Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı

İÇERİK Gelişimsel Kuramlar Ginzberg ve Arkadaşlarının Mesleki Gelişim Kuramı Super’ın Kariyer ve Yaşam Boyu Gelişim Teorisi

Gelişimsel Kuramlar

*Gelişim kuramları özellik – faktör kuramına ve şans kuramlarına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. *Bu kuramcılar bir meslek edinmenin, belli bir anda verilen bir karar sonucunda değil, yaşamın çok erken yaşlarında başlayıp meslek yaşam boyu süren bir gelişim çizgisi boyunca zaman zaman verilen bir dizi kararlardan oluşan süreçte gerçekleştiğini savunmuşlardır. Gelişim Kuramları

Gelişim Kuramları Bireylerde; *meslek fikrinin nasıl doğup geliştiği, *kariyer seçimi, *kariyer değişiklikleri, *mesleğe uyum sağlama ve kariyeri bırakma üzerinde etkili olan psikolojik, sosyolojik ve kültürel faktörlere odaklanır. Gelişim Kuramları

Gelişimsel yaklaşımları benimseyen kariyer danışmanları, insan gelişimi ile ilgili aşağıdaki düşüncelere sahiptir: a) Kariyer, yavaş yavaş gelişir ve yaşam boyunca kariyerde değişiklikler olabilir; b) Önceki davranışlar, daha sonrakileri etkiler; c) Farklı yaşlarda /dönemlerde kariyer ile ilişkili farklı problemler yaşanır; d) Farklı yaşlarda veya dönemlerde bulunan ve farklı problemlere sahip danışanlar için farklı müdahale tekniklerini uygulamak gerekir Gelişim Kuramları

Ginzberg, Ginsburg, Axelrad and Herma Kuramı – 1951 *EliGinzberg, 1911-2002

*Ginzberg‟in meslek seçimi kuramı, aslında bir ekonomist, psikiyatrist, sosyolog ve bir psikoloğun ortak çabasını temsil eden bir mesleki gelişim kuramıdır. *Ginzberg ve arkadaşları, bir meslek seçim kuramına ilk defa gelişimsel açıdan bakan kişiler olarak kabul edilirler. (Zunken 2002). Ginzberg ve Ark.

*Meslek seçimi, bir kerede alınan bir karardan değil de, yılları kapsayan bir süreç içerisinde alınan bir çok karardan oluşur. *Süreç içerisindeki her bir adım bir önceki ve bir sonraki adımla bağlantılıdır. Ginzberg ve Ark.

Ginzberg ve Ark. *Meslek seçimini etkileyen dört unsur vardır: 1) Bireysel değerler, 2) Duygusal etmenler, 3) Eğitim süresi ve türü, 4) Çevresel baskılar aracılığıyla realitenin etkisi (örn. coğrafi konum, istihdam fırsatları, vb.). Ginzberg ve Ark.

*Kuramlarını geliştirirken sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan, şehirli, Protestan veya Katolik ailelerden olan 6.sınıf ile lisans sonrası dönemlerdeki erkekler üzerine çalışmışlardır. *Eğitim sürecinin sekiz aşamasının her birinden farklı bireylerle ( ilkokul 6. sınıf, lise 9.,10. ve 11. sınıflar, üniversite birinci ve son sınıf, lisans üstü birinci sınıf ve ileri düzey öğrencileri) sekiz görüşme yapılmıştır. Ginzberg ve Ark.

*Kadınlar, sosyo-ekonomik durumları düşük olanlar, kırsal kesimde yaşayanlar ve azınlıklar dikkate alınmamıştır, bu nedenle araştırmaları çalışmanın genellenebilirliği açısından sınırlıdır. Ginzberg ve Ark.

*Kuram büyük ağırlıkta, gelişim psikolojisinde bulunan genel kavramlara bağlıdır. Bu temel kavramların yanında göze çarpmayacak şekilde çok az Freudian kişilik gelişimi modelinden etkilenmiş gibi gözükür ( Osipow, Fitzgerald 1996). Ginzberg ve Ark.

