HASTANE ÖNCESİ ACİL TIBBİ YARDIM VE BAKIM

YETKİ VE SORUMLULUKLAR 11/5/2000 tarihli ve 24046 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği (Madde28) tarihli 26463 sayılı Sağlık 15/3/2007 Acil Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Madde 10) Ambulans ve acil bakım teknikerleri (AABT), Bakanlıkça yapılacak düzenlemelere uygun olarak; 1) İntravenöz girişim yapmak. 2) Hastaneye ulaşıncaya kadar, kabul edilen acil ilaçları ve sıvıları kullanmak. 3) Oksijen uygulaması yapmak. 4) Endotrakeal entübasyon uygulaması yapmak. 5) Kardiyo-pulmoner resüsitasyon ve defibrilasyon yapmak.

6) Travma stabilizasyonu yaparak hastanın nakle hazır hale gelmesini sağlamak. 7) Uygun taşıma tekniklerini bilmek ve uygulamak. 8) Monitörizasyon ve defibrilasyon uygulamak. 9) Kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlamak. 10) Yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapmak. 11) Acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olmak.

Acil tıp teknisyenleri(ATT), tıbbi danışman koordinasyonu ve onayı ile Bakanlıkça yapılacak düzenlemelere uygun olarak; 1) İntravenöz girişim yapmak. 2) Oksijen uygulaması yapmak. 3) Endotrakeal entübasyon uygulaması yapmak. 4) Uygun taşıma tekniklerini bilmek ve uygulamak. 5) Kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlamak. 6) Yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapmak. 7) Temel yaşam desteği protokollerini uygulamak. 8) Temel yaşam desteği uygulaması sırasında yarı otomatik ve tam otomatik eksternal defibrilatörleri kullanmak. 9) Travma stabilizasyonu yaparak hastanın nakle hazır hale gelmesini sağlamak

Acil bakım verilirken, zaman kaybına yer yoktur Acil bakım verilirken, zaman kaybına yer yoktur. O nedenle,  zamanı en iyi şekilde kullanmak üzere kurallar geliştirilmiştir. Bu kurallar, hastane öncesi yapılan işlemlerin en verimli şekilde yapılması süreci doğrultusunda oluşturulmuştur. Amaç, en kısa zamanda, en etkin acil bakım verilerek, hastanın hastaneye ulaştırılmasıdır. Bu kurallardan, benimsenen ve yaygın olarak kullanılan, Altın dakikalar kuralının 5 maddesi aşağıda sıralanmıştır.

Beş Altın Kural 1-    Paniğe kapılma 2-    Hasta ile iletişim kurmak ve hastayı değerlendirmek üzere sistematik bir yaklaşım gelişir. 3-    Olası tehlikeleri (Komplikasyonları)göz ardı etme 4-    Görünen sorunun çevresini araştır (bak ve incele) 5-    Var ise, protokollerden yararlan ve hastanın hayati tehlikeyi atlatması (stabil duruma getirmek) için acele et.

Acil çağrı sırasında olay yeri ve hasta değerlendirilmesinde paramediğin sorumlulukları aşağıdaki gibi belirlenmiştir: 1-Olay yeri emniyetini sağlamak. 2-Merkezden bilgi alarak olayın ihtiyacını belirlemek. 3-Hasta değerlendirmesini yapmak. 4-Bakımın önceliklerini saptamak ve tedavi planı geliştirmek. 5-Ekip üyeleriyle iletişim planı yapmak. 6-Temel yaşam desteğini ve ileri yaşam desteğini belirlenen protokoller çerçevesinde yapmak.

8-İleri tedavi için merkezdeki kontrolle kontak kurmak. 7-Tedavinin etkinliğini değerlendirmek. 8-İleri tedavi için merkezdeki kontrolle kontak kurmak. 9-Hastanın koordine veya direkt transportu sırasında uygun medikal kolaylıklardan yararlanmak. 10-Hastayla, merkezle ve hastane personeliyle iletişimi sürdürmek Paramediklerin ATH içerisindeki en önemli rolü acil hasta bakımında üstlendikleri roldür. Paramedikler basit hava yolu açma işleminden defibrilasyon, entübasyon ve belirli kalem ilaçları uygulayabilmeye kadar hasta bakımını yapmakla yükümlüdürler.

