©McGraw-Hill Education, 2014

Tüketici seçimindeki dört temel unsur Tüketicinin geliri Malların fiyatları Tüketici tercihleri Tüketicilerin faydayı maksimize ettiği varsayımı ©McGraw-Hill Education, 2014 2

©McGraw-Hill Education, 2014 Bütçe doğrusu Yemek ve filme harcamak üzere 50 sterlinlik bir bütçesi olan bir öğrenciyi düşünelim. Gelir ve fiyatlar birlikte öğrencinin gücünün yeteceği mal kombinasyonlarını belirler. Bütçe doğrusu öğrencinin gücünün yettiğini (A-F arası) yetmediğinden(G) ayırır. ©McGraw-Hill Education, 2014 3

Tüketici tercihlerini modelleme Yemek miktarı Film miktarı a b c Tüketicinin çok olanı az olana tercih ettiğini varsayın. a noktasıyla karşılaştırıldığında: tüketici kuzeydoğuda, örn. c’de, olmayı ama güneydoğuda yer alan b’ye kıyasla a noktasını tercih ederdi. ©McGraw-Hill Education, 2014 4

Tüketici tercihlerini modelleme (2) a noktası hakim olunan bölgedeki tüm noktalara tercih edilir ama tüketici tercih edilen bölgedeki her noktayı a’ya tercih ederdi d ve e gibi noktalar a’yla karşılaştırıldığında bir malın daha fazlasını ve diğerinin daha azını içerir. Yemek miktarı Film miktarı a b c Tercih edilen bölge Hakim olunan e d ©McGraw-Hill Education, 2014 5

Tüketici tercihlerini modelleme (3) U2U2 gibi bir farksızlık eğrisi (IC) tüketiciye aynı faydayı veren tüm tüketim sepetlerini gösterir IC’ler aşağı eğimlidir (varsayımlarımız sebebiyle) eğimleri sağa doğru ilerlediğimizde gittikçe düzleşir IC’ler kesişemez Yemek miktarı Film miktarı U2 ©McGraw-Hill Education, 2014 6

©McGraw-Hill Education, 2014 Tüketicinin seçimi Faydanın maksimize olduğu nokta farksızlık eğrileri (U) ve bütçe doğrusunun (BL) bir araya getirilmesiyle bulunur. U3 Yemek miktarı Film miktarı U2 U1 BL C E B Seçim noktası C’dedir, Burada bütçe doğrusu IC’ye teğettir. B ve E noktaları da satın alınabilirdir ama daha az fayda verirler çünkü daha düşük bir IC’dedirler. ©McGraw-Hill Education, 2014 7

Gelir değişimlerine uyum sağlama Tüketicinin gelirindeki bir değişim bütçe doğrusunu kaydırır, ama eğimi değiştirmez. Tüketici seçim modelindeki değişim iki malın niteliğine bağlıdır. ©McGraw-Hill Education, 2014 8

©McGraw-Hill Education, 2014 Normal mallar U2 U1 Yemekler Filmler BL0 BL1 C C' Her iki mal da NORMALKEN gelirdeki bir artış C'’de yeni bir seçim noktası oluşturur. Her bir malın talep edilen miktarı artar. ©McGraw-Hill Education, 2014 9

Düşük bir mal ve normal bir mal Yemekler Filmler BL0 BL1 C C' “Yemekler” düşük bir malken gelirdeki artış tüketiciyi C’den C'’ye taşır. Yemeklerin miktarı düşer ve filmlerin miktarı artar. U2 U1 ©McGraw-Hill Education, 2014 10

Fiyat değişimlerine uyum sağlama Bir malın fiyatındaki artış bütçe doğrusunu kaydırır ve nispi fiyatları yansıtan eğimini değiştirir. ©McGraw-Hill Education, 2014 11

Yemeklerin fiyatındaki bir artış (1) Yemeklerin fiyatındaki bir artış bütçe doğrusunu BL0’dan BL1’e kaydırır. Yemekler Filmler BL0 BL1 Fiyattaki artış satın alma gücünü düşürür. ©McGraw-Hill Education, 2014 12

Yemeklerin fiyatındaki bir artış (2) Filmler E Yemeklerin fiyatı arttıkça tüketici C’den E’ye hareket eder. Bunun genel etkisi talep edilen yemeklerin miktarındaki bir düşüştür. C U2 U1 BL1 BL0 Yemekler Böyle daha çok noktanın farklı fiyatlardaki takibi talep eğrisini belirlememize olanak sağlar. ©McGraw-Hill Education, 2014 13

Fiyat değişimine tepki Fiyat değişimine tepki iki etki içerir: İKAME ETKİSİ nispi fiyatlardaki değişime uyum sağlamadır. GELİR ETKİSİ reel gelirdeki değişime uyum sağlamadır. ©McGraw-Hill Education, 2014 14

©McGraw-Hill Education, 2014 İkame etkisi H D Hayali bütçe doğrusu HH, YENİ nispi fiyatların eğimini yansıtır ve D’de ESKİ farksızlık eğrisine teğettir. U2 Filmler U1 İKAME ETKİSİ U2U2 boyunca C’den D’ye doğrudur. C E Her zaman negatiftir. Bu durumda, C’den D’ye hareket edildikçe yemeklerin fiyatındaki bir artış talepte düşüşe sebep olur. U2 U1 BL1 BL0 Yemekler ©McGraw-Hill Education, 2014 15