*Ginzberg ve arkadaşlarının geliştirmiş olduğu bu kuramda üç öğe bulunmaktaydı: 1 Meslek seçimi bir süreçtir 2 Bu süreç büyük oranda geri dönülmezdir. 3 Seçim süreci daima bir «uzlaşmayı» içerir ( Peters, Hansen, 1971) Temel Varsayımlar

*«Fantezi», «Geçiçi seçim» ve «Gerçekçi» olmak üzere 3 dönem olarak analiz edilebileceğini belirtir (Yeşilyaprak, 2003). Temel Varsayımlar

* Süreç, meslek kararı vermenin erinlik öncesi başlayıp 10’lu yaşların sonu veya 20’li yaşların başına kadar devam eden zaman diliminde gerçekleştiğini ifade etmektedir. Bu süreç büyük ölçüde geri dönülmezdir: Burada en bağlayıcı unsur zamandır. Temel Kavramlar

*Gerçeğin baskısı, zaman, para, enerji harcamalarıyla ilgili savunmacı davranışlar birçok mesleğe ulaşmanın yollarını sınırlar. Dahası birey kronolojik ve psikolojik olarak önceden verdiği karar noktasına asla dönemez. Böylelikle meslek seçimi geri dönülemez bir karar olur (Zaccaria, 1970). Temel Kavramlar

*Zamanla gerçeğin baskısı, ve zaman, para, enerji harcamalarıyla ilgili savunmacı davranışlar birçok mesleğe ulaşmanın yollarını sınırlar. Dahası birey kronolojik ve psikolojik olarak önceden verdiği karar noktasına asla dönemez. Böylelikle meslek seçimi geri dönülemez bir karar olur (Zaccaria, 1970). Temel Kavramlar

«Geri dönülmezlik» kavramını destekleyen yaşantılar/nitelikler/ 1. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM «Geri dönülmezlik» kavramını destekleyen yaşantılar/nitelikler/ durumlar neler olabilir?

*Eğitim için gerekli aile desteğini yeniden sağlamada sıkıntı *Evlenme *Hata yaptığını kabul etmekten kaçınma Ginzberg ve Ark.

Ancak 1972 yılında Ginzberg bu görüşünü modifiye etmiştir *Ancak 1972 yılında Ginzberg bu görüşünü modifiye etmiştir. Bu revizyon sürecinde Ginzberg meslek seçiminin kişinin meslek hayatı ve yaşam boyu devam eden bir süreç olarak tanımlamıştır. Temel Kavramlar

*Ginzberg ve ark. bireyin uygun seçimler yapabilmesinde; *Gerçeklik kontrolü *Zaman algısı *Zevki erteleme yeteneği *Mesleki planlarını gerçeklerle uzlaştırıp yerine getirme becerisinin etkili olduğunu belirtmişlerdir Temel Kavramlar

2. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Psikolojik danışma ilişkisi ile benzeştiği ve ayrıştığı yönler nelerdir?