Genel olarak ATH sistemi içerisinde paramediklerin rolünün 3 ana başlık altında incelenmesi uygun olacaktır. Acil Hasta bakımında ki Rolü Ambulansı kullanımında ki rolü İletişimi sağlamada ki rolü  1-Hastane Öncesi Acil Bakım 2- Ambulans Kullanımı 3- İletişim

 1-Hastane Öncesi Acil Bakım Acil çağrı sırasında olay yeri ve hasta değerlendirilmesinde paramediğin sorumlulukları aşağıdaki gibi belirlenmiştir: 1-Olay yeri emniyetini sağlamak. 2-Merkezden bilgi alarak olayın ihtiyacını belirlemek. 3-Hasta değerlendirmesini yapmak. 4-Bakımın önceliklerini saptamak ve tedavi planı geliştirmek. 5-Ekip üyeleriyle iletişim planı yapmak. 6-Temel yaşam desteğini ve ileri yaşam desteğini belirlenen protokoller çerçevesinde yapmak.

7-Tedavinin etkinliğini değerlendirmek. 8-İleri tedavi için merkezdeki kontrolle kontak kurmak. 9-Hastanın koordine veya direkt transportu sırasında uygun medikal kolaylıklardan yararlanmak. 10-Hastayla, merkezle ve hastane personeliyle iletişimi sürdürmek Paramediklerin ATH içerisindeki en önemli rolü acil hasta bakımında üstlendikleri roldür. Paramedikler basit hava yolu açma işleminden defibrilasyon, entübasyon ve belirli kalem ilaçları uygulayabilmeye kadar hasta bakımını yapmakla yükümlüdürler

2-Ambulansın kullanımı Paramedik olan herkes en az B sınıfı ehliyete sahip olmak ve acil araç kullanımı prensiplerine bilmek zorundadır. Paramedik mesleğinin şartlarından biride ambulansın acil kullanma bilgi ve becerisine sahip olmaktır. Ambulansla ilgili diğer bir sorumluluğu da ambulansın bakımı, temizliği ve dezenfeksiyonudur. Ambulans çağrıdan istasyona döndüğünde diğer bir çağrı için hazırlanmalıdır. Eksilen malzemeler tamamlanmalı, çarşaflar yenilenmeli, kullanılan malzemeler (Am-bu maske , Oksijen maskesi vb.) dezenfekte edilmelidir. Ambulans sonraki çağrı için düzenlenmelidir. Ambulansın yıkanması, motor aksanı için gerekli kontrollerin yapılması (Yağ, su, mazot ) paramediğin görevlerindendir.

3- İletişim: ATH de,iletişim merkez, hastane ve istasyonun birbirleriyle koordine hareket edebilmeleri için çok önemlidir.Merkezde paramediklere protokolleri aşan kısımlarda yardımcı olmak amacıyla acil tıp dr’unun olması gerekmektedir;gerektiğinde merkezle iletişime geçerek hasta için uygulanması gereken tedavi hakkında dr’dan yardım ve order almalıdır;hastayı uygun şekilde merkeze iletmesi gerekmektedir Aynı zamanda paramedik merkez tarafından yönlendirilen hastaneye hastayı transport ederken; hasta hakkında, gideceği hastanenin personelini de bilgilendirmeli hastane personelinin hasta için hazırlık yapmalarına olanak sağlamalıdır. İletişim ATH’nin daha hızlı işlemesinde hasta için gerekli olan tedavinin daha kısa sürede verilmesine yardımcı olacaktır.

PARAMEDİK BECERİLERİ Kişisel güvenliğini sağlamak: Hastaya ulaşamadan veya bakımı verirken yaralanmanızın, hastaya hiçbir yararı olmayacaktır. O nedenle, birinci sorumluluğunuz kendinizi korumaktır. Karşılaşabileceğiniz tehlikeler: insan davranışları, hayvanlar, dengesiz/çökme tehlikesi olan yapılar, yangın, patlamalar vb olabilir. O nedenle, her zaman dikkatli olmalısınız. Ekibin, çevredekilerin ve hastanın güvenliğini sağlamak: Sizin için geçerli olan tehlikeler diğer kişiler için de geçerlidir. Bir profesyonel olarak diğer kişilerinde güvenliğini sağlamalısınız.

