Hukuk kurallarının niteliği (Uygulama Gücü ve ETKİNLİĞİ)

Emredici Hukuk Kuralları Yedek Hukuk Kuralları Niteliğine Göre Hukuk Kuralları Tanımlayıcı Tamamlayıcı Yorumlayıcı

A. EMREDİCİ HUKUK KURALI Herkes tarafından uyulması zorunlu olup, ilgili tarafların anlaşarak aksini öngöremeyecekleri ve uygulamasını bertaraf edemeyecekleri hukuk kurallarına ‘’emredici hukuk kuralı’’ denir. Emredici hukuk kuralı içeren cümleler genellikle ’’herkes’’ , ’’hiç kimse’’ gibi genellik ve kapsayıcılık ifade eden kelimelerle başlar ve ‘’yapar’’ , ‘’zorunludur’’ , ’’gerekir’’ ,’’şarttır’’ , ‘’yasaktır’’ gibi kesinlik zorunluluk ve emredicilik ifade eden yüklemlerle sona erer.

Bir hukuk kuralının sözünden emredici nitelikte olup olmadığı anlaşılamıyorsa, şu noktaların araştırılması gerekir: Kamu düzeni mülahazasıyla konulmuş kurallardan olup olmadığı Genel ahlaka ilişkin olup olmadığı Kişilik haklarının kapsamı ve koruma alanına ilişkin olup olmadığı

b. yedek hukuk kuralları Emredici hukuk kuralı unsurlarını taşımayan yani tarafların aksine bir düzenleme kabul ederek hükmünü bertaraf edebilecekleri kurallara ‘’yedek hukuk kuralları’’ diyoruz Yedek hukuk kuralının tanınması ve bilinmesi için de cümlenin kalıbına bakmak yol gösterici olabilir. Yedek hukuk kuralı içeren cümleler, genellikle ‘’aksi kararlaştırılmadıkça’’ , ‘’taraflar aksini öngörmemişlerse’’ , ‘’aksine bir hüküm yoksa’’ gibi ifadelerle başlar ve ‘’olabilir’’ , ‘’yapılabilir’’ gibi kesin olmayan hükümlerle biter.

B-1. Tanımlayıcı Hukuk Kuralı Borçlar Kanununda özel borç ilişkileri arasında düzenlenen sözleşmelerin tanımları ve bir çok özel kanunda yer verilen bazı kavram tanımları ve tanım maddeleri ‘’tanımlayıcı hukuk kuralı’’ na örnektir. B-2. Tamamlayıcı Hukuk Kuralı Keza, karı koca mal rejimi konusunda bir seçim yapmamışlarsa, aralarında ‘’edinilmiş mallara katılma rejimi’’ uygulanır bunlar da ‘’tamamlayıcı hukuk kuralı’’ örneğidir. B-3. Yorumlayıcı Hukuk Kuralı Yeterince açık olmayan taraf iradelerini açıklığa kavuşturmaya yarayan hukuk kurallarına ‘’yorumlayıcı hukuk kuralı’’ denilmektedir. Örneğin; ‘’yarım ay’’ tabiri ‘’on beş gün’’ anlamındadır.

Son olarak belirtmek gerekir ki, yorumlayıcı hukuk kuralları, taraflarca kararlaştırılmış olup anlamı belirsiz hususlarda devreye girerken; tamamlayıcı hukuk kuralları, bir hususun taraflarca hiç kararlaştırılmamış olması halinde uygulanır.

Abdullah taçyıldız No: 050114059 Hukuk fakültesi 1-a