Mesleki Gelişim Dönemleri 1. Fantezi Dönem 5-11 yaşlar 2. Geçici Seçim (Deneme) Dönemi İlgi aşaması Yetenek aşaması Değer aşaması Geçiş aşaması 11-17 yaşlar 11-12 13-14 15-16 17 3. Gerçekçi Dönem Keşfetme (araştırma) aşaması Billurlaşma (kristalizasyon) aşaması Belirleme 17-24 yaşlar 17-18 19-21 22-24 Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Fantezi (Hayal) Dönemi: *Keyfi seçimlerde bulunur. Zevk ilkesi ön plandadır. Yetişkinlerle özdeşleşme mevcuttur. *Bu dönemin en önemli gelişim görevi çocuk oyunlarını yavaş yavaş, terk edip işe yönelmektedir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Ginzberg ve arkadaşlarına göre çocuklar oldukça küçük yaşlarda açık ve belirgin meslek tercihleri ifade ederler. Ancak bu tercihlerde zevk ilkesi (pleasure principle) önemli rol oynar, yani çocuklar hoşlandıkları mesleklere girmek istediklerini söylerler. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Bir davranış ya da etkinlik sonunda yetişkinlerin beğenisini kazanma ya da başka bir ödül elde etme düşüncesi çocuk için söz konusu değildir. *Ancak fantezi döneminin sonuna doğru ana-baba onayı ya da başka ihtiyaçların doyumu dikkate alınmaya baslar. Örneğin bir etkinlikten, bir işten başarı elde etme olasılığı o etkinliğe yönelme ya da ondan uzaklaşmayı etkileyebilir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Çocuklukta meslek tercihlerini belirleyen bir diğer etmen de özdeşim (identification) dır. Çocuk bedence küçük olduğu için kendini yetersiz hisseder ve bu yetersizliğini güçlü yetişkinlerle (örneğin babası) özdeşim kurarak gidermek ister. *Oyunlar bunun en açık gözlendiği etkinliklerdir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Fantezi/Hayal döneminde çocuğun gerçek ile pek ilgisi yoktur; yeteneklerini, mali olanaklarını düşünmez. zaman perspektifi gelişmemiştir. Bu oyun faaliyetleri çocuğa daha sonraki aşamada meslek seçimi dönemlerine hazırlar (Kuzgun, 2000). Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Deneme Dönemi (11 – 17 YAŞ) (Geçici Seçim Dönemi): *Seçim yaparken, ilgiler, yetenekler ve değerlerden yararlanılır. Seçimler geçicidir. *Çünkü gerçek faktörler yeterince göz önünde bulundurulmamaktadır. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *İlgi (11 – 12 YAŞ) *Ginzberg ve arkadaşları (1951), 11 yaşlarındaki çocukların fantezi seçimler yapmayı bıraktığını ve bunu yerine seçimlerini ilgilerine göre yaptıklarını düşünmüşlerdir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Çocuklar ilgilerinin değişebileceğinin ve daha farklı bir seçim yapabileceklerinin farkındaydılar. *Ancak, alternatif seçimler konusunda emin değildiler ve bununla ilgilenmiyorlardı, çünkü seçim yapmak için daha çok zamanlarının olduğunu biliyorlardı. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Hoşlandığı ve hoşlanmadığı etkinlikleri ayırmaya başlar. İlgileri ön plandadır. *Ortaokula başlayan öğrencilerle konuştuklarında, danışmanlar, çocukların neyi yapabildiklerinden daha çok neyi yapmaktan hoşlandıkları hakkında daha rahat konuşabildiklerini fark edebilirler. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Spor yapma , çim biçme, bebek bakıcılığı gibi işler, çocukların kendi ilgilerini test etmelerini sağlayabilir. Yeteneklerini değerlendirme becerisini henüz geliştirmemiş olan çocuklar, örneğin, profesyonel bir atlet olmak isteyebilirler fakat performanslarının niteliğini dikkate alamayabilirler (Sharf, 1992). Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Yetenek (13 – 14 YAŞ) *Kendi yeteneklerini ve mesleğe uygunluğunu daha fazla dikkate alırlar. *Danışmanlarla yaptıkları konuşmalarda, yetişkinler, kendi yeteneklerini iki yıl öncesine oranla genellikle daha iyi değerlendirmektedir. “İki yıl önce basketbolcu olmak istiyordum, fakat şimdi bunun için asla yeterli olmadığımı fark ettim.” Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri * “Tıpkı babam gibi bir mühendis olabileceğimden emin değilim; matematiği çok iyi bilmek gerekiyor” . *13-14 yaşlarında, meslek hazırlıklarını yapmaları açısından eğitimsel süreç daha önemli bir hal alır. İki yıl öncesinde bu süreci çok fazla dikkate almamış olabilirler. Bu noktada zaman perspektifleri gelişir, kendileri ve gelecekleri hakkında daha gerçekçi bir görüşe sahip olurlar. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Değer (15 – 16 YAŞ) *Kendi değerleri, yaşam değerleri ve meslekten beklentileri uyuşmaya başlar. *15 ve 16 yaşlarında, hedeflerini belirleyebilir ve kariyer kararı alırken değerlerini göz önünde bulundururlar. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *İlgileri, yeteneği ve değerlerini nasıl tartmaları gerektiğini bilemeyebilirler, fakat seçim yapmak için gerekli gereçlere sahiptirler. *Bir seçim yapmaları gerektiğinin farkına varmaya başlarlar ve böylece karmaşık bir dünyaya uyum sağlayabilirler. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Gelişen bilişsel yetenekleriyle birlikte “Para kazanmak mı yoksa başkalarına yardım etmek mi daha iyidir?” gibi soyut sorular üzerinde düşünmeye başlayabilirler. *Başkalarına yardım etmenin verdiği memnuniyet veya ekolojiye katkıda bulunmak gibi konular, onların iki yıl önce hiç düşünmedikleri konular olabilir. Dünya veya toplum için bir şeyler yapmak gibi faktörler artık düşünülmeye başlanabilir. Mesleki Gelişim Dönemleri

3. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM “Ekolojiye katkı”, “çevre sorunlarıyla ilgilenme”, “yardım etme” gibi mesleki değerler ergenlik döneminin hangi bilişsel kavramı ile örtüşmektedir?