©McGraw-Hill Education, 2014 Gelir etkisi H D Gelir etkisi D’den E’ye doğrudur. Sabit nispi fiyatlarda reel gelirdeki düşüşü yansıtır. Malın normal veya düşük olmasına bağlı olarak pozitif veya negatif olabilir. Filmler U2 U1 C E U2 U1 BL1 BL0 Yemekler ©McGraw-Hill Education, 2014 16

Düşük bir mal için gelir ve ikame etkileri H Gelir etkisi D’den E’ye doğrudur. Bu durumda, mal düşük olduğu için pozitiftir. Yani gelir ve ikame etkilerinin talep üzerinde zıt etkileri vardır. Ama ikame etkisi daha büyüktür, bu yüzden genel etki talepteki düşüştür. Filmler D C U2 E H U1 BL1 BL0 Yemekler ©McGraw-Hill Education, 2014 17

Bir Giffen malı için gelir ve ikame etkileri Gelir etkisi D’den E’ye doğrudur. Bu durumda, mal düşük olduğu için pozitiftir. Yani gelir ve ikame etkilerinin talep üzerinde zıt etkileri vardır. Ama ikame etkisi daha küçüktür, bu yüzden genel etki talepteki artıştır. Filmler H D C U2 E U1 H BL1 BL0 Yemekler ©McGraw-Hill Education, 2014 18

Nakit ve ayni transferler  F A QF AF bireye ait e0’deki ilk bütçe kısıtıdır. Ae1F' yeni bütçe kısıtıdır.  A' e2 A'e1F’ göz önünde tutulduğunda bireyin en iyi seçimi e1’dir.    e0 e1  Filmler Eşdeğerli bir nakit transferi A'e1F' bütçe doğrusunu verir. Birey şimdi e2’de daha iyi durumda olabilir. F’  10 14 QM Yemekler ©McGraw-Hill Education, 2014 19

Piyasa talep eğrisinin elde edilmesi Piyasa talep eğrisi bireysel talep eğrilerinin yatay toplamıdır. Tüketici 1 5 11 Eğer, fiyat 5 sterlinken, tüketici 1 11 birim, tüketici 2’yse 13 birim talep ederse 5 sterlinlik fiyatta piyasa talebi 24 birim olacaktır. Fiyat Piyasa 24 Tüketici 2 13 Miktar ©McGraw-Hill Education, 2014 20

©McGraw-Hill Education, 2014 Açıklanmış tercih (1) Tüketicilerin tercihleri tüketicilerin davranışları gözlemlenerek belirlenir. Bir tüketicinin X ve Y olmak üzere iki sepetle karşı karşıya olduğunu varsayalım. Eğer tüketici, Y’i satın alınabilirken X’i seçerse o zaman X sepetinin Y’ye kıyasla açıklanmış tercih olduğunu söyleyebiliriz. Eğer tüketicimiz bizim teorimize göre hareket ederse onun, her iki sepet de satın alınabilirken, her zaman Y yerine X’i seçmesini beklemeliyiz. ©McGraw-Hill Education, 2014 21

©McGraw-Hill Education, 2014 Açıklanmış tercih (2) Eğer tüketicinin X yerine Y’yi seçtiğini görürsek, X satın alınabilirliğini kaybetmiş olmalıdır; aksi taktirde tüketicimiz bizim teorimize göre hareket etmiyor demektir. Açıklanmış tercihlerin önemli bir tarafı, eğer tüketici davranışı bazı özellikleri yerine getiriyorsa (açıklanmış tercihlerin aksiyomları olarak bilinir) bu durumda tüketicinin aslında fayda maksimizasyonunu sağlayan kişi olmasıdır. ©McGraw-Hill Education, 2014 22

Özet (1) Talep teorisi, bütçe kısıtı göz önüne alındığında bir tüketicinin mümkün olan maksimum düzeyde faydaya ulaşmaya çalışacağını farz eder. Bütçe doğrusu, bir malın miktarı göz önüne alındığında diğer bir malın satın alınabilecek maksimum miktarını gösterir. Tüketici zevkleri, kesişmeyen farksızlık eğrileri haritasıyla gösterilebilir. Faydayı maksimize eden tüketiciler, ulaşılabilir en yüksek farksızlık eğrisinin bütçe doğrusuna teğet olduğu tüketim sepetini seçerler. Faydayı maksimize eden tüketiciler, ulaşılabilir en yüksek farksızlık eğrisinin bütçe doğrusuna teğet olduğu tüketim sepetini seçerler. 23

©McGraw-Hill Education, 2014 Özet(2) Bir malın fiyatındaki değişim gelir ve ikame etkisini ortaya çıkarır. Bir fiyat artışının gelir etkisi, bütün normal mallar için talep edilen miktarı azaltmaktır. İkame etkisi, tüketicilerin nispi fiyatı artan malın yerine ikame yapmalarına neden olur. Piyasa talep eğrisi, her fiyattaki bireysel talep miktarını bir araya getirerek oluşturulan bireysel talep eğrilerinin yatay toplamıdır. ©McGraw-Hill Education, 2014 24