İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI(B) Mail: volkanaltunay.isg@gmail.com YANMA VE YANGIN ÇEŞİTLERİ VOLKAN ALTUNAY İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI(B) Cep:0536 884 45 08 Mail: volkanaltunay.isg@gmail.com Kulman Otomotiv Nurullah Yılkın Endüstri Mühendisi

(Yanıcı Madde + Oksijen + Isı) YANMA NEDİR ? Yanma;Yanıcı maddenin, ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Yanma olayının oluşabilmesi için aşağıdaki yanıcı madde, ısı ve oksijenin bir arada bulunması gerekir. Bu olaya “Yangın Üçgeni” adı verilir. YANICI MADDE OKSİJEN ISI Yangın üçgeni (Yanıcı Madde + Oksijen + Isı)

YANMA KOŞULLARI Yanıcı madde yoktur. Yanma yoktur. ISI OKSİJEN YANICI MADDE Oksijen yoktur veya yeterli miktarda değildir. Yanma da yoktur. Isı yoktur veya yeterli değildir . Yanma yine yoktur. YANICI MADDE OKSİJEN ISI Her üç şart bir arada ve yeter miktardadır. O halde yanma olayı vardır.

Yararlanmak amacı ile yakılan ateş dışında kontrol edilemeyerek zararlı hale dönüşen yanma olayına yangın denir.

Her Yıl Yüzlerce Ev, İşyeri ve Orman Yanıyor!!

YANGIN NEDENLERİ Korunma Önlemlerinin Alınmaması Bilgisizlik İhmal Kazalar Sıçrama Sabotaj Doğa Olayları

KÖMÜR %1 BACA %8,3 SİGARA %40 COCUKLAR %3,9 KIVILCIM %4,5 LPG %3 DİĞER %17,3 BENZİN %0,6 ELEKTRİK %21 İstanbul’a ait itfaiye verisidir.

YANGININ NEDENLERİ KORUNMA ÖNLEMLERİNİN ALINMAMASI En önemli nedendir. Yangın, elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri, parlayıcı–patlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmamasından doğmaktadır. Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılması, LPG tüplerinin doğru kullanılması, bacaların temizlenmesi ve parlayıcı–patlayıcı maddeler için gerekli önlemin alınması halinde yangın afetinde büyük ölçüde azalma olacaktır.

YANGININ NEDENLERİ BİLGİSİZLİK Yangına karşı önlemlerin nasıl alınacağını bilmek gerekir. Elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangını davet eder. Yangının oluşumunu önlemek ve yangını söndürmek için, yangın olayının mekanizmasını öğrenmemiz gereklidir.

YANGININ NEDENLERİ İHMAL Yangın konusunda bilgili olmak yetmez. Söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti, kapatmayı unuttuğunuz elektrikli çay makinesi, LPG tüpü, ateşi söndürülmemiş ocak, fişi prizde unutulan her türlü elektrikli cihaz; sebebiyle büyük yangınlar çıkabilir. Bu nedenle, yangına karşı daha dikkatli ve titiz olmamız gerekir.

YANGININ NEDENLERİ KAZALAR İstem dışı oluşan olaylardan bazıları da (kalorifer kazanının patlaması, elektrik kontağı gibi) yangına neden olmaktadır. Ancak kendiliğinden gelişen bütün olaylar, başlangıçta yeterli önlemlerin alınması sonucu olabildiği gibi bilgisizliğin de rol oynadığını görebiliyoruz. 

YANGININ NEDENLERİ SIÇRAMA Kontrol altındaki bir ateşin, ihmal veya bilgisizlik sonucu yayılarak veyahut parlayıp–patlayarak sıçraması her zaman mümkündür.

YANGININ NEDENLERİ SABOTAJ Bazı insanlar, çeşitli amaç ve kazanç uğruna kasıtlı olarak yangın çıkarırlar. Bu tür olaylara karşı gerekli önlem alınmalıdır.

YANGININ NEDENLERİ DOĞAL OLAYLAR Rüzgarlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi sonucu, yıldırım düşmesi, deprem ve benzeri doğa olayları sonucu yangınlar çıkabilir.