Mesleki Gelişim Dönemleri *Geçiş (17 YAŞ) *Seçimler geçici ve deneyseldir *Bu noktada, meslek seçiminde realite koşulları önemli bir rol oynar. *Bu aşama genellikle lise son sınıfta 17 veya 18 yaşlarında gerçekleşir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Üniversiteye gidip gitmeme ve eğer gidilecekse, hangi dalın seçileceği hakkında karar verilir. *Tüm bunlar gerçek ve acil yanıt bekleyen sorulardır. İş bulup bulamama gibi konulara önem vermeleri gerektiğinin farkındadırlar. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Kendi geleceklerini kendilerinin belirleyebileceğini ve hemen yapamasalar dahi bunun için harekete geçmeleri gerektiğini bilirler. Bu aşamada, maaş, gerekli eğitim ve çalışma koşulları hususlarında düşünmek, iki yıl öncesine oranla daha önemli bir hale gelir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Gerçekçi Seçimler Dönemi (17 – 24 YAŞ): *Bu dönemi kapsayan süreç, diğerlerinden daha fazla farklılaşma (varyasyon) gösterir. Çünkü mesleklerin gerektirdiği eğitim düzeyleri ve bireylerin iş yaşamına atılma yaşları farklıdır Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Düşük gelirli ailelerin çocukları muhtemelen üniversiteye gidebilmiş daha varlıklı ergenlere göre, gerçekçi döneme daha erken yaşlarda girerler. Bunun en büyük sebebi bu bireylerin yaşamları için para kazanma görevi ile daha kısa sürede yüz yüze gelmeleridir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Bir diğer sebebi ise , maruz kaldıkları kültürel değerlerin, onları, orta ve yüksek sınıf gruplarına göre daha erken bir yaşta bir yetişkin rolü kazanmaya sevk etmesidir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Araştırma (17 – 18 YAŞ) *Meslek seçimi yapmasında yardımcı olacak bilgi ve yaşantılar edinmeye çalışır. *Araştırma basamağı üniversiteye girişle başlar, hedeflerin giderek daralması ile sonlanır. Üniversite çevresinde genç daha özgürdür ama belirsizliği ve kararsızlığı da yoğunlukla yaşar. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Henüz kesin branşını seçmemiş olup, temel bilim eğitimi görmekte olduğundan yeni yaşantılar kazandıkça ilgilerinde değişmeler olur. *Aynı zamanda en son kararını verme anı yaklaşmaktadır. İki ya da üç ilgi alanından birine karar vermek zorundadır. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Billurlaşma (19 – 21 YAŞ) *Daha önceki yaşanan süreçlerin birikimsel toplamıdır. Çeşitli faktörlerin değerlendirmesini yapar ve bir amaca bağlanır. Kararları giderek kesinlik kazanır. Mesleki Gelişim Dönemleri

Mesleki Gelişim Dönemleri *Belirleme (22 – 24 YAŞ) *Kararın kesinleşmesi ve özel planlamayı kapsar. *Birey billurlaşma basamağında psikolojik danışman olacağına karar verirken belirleme basamağında hangi alanda çalışacağına karar verir. Mesleki Gelişim Dönemleri

Gelişimsel aşamalarda sorun varsa sizce neler yaşanır? 4. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Gelişimsel aşamalarda sorun varsa sizce neler yaşanır?

5. BİRLİKTE DÜŞÜNELİM Kişisel kariyer gelişiminizi bu basamaklar ışığında değerlendirir misiniz?

Super’ın Kariyer ve Yaşam Boyu Gelişim Teorisi *Donald Super (1910-1994)

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı Super’in kuramı, bireylerin kariyer gelişimini “bireyin doğduğu andan itibaren başlayan ve öldüğü anda da sona eren bir süreç olarak” değerlendirmektedir. *Super (1990), bireyin kariyer gelişimini hem bireysel hem çevresel özelliklerin etkilediğini ifade etmektedir. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Bu bireysel özellikler içerisinde; bireyin mesleki değerleri, yetenek alanları, ihtiyaçları gibi özellikler yer alırken çevresel özellikler içerisinde; aile beklentileri, ana-baba tutumları, akranlar, medya gibi etmenler yer almaktadır. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Super, kendi kuramını oluştururken Ginzberg’in görüşlerinden yola çıkmış ancak kendisinden önceki kuramcılardan farklı olarak sosyo-ekonomik statü, cinsiyet, sosyal değişim, seçim süreci gibi kavramlara kuramında yer vererek kariyer seçimine çok sayıda faktörü dahil etmeye çalışmıştır. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı Kuramla ilgili Temel Kavramlar: *Benlik (öz benlik) *Yaşam rolleri *Kariyer evreleri *Kariyer olgunlaşması Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Havighurst’ün her bir evredeki gelişimsel görevler kavramından *Ginzberg ve ark. kariyer gelişimi ile ilgili evrelerinden * Rogers’ ın benlik kavramı ile ilgili görüşlerinden etkilenmiştir. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Carl Rogers’a göre; -Mesleki davranışlar kişinin benlik kavramını ortaya koymanın bir yoludur, -Kendimizi ifade etmeye izin vereceğini düşündüğümüz meslekleri seçeriz, -Benlik kavramı çocukluk yaşantıları (neyin uygun olduğunu keşfetme ve diğerlerinin gözlemleri) ve pratik yaparak gelişir.” Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Temel Kavramlar Benlik Kavramı: *Super’a göre mesleki gelişim, temelde benlik kavramının (kendini algılama biçimini) gelişimi ve meslek alanına uygulanmasıdır. *Super’a göre bireyler büyürken kendi rolleri, kişilik özellikleri ve yeteneklerine ilişkin bir bakış açısı geliştirirler. Temel Kavramlar

