basınç uygulanır.

DERİ ALTI-SC ENJEKSİYON UYGULAMA BASAMAKLARI İlaç kartı ile hekim istemini kontrol et ilaç bilgisini tekrar gözden geçir, hastaya ismi ile hitap ederek kimliğini doğrula Eldiven giy Enjeksiyon bölgesini tespit et bölgede hassasiyet, ödem, nodül yada morarma şişlik olmamalıdır.

Enjeksiyon uygulanacak bölgeye göre hastanın posizyon ver. Bölgeyi alkollü pamukla yada batikonlu pamuk ile ortadan dışarı doğru hafifçe bastırarak dairesel hareketle temizle, temizleme solüsyonu kuruyana kadar kısa süre bekle.

İşlem sonunda kullanmak üzere yeni hazırlanmış batikonlu pamuğu aktif olmayan elin yüzük parmağı ile küçük parmağı arasına sıkıştır. Enjektörü aktif olan ele alarak iğneyi kılıfından çıkar. Aktif olamayan elin baş parmağı ile hafifçe sıkıştırarak deriyi yükselt. Deri yaklaşık olarak 2.5-5 cm yükselmelidir.

İğne giriş açısını belirlerken kavranan doku 5 cm genişliğinde ise 90 derece, 2.5 cm genişliğinde ise 45 derece açı ile girilmelidir. Aktif olan el ile enjektörü kalem gibi yada parmaklar altta kalacak biçimde 45-90 derece açı ile tut.İğneyi dokuya sok

İğne deri altına girdikten sonra insülün yada heparin uygulanacak ise, aktif olmayan el ile yükseltilen dokuyu serbest bırakmadan aktif olan elin baş yada işaret parmağı ile pistonu it. Daha sonra yükselttiğin dokuyu bırak Diğer ilaçlar uygulanacak ise enjektörü sarsmadan, aktif olmayan el ile sıkıştırdığın deriyi serbest bırak aktif olmayan el ile pistonu geri çekerek aspirasyon yap. Enjektörün ajutajında kan görülmezse ilacı yavaşça enjekte et.

İğneyi çekerken,alkollü yada batikonlu pamuğu hafifçe iğnenin dokuya giriş noktasına bastır. Giriş açısının bozmadan iğneyi yavaşça geri çek. Bölgeye kısa süreli basın uygula asla masaj uygulama.

KAS İÇİ (İNTRA MÜSKÜLER-IM) ENJEKSİYON İlacın derin kas sokusu içine verildiği enjeksiyon şeklidir. İrritan ilaçlar çoğunlukla IM olarak uygulanır. Müsküler tabaka SC dokuya göre daha fazla kan damarı içerdiği için ilacın emilimi daha hızlıdır.

Kas dokusunda daha az sayıda sinir ucu bulunur Kas dokusunda daha az sayıda sinir ucu bulunur. Bu nedenle IM yolla daha fazla miktarda ve irritan ilaç verilebilir. Kas dokusu iyi gelişmiş yetişkinlerde kas içine en fazla 4 ml ilaç verilebilir. IM enjeksiyondan 20-30 dakika sonra sistemik etki başlar.

2 yaşın altındaki çocuklarda kas içine 1 ml’den fazla ilaç verilmemelidir. 0-3 yaş arası çocuklarda deltoid kas, dorsogluteal bölge ve ventrogluteal bölgeye IM enjeksiyon uygulanması önerilmez. Enjeksiyon için sinir, kemik ve kan damarlarından uzak bir bölgenin seçimi son derece önemlidir. Bu nedenle enjeksiyon öncesi bölge çok iyi belirlenmeli ve palpe edilmelidir. Enjeksiyon alanının net bir şekilde görülüp değerlendirilmesi için giysilerin çıkarılması gerekir

IM enjeksiyonda; apse, kist, nekroz, doku hasarı, ağrı, damara girme, hematom, sinir yaralanması, periostitis gibi komplikasyonlar gelişebilir. Özellikle yenidoğan ve prematürelerde siyatik sinir hasarı gelişme riski yüksektir. IM enjeksiyonda aseptik tekniğe dikkat edilir. Bu nedenle deri antiseptik solüsyonla temizlenmeli, steril alanlar kontamine edilmemelidir.