Hastayı değerlendirmek: En önemli görevlerinizden biri de hastayı değerlendirmek, hastanın sorununu saptamak ve acil bakım vermektir. Uygun acil bakımın verilebilmesi için, öncelikle hastanın doğru değerlendirilmesi gerekir. Acil bakım: Hastaya verilecek acil bakım, basit bir psikolojik destekten, hayat kurtaran TYD ne kadar değişebilir. İlk muayene bulgularınıza göre, hastanın hayatta kalması veya yarasının kapatılması için bir dizi uygulamalar içeren acil bakım verebilirsiniz.

Kaldırmak ve hareket ettirmek: Hastalar hastaneye AABT’ ler tarafından taşınmaya başladığından beri, hastaların kaldırılması ve hareket ettirilmesi, AABT’lerin önemli görevlerinden biri olmuştur. Bu görevi yerine getirirken hastanın emniyetini sağlamak, en doğru ve etkili kaldırma tekniklerini kullanmak zorundadır ki, hastanın var olan yaralanmalarına yenileri ilave edilmesin. Ayrıca, uygun kaldırma teknikleriyle kendisinde de oluşabilecek yaralanmaları önleyecektir. Taşımak: Her zaman için, bir ambulansı kullanmak önemli bir sorumluluktur, özellikle de içinde hasta taşınırken. Hem ambulansı kullanmak hem de hastanın emniyetini sağlayarak bakım vermek, AABT’lerin görevlerinin önemli kısmını oluşturmaktadır.

Bakımı devretmek: Hastaneye vardıktan sonra, hastayı hastane personeline devredersiniz. Hasta ile ilgili önemli bilgileri, hastanın durumunu, olay yerindeki gözlemlerinizi aktararak bakımın devamlılığını sağlayabilirsiniz. Bu, aldığınız çağrının son kısmını tamamladığınızın göstergesidir. Hastayı en kısa zamanda, acil servis personeline tamamen devretmeden, verdiğiniz bakım sonlanmış olmayacaktır. .

Hastanın sözcülüğü (savunucusu, avukatı): AABT olarak siz, hasta için orada bulunuyorsunuz. Siz artık hastanın sözcüsü durumundasınız. Hastanın gereksinimlerinin doğru olarak karşılanmasından sorumlusunuz. Hastayla beraber geçirdiğiniz bu çok önemli kısa sürede, hasta ile aranızda dostça bir ilişki gelişecektir ve bu, sizin hastayı ve gereksinimlerini anlamanızı sağlayacaktır. Sözcü olma bilinciyle, elinizdeki olanakları en iyi şekilde kullanarak, hastanın ATH’ nden hastane sistemine geçişinde yardımcı olacaksınız. Sözcü olarak, hastane personeline gerekli bilgiyi vererek, hastanın hayatını koruyacak önlemleri almak, görünüşte önemsiz gibi gelse de hastanın ailesine yardımcı olmak, onlarla iletişim kurmak, onları dışlamamak gibi önemli görevleriniz vardır. Bazen çok küçük ve önemsiz gibi görünen bir davranış çoğu kez hastanız için önemli bir rahatlık sağlayacaktır.

Hastane Öncesi Acil Hastanın Değerlendirilmesi, Bu Hastalara Uygulanacak İlk Bakım

TIBBİ DURUMU DEĞERLENDİRME AŞAMASINDA • Sorunu saptamak ve değerlendirmek • Hayati tehlike oluşturan durumlara öncelik vermek:soluk yolunu açmak, solunumun devamlılığını sağlamak, gerektiğinde TYD (CPR) uygulamak, kanamayı durdurmak, şoka karşı önlem almak, şok oluştuysa kontrol altına almak, kırıkları desteklemek (tespit etmek/atellemek, sabit halde tutmak için gerekli önlemleri almak), yaralara pansuman yapmak, gerektiğinde doğum yaptırmak, zehirlenme ve yanıklarda acil bakım vermek