*Ardından da kendilerine bakış açıları ile çeşitli meslekleri -sahip olduğu bilgilere göre- karşılaştırırlar ve benlik kavramlarını mesleki alana geçirmeye çalışırlar. *Bu noktada bireyin kendisine sorduğu soru şudur: “Benim gibi birisi bu işte nasıl bir rol oynayabilir?” Temel Kavramlar

*Mesleki benlik: kişinin çalışma rollerini göz önünde bulundurarak kendisi ile ilgi algıladığı niteliklerdir. *Yetenekler, belirli rol denemeleri ve gözleme şansına sahip olduğu bir dizi faktörün etkileşimine bağlı olarak zaman içinde ortaya çıkar. Temel Kavramlar

*Benlik kavramının bir parçası olmakla birlikte yaşam boyunca kariyer örüntülerinin devam etmesinde itici bir güçtür. *Fiziksel ve zihinsel gelişme, İşle ilgili gözlemler, Çalışan yetişkinlerle özdeşleşme, Çevre ve deneyimlere göre meslekli benlik oluşur. Temel Kavramlar

Hiçbir iş ya da çalışan statik değildir *Hiçbir iş ya da çalışan statik değildir. Benlik kavramı kişinin yaşantıları sonucunda değişebilir. Temel Kavramlar

Temel Kavramlar *Yaşam Boyu-Yaşam Alanı *Yaşam boyu ve yaşam alanı kavramları, kariyer gelişiminin içerik ve süreç boyutunu temsil etmek için kullanılmaktadır. Temel Kavramlar

*Yaşam boyu, ömür boyu devam eden kariyer gelişim sürecini ifade etmektedir ve Super’ın mesleki gelişim dönemleri ile ilişkili bir kavramdır. *Benlik yaşam boyunca sürekli değiştiği için kariyer gelişimi de yaşam boyu devam etmektedir. Temel Kavramlar

*Yaşam alanı ise bireylerin yaşamlarında oynadıkları rolleri ve bu rollerin içeriğini tanımlamaktadır. *Öğrenci, çalışan, eş, anne, baba, kardeş, çocuk gibi... Birçok rolün etkileşimi de kişinin kariyerini oluşturur. Yaşam rollerinin önemi bireyin içinde bulunduğu yaş dönemine göre değişir. Temel Kavramlar

Döngüseldir, erken evlenip hem öğrenci hem eş rolü üstlenilebilir Öğrencilik sırasında ebeveyn olunabilir vb. Hangi rolün hangi dönem baskın olduğu siyahla belirtilmiş

*Fiziksel açıdan gerek genetik yapı, gerekse coğrafi konum, *Psikolojik özelliklerin gelişmesi (ilgi, yetenek, beceri, zeka, değerlerin gelişmesi), *Çevrenin sosyal ve ekonomik yapısı (bireyin içinde yaşadığı toplum, okul, aile, arkadaş çevresi aynı zamanda ülkenin ekonomik yapısı-iş gücü,iş imkanları) bireyin meslek seçiminde etkilidir. Temel Kavramlar

Super’ın Yaşam Dönemleri ve Alt Basamakları

Yaşam Dönemleri

meslek gelişim dönemleri Büyüme Dönemi 0-14 yaş Araştırma (Keşfetme) 15-24yaş Yerleşme 25-44 yaş Devam ettirme (Sürdürme) 45-64 yaş Çöküş (Geri Çekilme) 65+

Yaşam Dönemleri

Yaşam Dönemleri *Büyüme Dönemi (0-14 yaş) *Çocuk doğumdan itibaren çevre ile etkileşimde bulundukça kendi hakkında kavramlar geliştirir. *Benlik kavramı ile meslek kavramları arasında ilişki kurmaya başlarlar. Yaşam Dönemleri