Enjeksiyon sırasında oluşabilecek rahatsızlık hissini azaltmak ve kasın gevşemesini sağlamak için hastaya doğru pozisyon verilmelidir Kas gerginliğini azaltmak için enjeksiyon sırasında hastanın derin nefes alıp vermesi istenir. Enjeksiyon sırasında kullanılan iğne keskin, pürüzsüz olmalıdır. İğne dokuya tek hareketle, düz ve seri biçimde batırılmalıdır. Ağrıyı azaltmak için mümkünse enjeksiyondan önce deriye lokal anestezikler uygulanabilir

IM Enjeksiyon Bölgeleri Dorsogluteal Bölge En sık kullanılan bölgedir. Kalçada gluteus maksimus ve gluteus medius kasları enjeksiyon için kullanılmaktadır. Bu bölgede deri incedir, kas dokusu gelişmiştir, daha fazla miktarda ilaç verilebilir. Bölgenin iyi tespit edilmesi önemlidir. Çünkü bölgenin yakınlarında siyatik siniri ve gluteal arterler bulunmaktadır

Gluteus maksimus kası çocuk yürümeye başladıktan sonra geliştiği için 3 yaşın altındaki çocuklarda dorsogluteal bölge kesinlikle kullanılmamalıdır. Ayrıca bu bölge çocuklarda dışkı ve idrarla kontamine olabileceği için de tercih edilmemelidir. Dorsogluteal bölgeye IM enjeksiyon prone ve lateral pozisyonlarda rahatça yapılabilir. Enjeksiyon sırasında kişinin mahremiyetine özen gösterilmelidir. Bir defada 1.5- 4ml ilaç verilebilmektedir.

1.Dorsogluteal Bölgenin Belirlenmesi Hastaya prone ya da lateral poziyon verilir. Prone pozisyonunda yatan hastanın ayakları içe dönük olmalı, baş parmaklar birbirine bakmalıdır. Küçük çocuklara prone pozisyonu verilmeli ve enjeksiyon bölgesi ve ekstremiteler bir başka kişi tarafından sabitlenecek şekilde tutulmalıdır. Çocuk ya da yetişkin çok zayıf ise deri- kas iki parmak arasında gerilmek yerine iki parmak arasında sıkıştırılarak toplanmalıdır.

Lateral pozisyonda; alt bacak düz, üstteki bacak kalçadan ve dizden bükülerek alttaki bacağın önüne alınmalıdır.

Gluteal bölge hayali bir hat ile 4’e bölündüğünde üst ve dışta kalan 1/4’ lük kısım (musculus gluteus medius kası)

2) Crista iliaca anterior superior ile koksiks hayali bir çizgi ile birleştirilip 3’e bölündüğünde dışta kalan 1/3’lük bölge

3) Yetişkinde posterior superior iliac çıkıntı ile femur başı (büyük trokanter) arasına çizilen hayali çizginin ortasında, dışında kalan bölgenin üst ve yan tarafı

6 yaş üstü çocuklarda ise posterior superior crista iliaca ile femur başı arasına çizilen hayali çizginin orta hizasında üst ve yan bölgesi olarak belirlenir.

2.Ventrogluteal Bölge Bu bölge kalçada dorsogluteal bölgede olduğu gibi gluteus maksimus ve medius kaslarını içerir. Ventrogluteal bölgede SC tabakanın ince olması, büyük damar ve sinirlerin az olması, kemik dokusuna uzak olması, feçes kontaminasyon riskinin düşük olması, hastaya verilecek pozisyonun kolay olması nedeniyle tercih edilir

Ventrogluteal bölgeye uygulanan IM enjeksiyon vastus lateralis kasına yapılan enjeksiyondan daha az ağrılıdır. Bir defada 1.5-2.5 ml ilaç verilebilir.

