HAZIRLAYAN:Ece Melis ERDOĞAN SINIF: 7/B NO:400 FEN BİLİMLERİ KONU:İŞ HAZIRLAYAN:Ece Melis ERDOĞAN SINIF: 7/B NO:400

İŞ Bir kuvvet,bir cisme uygulanıp,o cismi kendi doğrultusunda hareket ettirirse fen anlamında iş yapmış olur.Bu iş,kuvvet ile cisme aldırılan yolun çarpımına eşittir .”W” ile gösterilir.Birimi joule (J)dir.

YAPILAN İŞ NASIL HESAPLANIR? İş=Kuvvet.Yol W=F.X Joule:Newton.metre

KUVVET İLE ALINAN YOL AYNI DOĞRULTUDA OLMALI . FİZİKSEL ANLAMDA İŞ BİR CİSME KUVVET UYGULANMASI GEREKİR. CİSİM YOL ALMALI. KUVVET İLE ALINAN YOL AYNI DOĞRULTUDA OLMALI . FİZİKSEL ANLAMDA İŞ: BİR KUVVET, BİR CİSMİ KUVVET DOĞRULTUSUNDA HAREKET ETTİRİYORSA, KUVVET BU CİSİM ÜZERİNDE İŞ YAPMIŞ OLUR.

1-)KOLİYİ İLERİ DOĞRU İTTİREN AHMET 2-)KOLİYİ KENDİNE ÇEKEN AHMET 3-)ÜTÜ YAPAN ANNE 4-)SIRT ÇANTASIYLA DAĞA ÇIKAN SPORCU 5-)BİSİKLET BİNEN ALİ 6-)HALTER KALDIRAN SPORCU 7-)BOWLİNG OYNAYAN MEHMET 8-)ÇİVİ ÇAKAN USTA 9-)YÜZEN SPORCU 10-)BEBEK ARABASIYLA GEZEN ANNE 11-)ELMA TOPLAYAN AYŞE TEYZE YAPILAN İŞLERE ÖRNEKLERDİR.

İŞ NELERE BAĞLIDIR? İş,cisme uygulanan kuvvetin büyüklüğüyle doğru orantılıdır. Kuvvet artıkça iş artar ;kuvvet azaldıkça iş azalır. İş,cismin aldığı yolla doğru orantılıdır. Yol arttıkça iş artar;yol azaldıkça iş azalır.

I.>II.>III. I. II. III. I. 10.2=20J II. 5.2=10J III. 5.1=5J ÖRNEK: I. 10.2=20J II. 5.2=10J III. 5.1=5J I. 10 N 2m II. 5 N 2m I.>II.>III. 5 N III. 1m

F X F X İŞ VAR. İŞ VAR. F İŞ YOK. X .

Yukarıdaki ilk görselde iş vardır Yukarıdaki ilk görselde iş vardır.Çünkü haltercinin uyguladığı kuvvet ve yol aynı doğrultudadır. İkinci görselde iş yoktur.Çünkü kuvvet vardır fakat alınan yol yoktur.

Fnet=30-10 =20N W=F.x =20.2=40J 30 N 10 N A B 2m KAZANIM DEĞERLENDİRME SORULARI 1.Aşağıdaki sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan cisim şekildeki kuvvetlerin etkisinde 2 m yol alıyor.Buna göre yapılan toplam iş kaç jouledir? 30 N 10 N A B 2m Fnet=30-10 =20N W=F.x =20.2=40J

Doğru cevap: B şıkkıdır. 2.Bir cisme kuvvet uygulandığında cisim uygulanan kuvvetin doğrultusunda yol alırsa fiziksel anlamda iş yapılmış olur.Buna göre,aşağıdaki durumların hangisini gerçekleştiren kişi fiziksel anlamda iş yapmış olmaz? Çocuğun yerdeki bardağı masanın üzerine koyması Çocuğun, sırtındaki çanta ile yatay yolda yürümesi İşçinin elindeki yükü zeminden 3. kata çıkarması D) Okçunun yayı germesi Doğru cevap: B şıkkıdır.

3. 20cm=0,2m W=F.x 100N.0,2m=20J

4. Aşağıdaki şekillerden hangisinde iş yapılamaz? İş yapılabilmesi için cismin kuvvet etkisi ile yol almalıdır. A, B, C, seçeneklerinde cisim kuvvetin etkisinde hareket ederken, D seçeneğinde cisim hareket etmemektedir. Bu nedenle D şıkkında iş yapılmamıştır.

