GÜG’lerin Üretilen Mamullere Yüklenmesi Üretim Giderleri Direkt ilk madde ve malzeme Direkt işçilik Genel üretim

ESAS ÜRETİM GİDER YERLERİ YRD.ÜRT VE HİZMET GİD. YERLERİ   Gider Türleri Dağıtım Anahtarı ESAS ÜRETİM GİDER YERLERİ YRD.ÜRT VE HİZMET GİD. YERLERİ TOPLAM 10 Döküm 11 İşleme 12 Ambalaj 30 Enerji Santralı 31 Sosyal Servis 32 Bakım Onarım DİREKT GİDERLER DİM Direkt 40.000.- 30.000.- 10.000.- 80.000.- Dİ 20.000.- DİREKT GİD. TOPLAMI 50.000.- 120.000.- GÜG I. DAĞ. TOPLAMI 27.000.- 12.000.- 8.000.- 7.000.- 6.000.- 30- Enerji Santralı Kwh 3.879.- 1.939.- 970.- 727.- 485.- 31- Sosyal Servis İşçi Sayısı 3.660.- 2.440.- 1.220.- 7.727.- 407.- 32- Bakım Onarım DOS 3.063.- 2.680.- 1.149.- 6.892.- Dağ. Gelen Giderler Top. 10.602.- 7.060.- 3.338.- GÜG II.DAĞ. TOPLAMI 37.602.- 27.060.- 15.338.- GİDERLER TOPLAMI 87.602.- 77.060.- 35.338.- 200.000.-

III. DAĞITIM Esas üretim gider yerlerinde toplanan GÜG’lerinin üretimi yapılan mamullere dağıtılması GÜG’lerinin “üçüncü dağıtımı” olarak ifade edilir. Genel üretim giderlerinin üretilen mamullerle ilişkisi endirekt olduklarından, saptanacak bir dağıtım ölçüsü aracılığıyla dolaylı bir biçimde yüklenmesi olanaklıdır. Dağıtım ölçüsü, esas üretim gider yerlerinin her biri için saptanan çalışma hacimlerine dayanılarak saptanır.

KULLANILAN BAŞLICA DAĞITIM ÖLÇÜLERİ Direkt İşçilik Saati Direkt İşçilik Gideri Makine Saati Üretim Miktarı Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri

KULLANILAN BAŞLICA DAĞITIM ÖLÇÜLERİ a. Direkt İşçilik Saati: İşgücünün yoğun olduğu üretim işletmelerinde uygulanan bir ölçüdür. Mamule yüklenecek GÜG’lerinin saptanması, mamulün üretilmesi için tüketilen DİS’ne göre saptanır. Bir başka anlatım biçimiyle DİS başına düşen genel üretim gideri, mamul için harcanan DİS ile çarpılarak, mamule yüklenecek GÜG bulunur. b. Direkt İşçilik Gideri: Mamule yüklenecek GÜG saptanırken, belli bir dönemde tahakkuk eden veya ödenen direkt işçilik gideri temel alınarak uygulanan bir yükleme ölçüsüdür.

KULLANILAN BAŞLICA DAĞITIM ÖLÇÜLERİ c. Makine Saati: Teknoloji yoğun üretim işletmelerinde uygulanan bir ölçüdür. Mamule yüklenecek GÜG’lerinin saptanmasında makine saati esas alınır. Bir başka anlatım biçimiyle, makine saati başına düşen genel üretim gideri bulunur. d. Üretim Miktarı: GÜG yükleme ölçüsünün saptanmasında üretim miktarı esas alınır. Üretim miktarı adet olarak alınabileceği gibi ağırlık olarak da alınabilir. Her iki ölçünün birlikte kullanılması da olanaklıdır. Bu yükleme ölçüsünün kullanılabilmesi, üretilen mamul veya mamullerin arasında önemli farklılıkların olmadığı üretim işletmelerinde uygulanabilir.

KULLANILAN BAŞLICA DAĞITIM ÖLÇÜLERİ e. Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri: Oldukça eski bir yükleme ölçüsü olup, ilk madde ve malzemelerin üretimde önemli bir paya sahip olması halinde kullanılır.