• Hastanın, hastalık tanıtım kartı var mı araştırmak. • Kurtarma çalışması öncesi hastaya acil bakımı başlatmak ve kurtarma görevlilerinin izin verdiği güvenlik sınırında bakımı devam ettirmek. • Mümkün olduğunca hızlı çalışmak; ancak, gereksiz telaştan, dikkatsiz ve yanlış uygulamalardan kaçınmak • Hastanın mahremiyetine saygı göstermek, hastayı meraklı bakışlardan korumak • Soğukkanlılığını koruyarak, hastalık ve anksiyete nedeniyle tepkili davranış gösteren hastaya ve yanındaki kişilere, nazik ve profesyonelce davranmak

VAKA YÖNETİMİ A-Saha Yönetimi KKD kullanımı, Olay yeri ve hasta güvenliği, Olay veya hastalık mekanizmasını belirleme, vaka sayısını belirleme, olay yeri yönetimi, KKM ile iletişim, Triaj, B-Hasta Yönetimi 1-İlk Değerlendirme,(bilinç,havayolu,nabız, kanama kontrolü) 2-Öykü ve Fizik Muayene 3-Hasta Gözlemi ve Sürekli Değerlendirme

VAKA YÖNETİMİ A-SAHA YÖNETİMİ Kişisel Koruyucu Malzemelerini Kullan Olay Yeri Güvenliği Var mı?Hasta Güvenliği Var mı? Yaralanma ve/veya hastalığın mekanizmasını değerlendir Tıbbi’mi Travma’mı

Travma Oluş Şeklini Belirle Vaka Sayısını Belirle Hastalık Öyküsünü al Travma Oluş Şeklini Belirle Vaka Sayısını Belirle Olay Yeri Yönetimine Başla KKM iletişim kurup direktifleri yerine getir TRİAJ yap Birden Fazla ise Güvenli Hale Gelene Kadar Bekle Güvenliğini Sağla Tek Vaka İse

1-İLK DEĞERLENDİRME ATT / AABT ile B-HASTA YÖNETİMİ’ne geç Hastanın genel durumunu değerlendir, hayati tehlike söz konusu ise hemen müdahale et 1-Bilinç durumunu değerlendir? Bilinç varsa; her aşamada nakil

AVPU’ya göre bilinç değerlendirmesi A:Alert;Uyanık(Bilinç Açık) V:Verbal;Sözel uyarılara cevap var P:Paintful;Ağrılı uyaranlara cevap var U:Unresponsive;Bilinç kapalı,hiç cevap yok Bilinç yerindeyse(de değilse de) ABC kontrolü yapılır.

(Spinal yaralanma şüphesi var mı ?) Bilinç yoksa: 2-Havayolunu aç (Spinal yaralanma şüphesi var mı ?) Gerektiğinde aspiratör ile havayolunu temizle. Gerektiğinde havayolu açıklığını orofaringeal veya nazofaringeal tüple sağla Travma şüphesi varsa boyunluk tak Çene itme manevrası uygula

Oksijen ver; 3-Solunumu Değerlendir a-Solunum var ve yeterli ise; Yüz Maskesi ie 15 lt/dak oksijen ver. Nasal kanül ile 2-6 lt/dak oksijen ver b-Solunum yok ve yetersizse; PBV başla

4-Nabız ile dolaşımı değerlendir En fazla 10 sn. süreyle nabız kontrolü yap. Yetişkin ve çocukta karotik,bebekte brakial/femoral nabız Büyük kanama var mı? Varsa kanama kontrolü yap Deri rengini, vücut ısısını ve vücut nemini değerlendirerek perfüzyonu kontrol et(KGD) Çocuk ve bebekde, oksijenasyon ve ventilasyona rağmen, kalp atımı <60 /dk Perfüzyon zayıf KGD süresi 2 sn üstünde Veya nabız yoksa CPR başla

2-ÖYKÜ ve FİZİK MUAYENE gelir ve İlk Değerlendirmeden sonra 2-ÖYKÜ ve FİZİK MUAYENE gelir ve Sırasıyla: 1)Glaskow koma skalasına göre nörolojik muayene 2)Vital bulgular(Solunum Nabız Kan Basıncı Deri rengi,Vücut sıcaklığı, nemiOksijen saturasyonu)a bak 3)Mevcut hastalığın hikayesini ve geçmiş tıbbi hikayesini alın(SAMPLE veya HİKAYE)

