EDATLAR Hikmet SIRMA

Kendi başına anlamı olmayan ama cümledeki eş görevli kelimeleri veya anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlayan kelimelere bağlaç denir. İle, ve, de, ki, ama, fakat, lâkin, madem, keşke, yine, çünkü, ancak, hâlbuki, yani, eğer, belki, hatta, neyse, bile, zira, üstelik... gibi kelimeler en çok kullanılan bağlaçlardır.

‘’İLE’’ EDATIYLA ‘’İLE’’ BAĞLACINI AYIRT ETME

Bir cümlede "ile" yerine "ve" yazıldığında cümlenin anlamı bozulmuyorsa "ile" bağlaç olarak kullanılmıştır. Eğer cümlenin anlamı bozuluyorsa "ile" o cümlede edat olarak kullanılmıştır.

‘’İle" kelimesi, bir cümlede edat olarak veya bağlaç olarak kullanılabilir. Bir cümlede "ile" yerine "ve" yazıldığında cümlenin anlamı bozulmuyorsa "ile" bağlaç olarak kullanılmıştır. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozulmadı: "ile" BAĞLAÇ olarak kullanılmıştır. Cem ile Pelin kütüphaneye gittiler. Cem ve Pelin kütüphaneye gittiler.

Bir cümlede "ile" yerine "ve" yazıldığında eğer cümlenin anlamı bozuluyorsa "ile" o cümlede EDAT olarak kullanılmıştır. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozuldu: "ile" EDAT olarak kullanılmıştır. Atatürk, Samsun'a vapur ile gitmiş. Atatürk, Samsun'a vapur ve gitmiş.

Cümlenin anlamı bozulmadı: "ile" BAĞLAÇ olarak kullanılmıştır. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozulmadı: "ile" BAĞLAÇ olarak kullanılmıştır. Babama ayakkabıyla kemer aldık. Babama ayakkabı ve kemer aldık. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozuldu: "ile" EDAT olarak kullanılmıştır. Annemle bayram için hazırlık yaptık. Annem ve bayram için hazırlık yaptık.

NOT:Bağlaçlar cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz. Edatlar (ilgeçler) cümleden çıkarılırsa cümlenin anlamı bozulur.

‘’Kİ’’ EKİYLE ‘’Kİ’’ BAĞLACINI AYIRT ETME

Bağlaç olan "ki" kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır. Ek olan "-ki" ise kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozulmadı “ki" BAĞLAÇtır. Acele et ki otobüse yetişelim. Acele et, otobüse yetişelim.

Bahçedeki ağacı dedem dikmiş. Bahçede ağacı dedem dikmiş. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozuldu “ki" EK’tir Bahçedeki ağacı dedem dikmiş. Bahçede ağacı dedem dikmiş. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozulmadı “ki" BAĞLAÇtır. Aldığım eteği beğendi ki hemen giydi. Aldığım eteği beğendi, hemen giydi.

Bir cümleden "ki" çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmuyorsa, "ki" BAĞLAÇtır. Eğer "-ki" çıkarıldığında cümlenin anlamı bozuluyorsa o cümlede "-ki" EK olarak kullanılmıştır. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozuldu “ki" EKtir. Benim kitabım burada, seninki nerede? Benim kitabım burada, senin nerede?

Türkçede 3 çeşit -ki vardır: 1-Bağlaç olan -ki, 2-İlgi adılı olan -ki 3-Ön ad türeten -ki. Bağlaç olan -ki ayrı yazılır. Diğer -ki'ler ise bitişik yazılır.

-DE’’ DURUM EKİNİ AYIRT ETME ‘’DE’’ BAĞLACIYLA ‘’ -DE’’ DURUM EKİNİ AYIRT ETME

Bağlaç olan "de (da)" kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozulmadı “de" BAĞLAÇtır. Ben de bu şiiri çok seviyorum. Ben bu şiiri çok seviyorum. Adın durum eki olan "-de (-da)" ise kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır. ÖRNEK Cümlenin anlamı bozuldu “-de" EKtir. Babam bahçede çiçek dikiyor. Babam bahçe çiçek dikiyor.

Yarın fuara da gideceğiz. Yarın fuara gideceğiz ÖRNEK Cümlenin anlamı bozuldu “-de" EKtir. Yarın gece Sinanlarda kalacağım. Yarın gece Sinanlar kalacağım. ÖRNEK Yarın fuara da gideceğiz. Yarın fuara gideceğiz Cümlenin anlamı bozulmadı “-de" BAĞLAÇtır.

BAĞLAÇ DURUM EKİ

Bağlaç olan "de", kendinden önceki kelimeye göre "da" biçimine dönüşebilir, ancak "te veya ta" biçimine dönüşmez. Ek olan "-de" ise kendinden önceki kelimeye göre "-da, -te. -ta" biçimine dönüşebilir.

Aşağıdaki edatları birer cümlede kullanalım.

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun edatlarla tamamlayalım.

Aşağıdaki cümlelerde bulunan edatları (ilgeçleri) karşılarına yazalım.

Aşağıdaki cümlelerde geçen "ile" kelimesinin çeşidini örnekteki gibi kutulara yazalım.