5. Aşağıdaki cisim doğu yönüne hareket etmektedir 5. Aşağıdaki cisim doğu yönüne hareket etmektedir. Buna göre cisme etki eden kuvvetlerden hangisi iş yapmaz? F3 kuvveti iş yapmaz. Diğer kuvvetler iş yapmaktadır. F1, F2, F4, F5 kuvvetlerinin yatay yönde bileşkesi bulunmaktadır. Bu nedenle iş yapmaktadır.  F3 kuvveti ise hareket yönüne dik olduğu için iş yapmaz.

6. Şekilde m ve 2m kütleli cisimlere yaptırılan işlerin oranı (W1/W2) nedir? W1= F x 2X = 2FX W2= 2F x X = 2FX W1/W2 = 2FX/2FX = 1

İş İle İlgili Kanunlar : 1- Kuvvetin iş yapabilmesi için, kuvvetin doğrultusu ile cismin hareket doğrultusunun aynı yani paralel olması gerekir. Hareket doğrultusuna dik olan kuvvetler iş yapamaz. 2- Bir cisme yatayla belli bir açı yapan bir kuvvet etki ediyor ve cisim de yatay doğrultuda hareket ediyorsa, bu kuvvetin yatay bileşeni iş yapar, düşey (dikey) bileşeni iş yapmaz. 3- Bir cisme kuvvet uygulandığında cisim hareket edemiyora kuvvet iş yapamamıştır. 4- Bir cismi bulunduğu yerden belli bir h yüksekliğine çıkarmak için cisme yukarı yönde ve en az ağırlığı kadar kuvvet uygulanması gerekir. Cismi belli bir yüksekliğe çıkarmak için yerçekimi kuvvetine karşı iş yapılır. 5- Bir cisim belli bir h yüksekliğinden serbest bırakılırsa yerçekimi kuvveti yani cismin kendi ağırlığı iş yapar. 6- Bir cisme birden fazla kuvvet etki ediyorsa yapılan işi net (bileşke) kuvvet yapmış olur. Yani yapılan iş her bir kuvvetin yaptığı işin toplamına veya net kuvvetin yaptığı işe eşit olur.

a) Aynı Yönlü Kuvvetlerin Yaptığı İş : Yapılan iş, her bir kuvvetin yaptığı işlerin toplamına veya net (bileşke) kuvvetin yaptığı işe eşittir. b) Zıt Yönlü Kuvvetlerin Yaptığı İş : Yapılan iş, her bir kuvvetin yaptığı işlerin toplamına veya net (bileşke) kuvvetin yaptığı işe eşittir. (Yapılan iş, her bir kuvvetin yaptığı işin farkına eşittir). 7- Hareket halindeki bir cisme sürtünme kuvveti etki ediyorsa, sürtünme kuvveti zıt yönde iş yapar. Yapılan işi yine net kuvvet yapmıştır. 8- Bir cismi farklı yollardan aynı yüksekliğe çıkarmakla yapılan iş değişmez. Yapılan iş yoldan bağımsızdır ve cismi yerçekimi kuvvetine karşı belli bir h yüksekliğine çıkarma işidir. (Cismin ağırlığı ve cismin çıkarıldığı h yüksekliği değişmediği için yapılan işte değişmez).  

9- Düz yolda elindeki çantayı sallamadan yürüyen çocuk iş yapmaz 9- Düz yolda elindeki çantayı sallamadan yürüyen çocuk iş yapmaz. Çünkü çantayı tutmak için uyguladığı kuvvet yukarı yönde (düşey doğrultuda), çantanın hareket doğrultusu ise yatay yöndedir (Yatay doğrultudadır). Cisme uygulan kuvvet ile cismin hareket doğrultusu paralel olmadığı için iş yapılmamıştır.  Çocuk sadece çantayı yerden kaldırırken iş yapmıştır. Çantayı yerden kaldırırken uyguladığı