Maliyetlere Yüklenecek GÜG = GÜG Yükleme Oranı x Fiili Çalışma Hacmi 𝐺Ü𝐺 𝑌ü𝑘𝑙𝑒𝑚𝑒 𝑂𝑟𝑎𝑛𝚤= 𝐺𝑒𝑛𝑒𝑙 Ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝐺𝑖𝑑𝑒𝑟𝑖 𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚𝚤 𝐷𝑎ğ𝚤𝑡𝚤𝑚 𝐴𝑛𝑎ℎ𝑡𝑎𝑟𝚤 𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚𝚤 Maliyetlere Yüklenecek GÜG = GÜG Yükleme Oranı x Fiili Çalışma Hacmi

FİİLİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN YÜKLENMESİNDE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR Bazı üretim işletmeleri, fiili GÜG’lerini dağıtmadan mamul maliyetlerini saptama gereksinimi duyabilirler. Mamulün elde edilmesi halinde DİM ile Dİ giderlerinin tutarlarını bulmak oldukça kolaydır. Ancak, bu aşamada GÜG yükleme oranı saptanamadığından mamul maliyetini bulmak için, dağıtım zamanının beklenmesi gerekir. Bu nedenle önceden saptanmış GÜG yükleme oranlarına gereksinim duyulur. GÜG oluşturan bazı kalemler, mevsimlik olarak veya aylık dalgalanmalar gösterir. Bu dalgalanmalara paralel olarak mamul maliyetleri doğal olarak artar veya azalır. Bu sorunun çözümü bir yıl süresince uygulanabilen ve önceden saptanan GÜG yükleme oranına gereksinim duyulur.

FİİLİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN YÜKLENMESİNDE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR Fiili esasa göre saptanan yükleme oranları ile her ayın GÜG’lerinin, o ayın üretim maliyetlerine yüklenmesi durumunda (mamul maliyetleri) aylar itibariyle farklı çalışma hacmine bağlı olarak dalgalanma gösterebilir. Bu nedenle, önceden saptanmış yükleme oranlarına gereksinim duyulur. Bir siparişin kabulü veya yeni üretilecek bir mamulün fiyatının saptanması gibi durumlarda faaliyet döneminin sonu beklenmeyeceği için önceden saptanmış yükleme oranlarının kullanılması kaçınılmaz olur. İşletmeler önceden saptanmış yükleme oranlarını kullanmayı tercih ederler

GÜG’LERİNİN DAĞITIMINDA ÖNCEDEN SAPTANMIŞ YÜKLEME ORANLARININ KULLANILMASI Bütçelenen GÜG’leri toplamı, tahmini çalışma hacmine bölünerek önceden saptanmış yükleme oranı bulunur. Faaliyet dönemi içinde mamul veya mamuller için gerçekleşen fiili çalışma hacmi ile önceden saptanmış yükleme oranı çarpılarak söz konusu mamul veya mamullerin GÜG payı saptanmış olacaktır.

Genel üretim giderlerinin bütçelenmesi için bir takım sorunların çözümlenmesi gerekmektedir. Bu sorunlar üç ana başlık altında incelenebilir; Faaliyet hacminin tahmini Maliyet hacim ilişkilerinin tahmini Genel üretim giderlerinin imalata yüklenmesinde kullanılacak faaliyet ölçülerinin belirlenmesi

1. FAALİYET HACMİNİN TAHMİNİ Kapasite; işletmenin mal ve hizmet üretimi için, sahip olduğu fiziki ve teknik varlıkları çalıştırıp yönetecek örgütün belli koşullar altında oluşturacağı üretim ve satış potansiyeli olarak tanımlanabilir. Faaliyet hacmi ise; işletmenin çeşitli üretim veya satış kapasitelerine göre yapılması gerekli iş, eylem ya da değer toplamını ifade etmektedir. Her gider yerinin yıllık ve aylık genel üretim giderleri bütçesini hazırlayabilmek için, önce o gider yerinde gelecek yıl ne kadar üretim yapılacağının kararlaştırılması gerekir. Üretim hacmi veya kapasite kavramları olarak şunlar sayılabilir. Teorik (ideal) Kapasite Pratik kapasite Ortalama (normal) kapasite Beklenen kapasite