*Çocuğun mesleki anlamda kendisi hakkındaki değerlendirmeleri olgunlaşmamış gereksinimlere dayanır. Sevgi ihtiyacı ve güçlü olma arzusu küçük çocuğun babası ile özdeşime ona benzemeye yöneltir. *İş dünyasına dair bilgi dağarcıklarının oluşmaya başladığı dönemdir. Yaşam Dönemleri

Yaşam Dönemleri *Bu dönemdeki en temel güdü meraktır. Çocuklar meraklarını araştırma yoluyla tatmin ederler. *En önemli bilgi kaynakları genellikle çocukların hayatlarındaki önemli kişilerdir. Daha sonra alınan bilgiler ve örnek alınan kişinin rollerinin de etkisiyle ilgiler belirginleşmeye başlar. Yaşam Dönemleri

Yaşam Dönemleri *Merak basamağı (0-4 yaş) *Hayal basamağı (4-10 yaşlar ): Çocuğun davranışlarında heves, arzu ve anlık ihtiyaçların etkisi yoğundur. *İlgi basamağı (11-12 yaşlar): Hoşlanma ve beğenme , mesleki hedeflerin belirlenmesinde en önemli rolü oynar. *Yetenek basamağı ( 13-14 yaşlar): İşin gerektirdiği nitelikler daha yoğun biçimde dikkate alınmaya başlar. Yaşam Dönemleri

*Super bu bu dönemdeki çocuklarda desteklenmesi gereken nitelikleri şu şekilde özetlemiştir: a. Benlik anlayışını artırma: Benlik kavramının kariyeriyle ilgili davranışlarını etkilediğine yönelik farkındalık kazanma b. Etkili eğitsel ve mesleki araştırma yollarını öğrenme: Çalışma ve okul yaşamı arasında ilişki kurma, kariyer bilgisine ulaşma yollarını öğrenme c. Kariyer planlama: Kariyer planlama sürecini anlama Yaşam Dönemleri

Yaşam Dönemleri *Araştırma Dönemi ( 15-24 yaşlar arası ) *Kendini tanıma, rol denemeleri , meslek incelemeleri gibi faaliyetlerin sürdürüldüğü bir dönemdir. *Ergenlik dönemindeki bireyler, kariyer tercihlerini ve gelecekteki yaşam tarzlarını bu dönemde belirginleştirmeye çalışırlar (Niles ve Harris-Bowlsbey 2013). Yaşam Dönemleri

Yaşam Dönemleri *Bu dönem şu alt basamaklara ayrılır: +Billurlaştırma (Kristalleşme): Ne yapmak istediklerini netleştirirler. +Belirleme: Kararın kesinleşmesini ve karara ilişkin planlamayı kapsar. +Uygulama: Çalışma hayatından önceki son basamaktır. Mesleki amaçlarını gerçekleştirmek için planlar yapılır-iş başvuruları yapmak. Yaşam Dönemleri

*Super’in (1990) yaşam boyu yaşam alanı kuramına göre ergenlerde desteklenmesi gereken nitelikler şu şekildedir (Niles ve Harris-Bowlsbey 2013): a. Yaşantıların kariyer tarzları üzerinde etkisini anlama b. Sağlıklı bir benlik kavramı oluşturma c. Akademik başarı ile kariyer gelişimi arasındaki ilişkiyi anlama Yaşam Dönemleri

d. İşe ve öğrenmeye yönelik olumlu tutumlara sahip olma ve bu tutumları geliş-tirme e. Karar verme becerilerini geliştirme f. Kariyer planlama becerileri kazanma Yaşam Dönemleri

*Ulusal Kariyer Gelişimi Ana Esaslar Çerçevesine göre beliren yetişkinlik döneminde desteklenmesi gereken nitelikler (Niles ve Harris-Bowlsbey 2013) şunlardır: a. Olumlu benlik kavramının devamlılığını sağlama b. Çalışma hayatına ilişkin adımlar atma c. Kariyerine ilişkin bilgi toplama becerileri kazanma Yaşam Dönemleri

d. Kariyer gelişimine katkı sağlayacak eğitsel yaşantılara sahip olma e. İş yaşamı ile özel yaşantı arasındaki ilişkiyi fark etme Yaşam Dönemleri