S:Sign and Symptom(saptanan belirti ve bulgular) A:Allergy (Allerji ve Alışkanlıklar) M:Medicans(Kullandığı ilaçlar) P:Post Medical(Geçmiş hastalıkları,travma ve operasyonları) L:Last eat(Son yediği saat ve son yediği içtiği) E:Events(Çağrıya neden olan kaza veya hastalık

HİKAYE H : Hastalık öyküsü - Geçmiş hastalık, ameliyat, travma öyküsü İ : İlaçlar - Kullandığı ilaçlar (Sürekli, geçici, doğum kontrol hapları) K : Kazanın veya hastalığın ortaya çıkış nedeni A : Alerjileri ve alışkanlıkları (sigara - alkol içimi gibi) Y : Yedikleri/içtikleri - Son yediği saat, son yediği ve içtiği, miktarları E : Emareler - Belirti ve bulgular

GLASKOW KOMA SKORLAMASI (GKS) E M V (eye – göz yanıtı) (Motor–motor yanıt) (Verbal – sözel yanıt) E4 spontan açık M6 emirlere uyuyor V5 oryente E3 söz ile açık M5 ağrıya lokalize V4 konfüze E2 ağrı ile açık M4 ağrıya çekme (fleksiyon) V3 anlamsız kelimeler E1 yanıtsız M3 ağrıya dekortike V2 anlamsız sesler M2 ağrıya deserebre V1 yanıtsız M1 ağrıya yanıtsız Total Skor: 15

4)Fiziksel muayene yap : Bilinçsiz hasta: hayati bir tehlike varmı diye hızlıca fiziksel muayene et Bilinçli hasta: Hastanın şikayetleri ile ilgili olarak vücut sistemlerini değerlendir Travma: hayati tehlikeye sebep olacak yaralanması tespiti için hızlıca fiziksel travma muayenesini yap . Hayat kurtarma değerlendirmeleri ve uygulamaları yapıldıktan sonra ambulansla hastaneye nakil sırasında detaylı fiziksel muayene uygulayın Travma : yaralanma odaklı muayene yap

3- HASTA GÖZLEMİ ve SÜREKLİ DEĞERLENDİRME aşaması vardır. 5-Diğer değerlendirme teknikleri: Akciğer sesleri Monitorizasyon EKG Oksijen 6-Muayene bulgularını kayıt et. Bundan sonra 3- HASTA GÖZLEMİ ve SÜREKLİ DEĞERLENDİRME aşaması vardır.

Bu aşamada sırasıyla: 1-İlk değerlendirme yenilenir, 2-Bilinç düzeyini yeniden değerlendir, 3-Havayolu yeniden değerlendir, 4-Solunum hızı ve kalitesini yeniden değerlendir, 5-Nabız, kanama kontrolü ve deri perfüzyonu dahil dolaşımı yeniden değerlendir, 6-Hastanın önceliklerini yeniden belirle, 7-Yaşamsal bulguları yeniden değerlendir ve kaydet,

8-Hasta yakınmaları ve yaralanmalara odaklı değerlendirme yinelenir, 9-Girişimleri değerlendir, 10-Tedaviye yanıt değerlendirilir; -Stabilse ;15 dakikada bir tekrarla ve kaydet. -Stabil değilse;KKM ile irtibat halinde olarak, En fazla 5 dakikada bir tekrarla ve kaydet Bu Sürecin ‘’HER AŞAMASINDA NAKİL’’…..

Kaynaklar: 1- Bledsoe BE, Porter RS, Shade BR.: “Paramedic Emergency Care”. 3rd Ed., Prentice Hall Inc, New Jersey, 1997. 2-Sanders MJ, Lewis CM, Quick G, McKenna K.: “Mosbys Paramedic Texbook”. 2nd Ed., Mosby Inc, Missouri, 2000 3-Uçan ES, Çelikli S, Baruş NÜ, Ersoy G.: “Paramedik”. İzmir, 2000. 4-Heckman JD, Rosenthal RE, Worsing RA, McFee AS. “Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi”4 rd Ed., Nasetti, 1991 5-Paramedik Derneği Tüzüğü  

TEŞEKKÜRLER