Teorik (ideal) kapasite Bir tesisin veya gider yerinin üretimde hiçbir aksama olmaması durumunda ulaşabileceği en çok üretim miktarıdır. Normal koşullarda hemen hemen hiçbir işletmenin ulaşamayacağı teorik kapasite ideal bir ölçü olup, bütçeleme açısından bu ölçünün temel alınması uygun bir ölçü değildir. ii) Pratik kapasite Teorik kapasiteden çeşitli nedenlerle (tatiller, kesintiler, tamirler gibi) boş geçecek zamanlar için gerekli indirimler düşüldükten sonra kalan kapasiteye pratik kapasite denir. Fiilen ulaşılması normal kabul edilen bu kapasitede; çalışmayan tesis ve makinelere ilişkin giderlerin sonuç hesaplarına aktarılarak üretim maliyetine yansıtılması engellenmiş olur.

) Ortalama (normal) kapasite Normal kapasite olarak da ifade edilen ortalama kapasite; işletmenin faaliyetlerini uzunca bir dönem tahmin etmek ve tahmin edilen dönemlerin ortalaması alınarak belirlenen kapasitedir. Ortalama kapasitede bütün sabit giderleri belirlenen uzun dönem içinde üretime yüklemesi amaçlanır. Yıllar itibariyle yapılan bu tahminler bazı yıllar için pratik kapasitenin altında olacağına göre, ortalama kapasite genellikle pratik kapasiteden düşük olur. iv) Beklenen kapasite Beklenen kapasite veya faaliyet hacmi ise yalnızca gelecek için tahmin edilen, kısa dönemli bir ölçüdür. Beklenen kapasite her faaliyet dönemi için yeniden belirlenmesi gereken ve o dönemin şartları göz önünde bulundurularak belirlenen kapasitedir. Amaç her yılın toplam sabit giderlerini o yılın üretim maliyetine yüklemektir.

2. MALİYET HACİM İLİŞKİLERİNİN TAHMİNİ GÜG’lerine ilişkin esnek bütçe denklemi düzenlenirken, GÜG’lerini oluşturan tüm gider kalemleri için ayrı ayrı gider denklemleri saptanır. Genel üretim giderlerinin esnek bütçe fonksiyonu y = ax + b y = Genel üretim giderleri bütçe tutarını a = Bir birim mamul için değişken genel üretim giderlerini x = Çalışma hacmini b = Faaliyet dönemine ilişkin sabit GÜG’lerini

8.000 birim Bütçelenmiş Toplam GÜG 10.000 birim Bütçelenmiş Toplam GÜG Gider Türleri Birim Başına Değişken (a) Toplam Sabit (b) 8.000 birim Bütçelenmiş Toplam GÜG 10.000 birim Bütçelenmiş Toplam GÜG 12.000 birim Bütçelenmiş Toplam GÜG Endirekt Malzeme 12.- 96.000.- 120.000.- 144.000.- Endirekt İşçilik 8.- 60.000.- 124.000.- 140.000.- 156.000.- Enerji Giderleri 3.- 10.000.- 34.000.- 40.000.- 46.000.- Bakım Onarım Giderleri 2.- 30.000.- 50.000.- 54.000.- Sigorta Giderleri 20.000.- Vergi Resim ve Harç Gid. Amortisman ve Tük. Payları - 70.000.- TOPLAM 25.- 200.000.- 400.000.- 450.000.- 500.000.-

3. GENEL ÜRETİM GİDERLERİN İMALATA YÜKLENMESİNDE KULLANILACAK FAALİYET ÖLÇÜLERİNİN SEÇİMİ Kullanılabilecek başlıca ölçüler şunlardır. Üretim birimleri Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik giderleri Direkt işçilik saatleri Makine saatleri