Ventrogluteal bölge yetişkinlerde, 3 yaşın üzerindeki yürüyebilen çocuklarda ve kaşektik hastalarda kullanılabilir. Çok şişman hastalarda tercih edilmemektedir

Ventrogluteal Bölgede Enjeksiyon Alanının Belirlenmesi Hastanın hazırlığı: Hastaya supine, prone ya da lateral pozisyon verilir. Pronede; ayaklar içe çevrilmeli, başparmaklar birbirine bakmalıdır. Lateralde; üstteki bacak kalçadan ve dizden bükülerek alttaki bacağın önüne alınmalıdır. Böylece kasların gevşemesi sağlanır. Supinede; dizler karna doğru bükülmelidir.

Sağ kalçada sol el, sol kalçada sağ el kullanılmalıdır. Yetişkinlerde el ayası sırtı, çocuklarda ise el ayası büyük trokantere yerleştirilir. Başparmak hastanın kasığını gösterecek biçimde yerleştirilirken diğer dört parmak hastanın başını gösterir.

İşaret parmağı anterior superior crista iliacaya yerleştirilir. Orta parmağı da posterior crista iliacaya doğru mümkün olduğunca arkaya doğru açılır. V şeklinde bir üçgen oluşturulur. Bu küçük alan büyük sinir, damar ve kemik dokusundan uzak enjeksiyon bölgesidir. Kalçaya yaslanmış olan parmakla doku gerilerek iğne 90º lik açı ile batırılır

3.Vastus Lateralis Kası (Laterofemoral Bölge) Vastus lateralis kası, uyluğun ön yüzünde üst bacağın ön dış yanında uzun bir şerit halinde yer alan iyi gelişmiş kalın bir kastır. Kas yakınında büyük sinir ve kan damarları yoktur. Dolayısıyla ciddi yaralanma riski yoktur.

Vastus lateralis kası uyluğun anterolateral kısmını örter Vastus lateralis kası uyluğun anterolateral kısmını örter. Kas yatay ve dikey olarak 3 eşit parçaya bölünür. Enjeksiyon ortadaki parçanın dış yanındaki yanına yapılır.

Bu kas büyük çocuklarda ve sık enjeksiyon yapılan yetişkinlerde kullanılır. Özellikle bebeklerde ve 3 yaşın altındaki çocuklarda tercih edilmektedir. Çünkü bu yaş grubunda iyi gelişmiş, büyük bir kas kütlesidir. İlaç emilimi hızlıdır. Verilebilecek ilaç miktarı 0.5-2.5 ml’dir. Enjeksiyon uzun iğneyle, orta ve posterior alana uygulanırsa küçük ekstremitelerde siyatik sinire zarar verebilir. Bu kas özellikle çocukların aktif kullandıkları kas grubu olduğu için ağrılı olabilir.

4.Rektus Femoris Kası Uyluğun ön yüzünde yer alan kastır. Özellikle çocuk ve bebeklerde bu bölgeye enjeksiyon yapılır. Bu kas, eğer başka bir bölge kullanılamıyor ve kontrendike değilse yetişkinlerde de kullanılır. Bu bölge, daha çok kendi kendine enjeksiyon uygulama için uygundur ve hastalar tarafından tercih edilen bir bölgedir.

Bacağın ön yüzü yatay ve dikey olarak üç eşit parçaya ayrılır Bacağın ön yüzü yatay ve dikey olarak üç eşit parçaya ayrılır. Bacağın ortasında kalan dikdörtgenlerden ortada kalan dikdörtgen enjeksiyon için kullanılır. İğnenin dokuya giriş açısı kasın kütlesine göre 90º ve altındadır.

