BAĞIMLILIKLA ÇALIŞMA: DEĞİŞİM YARATMA DEĞİŞİM AŞAMALARI MODELİ VE KRİTİKLER
BAĞIMLILIKLA ÇALIŞMA
DEĞİŞİM AŞAMALARI Prochaska ve DiClemente (1982) Sigarayı bırakma davranışı- sorunlu davranışlar 5 Aşamalı Değişim Modeli Niyet Öncesi dönem Niyet Dönemi Hazırlık Eylem Sürdürme
Değişim Aşamaları ve Müdahaleler Niyet öncesi Niyet Hazırlık Eylem Sürdürme Farkındalık Duygu dışavurumu Çevresel değerlendirme Kendini Değerlendirme Kendini özgürleştirme Pekiştireç yönetimi Yardım ilişkisi Karşıt koşullanma Uyaran kontrolü
Müdahaleler Farkındalık: Kendiliği ve sorun ile ilgili bilginin arttırılması, gözlem, yüzleştirme, yorumlama, bibliyoterapi gibi yöntemler ve teknikler kullanma. Duygu dışavurumu: sorunlara ve çözümlere ilişkin kişinin kendi duygularını duyumsaması ve ifade edebilmesi. Psikodrama, kayıplar için yas, rol oynama. Çevresel değerlendirme: Kişini sorunu çevreyi nasıl etkiliyor. Empati eğitimi. Kendini değerlendirme: belirli bir sorunla ilgili olarak ne hissediyorum, ne düşünüyorum bunun üzerinde konuşma. Değerlerin belirlenmesi. Kendini özgürleştirme: değişim için harekete geçmeyi seçebilme, kendini buna kanalize edebilme. Karar verme ve harekete geçme becerilerini artırma Pekiştireç yönetimi: değişim için kişinin kendini ödüllendirmesi, ya da başkaları tarafından ödüllendirilme. Yardım ilişkisi: destek sağlayan bir kişi ile problem üzerine konuşma, açık olma ve güven duyma. Sosyal destek, kendine yardım grupları. Uyaran kontrolü: Problem davranışı tetikleyen uyaranlardan kaçınma ya da karşı koyma. Kişinin çevresini düzenlemesi, riskli durumlardan kaçınması.
Modele Eleştirel Bir Bakış - Aşamalardan oluşması - Bilinçli karar verme ve planlamaya dayalı oluşu -Ödül ve cezanın rolünün ihmal edilmesi - Malumun ilanı: «değişimi isteyen kişiler bunu gerçekleştirmeye daha yatkındır»
UYGULAMA….
Kaynak Proschaska, Di Clement ve Norcross (1992). In Search of How People Change. American Psychologist.