CÜMLENİN ÖĞELERİ Yüklem Özne Nesne Dolaylı Tümleç Zarf Tümleci

YÜKLEM Cümlenin temel öğesidir. Yüklemsiz bir cümle olamaz. Diğer öğeleri bulmak için soruları yükleme sorarız. *Kurallı bir cümlede yüklem sonda bulunur. *Yüklem çekimli bir fiil ya da ek fiil almış bir isim olabilir. Sınava çalışmaya başladı. Hayatta en önemli duygu sevgidir. Gidiyorum. Bitmiyor, akşamın sessizliği.

*Yüklem bir deyim olursa, deyim bölünmez hepsi birlikte yüklem olur. Yeni dostlar edinince, pabucunu dama attı. *Yüklem isim ya da sıfat tamlaması olursa da bölünmez birlikte yüklem olur. Çocukların kırdığı, bahçe kapısının koluydu. Ben küçükken, yaramaz bir çocuktum. *Bir edat grubuysa birlikte yüklem olur. Yakamozlar, birer altın gibiydi.

ÖZNE Cümlede yüklemin bildirdiği işi yapandır. Yükleme sorulan “kim,ne” sorularına cevap verir. İnsanlar zamanla değişebiliyor. Mavi gözlü bir kız, kapıdan içeri girdi. Bir hatıradır şimdi dalgın uyuyan şehir.

Gizli Özne:Cümlede doğrudan yer verilmeyen ancak yüklemin taşıdığı eklerden anlaşılan öznedir. Seni saklayacağım inan, Yazdıklarımda, çizdiklerimde, Şarkılarımda, sözlerimde. (gizli özne-ben) Pikniğe gidecek misin? (gizli özne-sen)

NESNE Öznenin yaptığı işten, hareketten etkilenen öğedir. Ek alıp almamasına göre ikiye ayrılır. Belirtili Nesne : Yükleme sorulan “neyi ,kimi” sorularına cevap verir. Belirtisiz Nesne: Yükleme sorulan “ne,kim” sorularına cevap verir. Ağaçlar yapraklarını dökmüştü. Anneler gününde, anneme çiçek topladım. Onu orada yalnız bırakıp gitti.

DOLAYLI TÜMLEÇ Dolaylı tümleç olan öğe mutlaka “–e/-de/-den” hal eklerinden birini alır. Annemler dün Ankara’dan geldiler. Ders çalışmak için eve gidiyorum. Bence bu konuyu ona sormalısın. Korkudan eve gidemiyordu. Yaz akşamlarında sahilde otururduk.

ZARF TÜMLECİ Zarf tümlecini bulmak için yükleme  ”nasıl, niçin, neden, ne kadar, ne zaman, kim tarafından, ne tarafından” soruları sorulur. Yarın akşam seni arayacağım. Yağmurlu bir gecede tanışmıştık onunla. Hızlı adımlarla oradan uzaklaştı. Babasıyla tartıştığından, eve gitmiyordu.

* Yön isimleri ek almadığında zarf tümleci, “-e/-de/-den” hal eklerinde birini alırsa dolaylı tümleç olur. Dışarıdan bir ses geldi. Öğretmen dışarı çıktı. İçeride bir yabancı var. Öğrenciler içeri girsin.