İŞYERİNDE Kaynak ve kesme işlerinde çok dikkatli olunuz.

İŞYERİNDE Temiz ve düzenli işyerlerinde daha az yangın riski vardır.

İŞYERİNDE Sigara içilmemesi gereken yerlerde aksini yapmak intihar etmek demektir.

İŞYERİNDE Yangınla mücadele vasıtalarını temiz ve bakımlı bulundurunuz.

İŞYERİNDE Elektrik donanımına ehliyetsiz kimseler el sürmemelidir.

İŞYERİNDE Kusurlu ve etrafı yanabilir maddelerle dolu ısıtma kazanları tehlikeli olabilir.

İŞYERİNDE Kıvılcım çıkaran işlerin yanında ve civarda yanabilir madde bulundurmayınız.

İŞYERİNDE Yangın ihbarını işittiğinizde ne yapacağınızı önceden öğreniniz.

YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI Katı Madde (tahta, kağıt pamuk v.s. ) yangınlarıdır. Soğutma ve yanıcı maddenin uzaklaştırılması ile söndürülür ve kontrol edilir. A Sınıfı Yangınlar Soğutma (sis halinde su) boğma (karbondioksit, köpük, kuru kimyevi toz ) ile petrol türevleri, alkol, yağlı boya, tiner yangınları söndürülebilir. Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer (Benzin, benzol, yağlar, yağlı boyalar, katran v.s.). B Sınıfı Yangınlar Kuru kimyevi toz, halon 1301, halon 1211 kullanarak söndürme gerçekleşir. Elektrikli makine yangınlarını da bu sınıfa dahil edebiliriz. C Sınıfı Yangınlar Yanıcı gaz maddeler yangınıdır. (Metan, propan, LPG, asetilen havagazı v.b.) D Sınıfı Yangınlar Yanabilen hafif metal yangınları bu sınıfa girer (Sodyum, Potasyum, Titanyum, Magnezyum gibi.). Kuru kimyevi tozlar bu yangınları söndürmede kullanılır.

YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI A Sınıfı Yangınlar : Katı madde (tahta, kağıt, pamuk vs.) yangınlarıdır.

YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI B Sınıfı Yangınlar : Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer. Benzin, benzol, yağlar, yağlı boyalar, katran vs. yangınlarıdır. Dikkat : B Sınıfı Yangınların Üzerine Su atmayın. Atılan sular, yanıcı maddelerin çevreye akmasına ve yayılmasına neden olur.

YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI C Sınıfı Yangınlar : Likit petrol gazı, havagazı, hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazların yanmasıyla oluşan yangınlardır.

YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI D Sınıfı Yangınlar : Yanabilen hafif metaller yangını; Sodyum, Potasyum, Titanyum, Alüminyum, Magnezyum vb. gibi hafif metallerin ve alaşımların yanması ile oluşan yangınlardır.

YANMA ÇEŞİTLERİ YAVAŞ YANMA KENDİ KENDİNE YANMA HIZLI YANMA PARLAMA – PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA DETONASYON

YAVAŞ YANMA Yavaş yanma şu durumlarda meydana gelir. Yanıcı maddenin bünyesi itibarıyla, yanıcı buhar veya gaz meydana getiremediği halde; Yeterli ısının olmaması halinde; Yeterli oksijenin olmaması halinde; yavaş yanma meydana gelmektedir.

YAVAŞ YANMA Örneğin; demir (Fe), bakır (Cu), gibi metallerin havadaki oksijen ve hava ısısıyla oksitlenmesi olayında olduğu gibi. Yanıcı madde buhar veya gaz çıkaramamakta dolayısıyla demir oksit (FeO) veya bakır oksit (CuO) oluşmaktadır. Bir başka örnek ise yeterli oksijen olmaması durumunda canlıların solunum olayı da bir nevi yavaş yanma olayıdır.