  10- Bir halterci halteri kaldırırken en az halterin ağırlığı kadar yukarı yönde kuvvet uygular ve halteri belli bir h yüksekliğine kaldırınca da iş yapmış olur. Fakat halterci halteri tutarken veya halterle birlikte yürürken enerji harcar fakat iş yapmaz. Çünkü halteri tutarken yukarı yönde kuvvet uygular fakat halter hareket etmediği için iş yapmaz. Halterle birlikte yürürken ise halteri tutmak için uyguladığı yukarı yöndeki kuvvetin doğrultusu ile halterin yatay hareket doğrultusu birbirine paralel olmadığı için iş yapmaz. 11- Bir cisme etki eden sabit kuvvet ile cismin aldığı yol arasında çizilen grafikte çizilen doğrunun altında kalan alan yapılan işi verir. 12- Bir cisme etki eden kuvvetin yaptığı iş, cismin aldığı yol ile doğru orantılıdır. İş ve cismin aldığı yol arasında çizilen grafikte doğrunun eğimi kuvveti verir. 13- Sarmal yaya uygulanan kuvvet etkisiyle yay X kadar sıkışıyorsa ya da X kadar çekiliyorsa kuvvet iş yapıyordur. 14- Günlük hayatta kullanılan iş yapmak ifadesi, enerji harcamak ve yorulmak ifadesi ile birlikte eş anlamlı gibi kullanılır. Fen anlamında iş yapılabilmesi için cisme kuvvet uygulanması ve cismin uygulanan kuvvet doğrultusunda hareket ettirilmesi gerekir. a) İş Yapılmayan Durumlar : • Ayakta duran kişi. • Elindeki çantayı sallamadan tutan çocuk. • Elindeki çantayı sallamadan yürüyen çocuk. • Halteri tutan halterci. • Yazı yazan öğrenci. • Duvarı iten kişi. • Kamyonu iten ama hareket ettiremeyen kişi. • Uyuyan kişi. • Kitap okuyan kişi. • Ders çalışan kişi. • Konuşan kişi. • Problem çözen öğrenci. • İtilen kapının açılmaması. • Kitabı alıp rafa koyan öğrenci. b) İş Yapılan Durumlar : • Merdivenlerden tuğla taşıyan işçi. • Merdivenlerden elindeki çantasıyla çıkan kişi. • Halteri kaldıran halterci. • Taksiyi iten ve hareket ettirebilen kişi. • Çantasını yerden kaldıran öğrenci. • Küçük kağıt parçasını üfleyerek hareket ettiren kişi. • Karda kızağın çekilmesi. • Ağaçtan meyvelerin toplanması. • Bisiklet sürülmesi. • Çekilen kapının açılması. • Kitapları elinde taşıyarak yürüyen öğrenci. • Belirli yükseklikten bırakılan cismin yere düşmesi. SORU : 1- Öğretmen ders anlatırken iş yapar mı? 2- Beyin gücüyle çalışmak ta ağır iş sayılır mı? 3- Oyun oynamak ve spor yapmak iş sayılır mı? 4- Hangi durumlarda iş yapılmış olur? 4. Etkinlik : Hangi Durumda İş Yaparız? (Ders Kitabı – 73) Amaç : Okul çantasını çeşitli şekillerde hareket ettiren öğrencinin hangi durumlarda  iş yapmış olduğunun kavratılmasının sağlanması. Yapılacaklar : • Sınıftan bir öğrenci seçilir. • Tahtanın önünde boş okul çantası sıranın arkasına kadar taşınır. • Çanta kitaplar ile doldurularak yerden kaldırılır ve öğretmen masasının üzerine bırakılır. • Kitap dolu çanta tahtanın önünden sıranın arkasına kadar taşınır. • Sınıfın duvarı itilir. • İş yapılabilmesi için, cismin kuvvetin uygulandığı doğrultuda hareket etmesi gerekir. • Sonuca Varalım Kısmında; – Çanta kaldırılırken iş yapılır. – Çantanın taşınması, duvarın itilmesi durumlarında iş yapılmamıştır. – Kitap okunduğunda iş yapılmamıştır. 8. Etkinlik : İş Var mı? (Çalışma Kitabı – 45) Amaç : Verilen resimlerden hangilerinde iş yapıldığının bulunarak bilimsel  anlamdaki iş tanımıyla günlük hayatta kullanılan iş kelimesinin birbirinden ayırt edilmesinin sağlanması. Yapılacaklar : • Verilen resimler incelenir. – Durakta duran çocuk iş yapmaz. – Kitap okuyan çocuk iş yapmaz. – Çanta merdivenden çıkartılırken, yukarı yönde uygulanan kuvvet, çantayı kendi doğrultusunda hareket ettirdiği için iş yapılır. – Sırtındaki çantayı dağın yukarısına taşıyan dağcı, yukarı yönde uygulanan kuvvetle, çantayı kuvvet doğrultusunda hareket ettirdiği için iş yapılır. 9. Etkinlik : Hangi Halterci İş Yapıyor? (Çalışma Kitabı – 46) Amaç : Farklı pozisyonlardaki fotoğrafları verilen haltercilerden hangisinin fen  anlamında iş yaptığının kavratılması. Yapılacaklar : • Verilen resimler incelenir. – Birinci halterci iş yapar. Çünkü kuvvet ve halterin doğrultuları aynıdır. – İkinci halterci iş yapmaz. Çünkü kuvvet uygulandığı halde halter hareket etmiyor.

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM. Ece Melis ERDOĞAN,Büyükhanlı Kardeşler Ortaokulu.Ankara,2016