Yaşam Dönemleri *Yerleşme Dönemi ( 25-44 yaşlar arası) *Uygun bir alanın ve o alanda kararlı bir işin bulunması ile karakterize edilir. *Bu dönemde bireyler çalışma hayatına başlar ve işlerinde belli yerlere gelmeye odaklanırlar. Yaşam Dönemleri

*Sağlamlaştırma (Stabilizasyon): İş dünyasında güvenli bir yer elde etmeye çalışılır. *Pekiştirme (Yerleşme): Bu dönemde güvenli bir yer elde edilmiş olunur ve fark edilmek isteği doğar. *İlerleme: Daha iyi bir ücret ve daha fazla sorumluluk getirecek pozisyonlara yükselme isteği vardır. Yaşam Dönemleri

*Sürdürme / Devam ettirme Dönemi ( 45- 64 yaşlar arası ): *Bu dönemde kişi iş dünyasında bir yer edindikten sonra kişi bütün çabalarını , onu elde tutmaya ve geliştirmeye yöneltir. Bu dönemde meslek gelişiminde iniş çıkışlar ve duraklamalar olabilir. Yaşam Dönemleri

*Koruma: Bu dönemde bireyde pozisyonunu, başarısını elinde tutma endişesi görülür. “işindeki pozisyonunu kaybetmeme çabası” *Güncelleme: Bu aşamada sadece eldeki beceriler yetmez olur. Daha fazla eğitim alınır. “eğitim programları, kongreler vb” *Yenilik: Profesyonel hayatlarında ilerleme, yeni şeyler öğrenmekte yeterli gelmez, artık bildiklerini diğerleri ile paylaşma önemli olur. “işini büyütme” Yaşam Dönemleri

Yaşam Dönemleri *Çöküntü (Geri çekilme) Dönemi ( +65 yaş): *Bu dönemde insan beden gücünden çok geçmiş tecrübe ve bilgisinden yararlanır ve bunları kullanabileceği alanlara yönelir. *İşle ilgili enerjilerin, mesleğe karşı ilginin azaldığı dönemdir. *Boş zaman, aile ve vatandaşlık rolleri daha önemli hale gelir. Yaşam Dönemleri

Yavaşlama: İşteki sorumlulukların azaldığı dönemdir *Yavaşlama: İşteki sorumlulukların azaldığı dönemdir. İş temposu yavaşlar , görevler daha az güç isteyen alanlara kayar. *Emeklilik Planlama *Emeklilik: Meslekten ayrılma ve işi tümüyle bırakma gereği hissedilir. Bireyler arasında bu bakımdan farklılıklar da vardır. Bazıları işi bırakmayı kolay ve hoş karşılayabildiği halde bu zorunluluk bazılarına çok ağır gelebilir. Yaşam Dönemleri

Bu döneminde desteklenmesi gereken nitelikler (Niles ve Harris-Bowlsbey 2013) şunlardır: a. Yapılacak iş ile zihinsel ve bedensel faaliyet düzeyiyle ilişkilendirme ve dengeleme b. İş yükünü azaltma c. Kariyeri sonlandırmayı planlama d. Emeklilik dönemine kendini hazırlama Yaşam Dönemleri

Super’e göre Kariyer Belirleyicileri

Mesleki Gelişim Görevleri

Mesleki Gelişim Görevleri *Super' a göre gelişim görevi , belli bir yaşam döneminde ortaya çıkan , başarı ile yerine getirilmesi daha sonraki görevlerde başarı ve mutluluğa , başarısızlığı ise mutsuzluk ve kınamalara yol açan davranışlardır. Mesleki Gelişim Görevleri

Mesleki Gelişim Görevleri *Mesleki gelişim görevleri ise yaşamın belli bir anında ortaya çıkan iş etkinliklerine katılma ve buna hazırlanmada bir sosyal grubun üyelerinin göstermesi beklenen , oldukça düzenli bir dizi davranıştan çıkarılan görevlerdir. Mesleki Gelişim Görevleri

Mesleki Gelişim Görevleri *Meslek tercihlerini billurlaştırma (14-18 yaşlar) *Bir meslek tercihini saptama (18-21 yaşlar) *Bir meslek tercihini uygulamaya koyma ( 21-24 yaşlar ) *Bir meslekte karar kılma (24-35 yaşlar) *Durumu sağlamlaştırma ve meslekte ilerleme (35 yaş ve üstü ) Mesleki Gelişim Görevleri