KENDİ KENDİNE YANMA Yavaş yanmanın zamanla hızlı yanmaya dönüşmesidir. Özellikle bitkisel kökenli yağlı maddeler normal hava ısısı ve oksijeni, içinde kolaylıkla oksitlenmekte ve bu oksitlenme sırasında gittikçe artan ısı bir süre sonra alevlenmeye yetecek dereceyi bularak maddenin kendiliğinden tutuşmasına neden olmaktadır. Örneğin bezir yağına bulaştırılmış bez parçası.

HIZLI YANMA ALEVLİ YANMA: yanmanın bütün belirtileri (alev, ısı, ışık, korlaşma) ile oluştuğu bir olaydır. Meydana gelen yanıcı buhar ve gazlar oksijenle birleşirken alev meydana getirirler. KORLAŞMA : Katı maddelerde yangının son evresinde meydana gelen yüksek ısıdaki alevsiz yanma şeklidir. (Gazı alınmış kok ve odun kömürleri, sigaranın yanışı gibi)

PARLAMA – PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA PARLAMA ŞEKLİNDE YANMA; Düşük sıcaklıklarda buharlaşan maddelerde görülen yanma şekli. (Benzin) PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA; Düşük sıcaklıkta buharlaşan sıvılar ile gazların serbest kaldıklarında bulundukları hacmin tamamını kaplamaları neticesinde alt ve üst patlama limitleri arasında, bir ısı kaynağı ile karşılaşmaları halinde meydana gelen yanma şekli.

DETONASYON Önceden sıkıştırılmış karışımların ses hızının üstünde ve çarpma dalgasıyla meydana gelen birkaç bin m/sn hızla yanabilen alev reaksiyonudur. (Dinamit Patlaması)

MADDE HALLERİ YANMA ŞEKLİ MADDE ÖZELLİĞİ GAZ Yalnız alevli Hidrojen, Bütan, Propan vs. SIVI Gaz haline geldikten sonra yalnız alevli Benzin, Fuel-oil, Eter vs. KATI Yalnız korla Alüminyum, Sodyum, Magnezyum vs. Yalnız alevle. (Eğer bu maddeler yanmadan önce, ısıtılarak önce sıvı, daha sonrada gaz haline getirilirse.) Zift, Katı Yağlar vs. Alev ve kor halinde. Bileşiklerinde parçalanma olur ve gaz üretmeye başlarlarsa) Odun, Kömür, Kumaş vs.

YANGININ FARKEDİLMESİNDEKİ OLUŞUM SAFHALARI İlk aşamasında, KOKU, İkinci aşamasında, DUMAN, Üçüncü aşamasında, ALEV  görülür.

YANMA ÜRÜNLERİ Duman Zehirli ve Boğucu Gazlar Isı Alev a : Karbonmonoksit (CO) e : Amonyak (NH3) b : Karbondioksit (CO2) f : Hidrojen Siyanür (HCN) c : Kükürtdioksit (SO2) g : Akrolein (C3H4O) d : Kükürtlü Hidrojen (H2S)

YANGINI BAŞLATAN ETKENLER Sigara ve kibrit. Soba ve bacalar. Elektrik. Bazı kimyasal karışımlar. Örnek : Asitle su karışımı, yanıcılarla tutuşturucuların karışımı. Kıvılcımlar. Doğal etkenler.

YANGINI BAŞLATAN ETKENLER ELEKTRİK: Elektrik enerjisi normal ve dikkatli kullanıldığında ne kadar yararlı ise yanlış ve dikkatsiz kullanılması halinde de o derece zararlıdır. Elektrik enerjisinden elde edilen ısı, akımı nakleden tesisat ve malzemede olan bozukluklar yangınlara neden olmaktadırlar. Isı elde etmek amacıyla kullanılan elektrikli cihazlarda zaman faktörü büyük rol oynamaktadır. (Direnci 10 Ohm olan bir elektrik sobasından 5 amperlik akım geçirilerek 10 dakika çalıştırılırsa ısıya dönen enerji 3600 kaloridir. Direnç ve akım sabit kalarak soba 20 dakika çalıştırılırsa ortaya çıkan enerji 7200 kalori olacaktır. Bu ısı da kolay tutuşabilen maddelerle temas ha linde olursa kolayca yangın ortaya çıkabilmektedir.) Elektrikten çıkan yangınların nedenlerini genel olarak iki ana gurupta toplayarak izah edebiliriz. Elektrik enerjisini kullananların ihmal ve dikkatsizliğinden kaynaklanan yangınlar ve Elektrik tesisatından kaynaklanan yangınlar.