5.Deltoid Bölge Deltoid kas üst kolun dış yan yüzünde yer alan küçük bir kastır. Kan akımı hızlı olduğu için ilaç emilimi gluteal bölgeden daha hızlıdır. Bölge kolaylıkla belirlenebilir. Hasta açısından kolaylık taşımasına rağmen alanın küçük olması ve enjeksiyon bölgesinin yakınından radial sinir, büyük kan damarları geçmesi nedeniyle çok fazla tercih edilmemektedir.

Deltoid kas, bebeklerde, çocuklarda ve bazı yetişkinlerde yeterince gelişmemiştir. Bu nedenle diğer bölgeler uygun olmadığı durumlarda (yanık, dermatit) kullanılır. Bu kasa enjeksiyon uygulaması genellikle ağrılıdır. Deltoid kasın kütlesi küçük olduğu için uygulanan ilaç miktarı 0.5- 1 ml’yi aşmamalıdır.

Deltoid Bölgede Enjeksiyon Alanının Belirlenmesi Yerin doğru saptanması için giysiler çıkarılmalıdır. Hasta kolunu gevşekçe yere doğru yana bırakmalı ya da dirsekten göğsüne doğru çaprazlamalıdır. Hasta oturur, ayakta ya da yatar pozisyonda olabilir.

Akromyon tepesinin alt kenarı palpe edilir ve boydan boya yatay bir çizgi çizilir. Bu çizginin iki ucu kolun dış yan yüzünde aksilla hizasında çizilen çizginin orta noktasıyla birleştirilir. Böylece bir üçgen meydana gelir.

Meydana gelen üçgenin merkezi enjeksiyon noktasıdır. Çocuklarda ise akromyon ve aksilla arasında oluşan dikdörtgenin merkezine (kolun lateral yüzeyinde akromyon ve aksilla arasındaki mesafenin ortasına) ya da akromyonun 2 parmak altına enjeksiyon yapılır. Bu bölge, deltoid kasının üst üçte birlik bölümünün alt kısmını oluşturur

Kas İçi Enjeksiyon Uygulaması Hastanın dosyasından kimlik bilgilerini ve hekim isteğini kontrol et. İşlem için hastadan izin al İlaç kartı ve hekim isteminden ilacı kontrol et. Mahremiyetini sağla Seçilen bölgeye göre hastaya posizyon ver Uygulayacağın bölgeye göre ölçüm yaparak alanı belirle. Bölgeyi batikon yada alkol ile dairesel olarak içten dışa doğru sil.

Yeni bir alkollü yada batikonlu pamuk hazırlayarak aktif olmayan elin yüzük parmağı ile küçük parmağı arasına yerleştir. İğne kılıfını çıkar steriliteye dikkat ederek. Enjektörü, aktif olan elin baş ve işaret parmakları arasında kalem gibi tut. Batikon yada alkolle siline bölgeye dokunmadan baskın olmayan el ile belirlenen bölge üzerindeki deriyi baş parmak ve işaret parmağı arasında gerdir ve hafifçe bastır.

Hastaya derin nefes alıp vermesini iste Enjektörü 90 derece tutarak, tek bir hareketle hızlı biçimde doku içine batır. İğnenin hepsi doku içine girmesi gerekmez, hastanın kas durumuna göre karar verilir. İğne doku içine girdikten sonra, aktif olmayan eli yavaşça çek ve pistonu tut. (El değiştirme) Eğer Z tekniği uygulanacak ise cildi yana kaydıran aktif olmayan elin baş ve işaret parmağı ile enjektörün ajutajını tut ve aktif el ile pistonu tut.(el değiştir)

Pistonu, aktif olmayan el ile hafifçe geri çek (en az 5 sn bekle) Pistonu, aktif olmayan el ile hafifçe geri çek (en az 5 sn bekle).Enjektörün ajutajının içine kan gelip gelmediğini izle Eğer kan aspire edilmiş ise iğneyi hemen geri çek,iğneyi değiştir, ilacın içine kan karışmış ise ilacıda değiştir. Eğer kan aspire edilmemiş ise ilacı yavaş yavaş ver.(her on saniyede 1 ml) Batikonlu pamuğu iğnenin çıkacağı yere bastır, iğneyi hızlıca çek. Yapılan işlem ve bulguları kaydet.