Mesleki Gelişim Görevleri

KARİYER OLGUNLUĞU

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Kariyer Olgunluğu: Super’a göre kariyer olgunluğu kişinin biyolojik ve sosyal gelişiminin sonucu olarak içinde bulunduğu gelişim dönemine ait gelişimsel görevleri yerine getirmeye hazır olmasıdır. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Hem tutumsal hem de bilişsel boyutları içerir. *Tutumsal boyut: merak, planlılık *Bilişsel boyut: iş dünyası hakkında bilgi edinme, tercih oluşturma ve kararın uygulanması Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Super özellikle çocuklarla çalışılırken bu değişkenlerin ele alınması gerektiğini vurgulamaktadır; *Merak *Keşfetme *Bilgi *Anahtar Figürler *İlgilerin Gelişimi *Benlik *Kontrol odağı *Zaman Perspektifi (gelecek duygusunun oluşması ) Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Kariyer Olgunluğunun Değerlendirilmesi *Gelişim çizgisinde kişinin bulunduğu yer ile onun yaşında bir kimsenin bulunması gereken mesleki gelişim basamağının karşılaştırılması. *Kişinin olgunluk düzeyinin onunla aynı gelişim düzeyinde olduğu kabul edilen bireyler arasında gelişim görevlerinin yerine getirebilme derecesi bakımından ne düzeyde olduğuna bakmaktır. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Örnek: 30 yaşındaki bir kimsenin hala meslek seçmemiş olması veya 20 yaşındaki bir kimsenin ilgi ve yeteneklerinden haberdar olmaması. * MESLEKİ OLGUNLUK ÖLÇEĞİ Prof. Dr. Yıldız KUZGUN, Dr. Feride BACANLI Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Kariyer Örüntüleri

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Kariyer örüntüleri, (geçici ve kalıcı işlerin sayısı ve bu işlerde geçirilen süre ile meslekte ulaşılan düzey) bireylerin ebeveynlerinin sosyo-ekonomik düzeyi, zihinsel kapasite, eğitim düzeyi, beceriler, kişilik özellikleri, kariyer olgunluğu ile kişinin karşısına çıkan kariyer fırsatlarına göre şekillenir. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Erkekler için Kariyer Örüntüsü: 1. İstikrarlı Kariyer Örüntüsü 2. Geleneksel Kariyer Örüntüsü 3. Durağan Olmayan Kariyer Örüntüsü 4. Çoklu Deneme Kariyer Örüntüsü Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Kadınlar için Kariyer Örüntüsü: 1. Kararlı Ev İşleri Kariyer Örüntüsü 2. Geleneksel Kariyer Örüntüsü 3. Kararlı Çalışma Kariyer Örüntüsü 4. Çift Yol Kariyer Örüntüsü 5. Kesintili Kariyer Örüntüsü 6. Kararlı Olmayan Kariyer Örüntüsü 7. Çoklu Deneme Kariyer Örüntüsü Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Danışma Süreci *Super’a göre psikolojik danışmanın amaçları; 1. Danışanın kendisi ve yaşam rolleri ile ilgili bir bakış açısı geliştirmesi ve bunu kabul etmesi, 2. Bu bakış açısının gerçekliğinin test edilmesi, 3. Gerçeklik test edildikten sonra benlik kavramını meslek seçimine uygulayarak kişinin hem iş başarısı ve doyum elde edebileceği hem de topluma yararlı olacağı meslek seçimi yapmasıdır. Danışma Süreci

*İlk oturumda danışan hakkında bilgi toplanır ve ilgilerine odaklanılır. *C-DAC Modeli (Career Development Assesment and Counseling) Bu modelde 4 aşamalı bir değerlendirme söz konusudur; a)danışanın yaşam yapısı ve çalışan rolüne verdiği önem b) danışanın kariyer gelişim durumu ve kaynakları c) danışanın mesleki kimliği d) danışan mesleki benlik kavramı ve yaşam temaları Danışma Süreci

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Super ve ark.tarafından geliştirilen ölçme araçları kullanılmaktadır. *Strong ilgi envanteri *Değerler ölçeği *Yetişkin kariyer ilgileri envanteri *Kariyer gelişim envanteri *Yaşam rolleri önceliği envanteri Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Değerlendirmeden sonra danışma basamağına geçiş yapılır. Danışanın yaşam öyküsüne dair bütünleyici yorumlar yapılır. *Hem güdümlü(yönlendirici) hem güdümsüz(yönlendirici olmayan) bir yaklaşım vardır. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı

Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı *Yaşam temalarının ve benlik kavramının belirlenmesinde genellikle yönlendirici olmayan bir yaklaşım benimsenirken, değerlendirme sonuçları ele alınırken yönlendirici olunabilir. Super’ın Kariyer Gelişimi Kuramı