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER Yangının Büyüme Hızı, Yüksek Sıcaklık Tehlikesi, Yangın Bileşenlerinin Yangının Yayılmasına Etkileri, Yangının Safhalarındaki Tehlikeler, Zehirli Gazların Oluşturduğu Solunum Zorluğu Tehlikesi, Patlama Tehlikesi, Çökme Tehlikesi, Elektrik Tehlikesi, Kimyasal Tehlike.

YANGININ BÜYÜME HIZI Yangın geometrik olarak büyür. Başlangıcında bir bardak su ile söndürülebilecek bir yangın, ikinci dakikada bir kova su ile, üçüncü dakikada bir fıçı su ile ancak söndürülebilir. Yangın için alınan bütün güvenlik önlemleri sürekli kontrol edilmeli ve her an kullanıma hazır tutulmalıdır.

YANGININ BÜYÜME HIZI

ATEŞİN BÜYÜKLÜĞÜ YANAN MADDENİN OKSİJENLE TEMAS ALANINA BAĞLIDIR

YANGININ BÜYÜKLÜĞÜ OKSİJENLE İRTİBAT ALANINA BAĞLIDIR 10 LİTRE

YANGININ ŞİDDETİ OKSİJEN ORANINA BAĞLIDIR OKSİJEN YAKIT( ASETİLEN)

YÜKSEK SICAKLIK TEHLİKESİ Yangın yerinde sıcaklık çok hızlı bir şekilde yükselir. Sıcaklık 5 dakika sonra 555 oC, 10 dakika sonra 660 oC, 15 dakika sonra 720 oC, yarım saat sonra 820 oC, bir saat sonra 927 oC’ a yükselmektedir. Görüldüğü gibi en büyük sıcaklık artışı ilk beş dakikada olmaktadır. İnsan vücudu ve solunum sistemleri 65 oC sıcaklığa sınırlı bir süre, 120 oC sıcaklığa 15 dakika, 143 oC sıcaklığa 5 dakika 177 oC sıcaklığa ise 1 dakika dayanabilir.

Pamuklu Kumaş (Ham bez) 225° C Pamuklu Kumaş (Aprelenmiş) 275° C ENDÜSTRİDE KULLANILAN ANA HAM MADDELER VE MAMÜLLERDEN BAZILARININ TUTUŞMA SICAKLIĞI Pamuk 400° C Pamuklu Kumaş (Ham bez) 225° C Pamuklu Kumaş (Aprelenmiş) 275° C Yün 600° C Naylon 6,66 425° C (160 - 260° C’ da erir) Tahta 240 - 270° C (Çam: 260° C Gazete Kağıdı 230° C

YANIKLAR Yangın yerinde oluşan kızgın hava kısa sürede olsa solunduğunda, solunum alanlarında yanmaya neden olmaktadır. İç yanık denilen bu hadise burun kıllarının yanmış olması ile teşhis edilmekte ve bu yanık karşısında tıbben yapabilecek bir şey kalmamaktadır.

YANIKLAR 1.Derece yanık; Derinin güneş yanığı gibi yanması, deride kızarıklık biçiminde görülen yanıktır.Önemli kabul edilmez. 2.Derece yanık; Su toplanarak derinin kabarcıklaşması biçiminde meydana gelen yanıktır. Acı verir. 3.Derece yanık; Su toplayan kabarcıkların patlaması ve çukurlukların kemiğe doğru genişleyen boşluklar oluşturması ve daha ileri safhada ise Derinin kömürleşecek derecede kavrulması biçiminde meydana gelen yanıktır.

TEŞEKKÜRLER