Hava kilidi tekniği IM enjeksiyonda hava kilidi tekniğinin uygulanması irritan ilaçların cilt altı dokusunu tahriş etme olasılığını azaltır. SC enjeksiyonda (heparin uygulaması) hava kilidi tekniği, ilacın iğnenin girdiği yerden sızarak ekimoza neden olmasını önler. Ayrıca bu yöntemle iğne içinde kalan ilaç, hava ile itilerek ilaç dozunun tam olarak kas içine verilmesi sağlanır.

Hastaya verilmesi gereken ilaç doğru dozda çekilir ve kontrol edilir Hastaya verilmesi gereken ilaç doğru dozda çekilir ve kontrol edilir. Daha sonra enjektöre 0.2- 0.3 ml hava çekilir. Enjeksiyon uygularken enjektör dik tutulur. Önce tüm ilaç daha sonra hava kabarcığı kas dokusuna verilir. Böylece verilen hava iğnenin dokuya girdiği yerde kilit oluşturur

Z tekniği ile IM enjeksiyon Z tekniği ya da zig-zag yöntemi subkutan dokunun irritasyonuna neden (demir preparatları gibi) olan ilaçların uygulanması için kullanılır. Z tekniği ile uygulanan enjeksiyonlarda ağrı ve rahatsızlık hissi daha azdır. Z tekniği ile hava kilidi tekniğinin birlikte kullanılması gerekir. Eğer hazır enjeksiyonlarda hava varsa tekrar hava eklemeye gerek yoktur

Z tekniği ile ilaç uygularken iğne ucu mutlaka değiştirilmelidir Z tekniği ile ilaç uygularken iğne ucu mutlaka değiştirilmelidir. Böylece iğne üzerindeki ilacın yüzeyel dokulara girmesini önlenir. Derin kas dokusu içine ilaç uygulayabilmek için iğne uzunluğunun en az 3.8 cm olması gerekir. Ventrogluteal, dorsogluteal ya da vastus lateralis bölgelerine Z tekniği ile ilaç uygulanabilir.

Heparin kilidi yoluyla ilaç verme Bu yöntem hastaya sürekli açık tutulan fakat sıvı verilmeyen bir damardan her ilaç saatinde ilaç verilmesini sağlar. Hastanın kolundaki bir vene önceden bir heparin kilidi seti yerleştirilir. Setin içine seyreltilmiş heparin doldurulur. Set kola flasterle tespit edilir. İlaç saatinde bir enjektöre ilaç, başka bir enjektöre steril SF çekilir. Diğer bir enjektöre de seyreltilmiş heparin çekilir. Heparin % 0.9 ‘luk steril SF ile seyreltilmelidir. 1 ml SF içine 10- 100 IU heparin konularak heparin seyreltilmelidir.

Setin girişi alkollü pamukla silindikten sonra SF olan enjektör setin girişine batırılır. Bir miktar kan aspire edilerek sette görüldükten sonra 2 ml SF, ardından ilaç ve en son 2 ml daha SF verilir. Sonra da ortalama 1ml seyreltilmiş heparin solüsyonuyla set doldurulur. İlaçtan önce ve sonra SF verilmesinin sebebi ilaçla heparin etkileşimini engellemektir.

Heparin solüsyonu iğnenin içindeki kanın pıhtılaşmasını önler Heparin solüsyonu iğnenin içindeki kanın pıhtılaşmasını önler. İğne içinde pıhtılaşma olduysa kesinlikle basınç uygulanarak pıhtı emboli riski nedeniyle dolaşıma verilmemelidir. Bu durumda iğne çıkarılır ve yeni bir IV kateter takılır. Seyreltildiği için heparin sistemik etki göstermez. Yine de heparin kilidi tekniği kanama- pıhtılaşma problemi olan hastalarda uygulanmamalıdır.