CEZA HUKUKUNA HAKİM OLAN TEMEL İLKELER

CEZA HUKUKUNA HAKİM OLAN TEMEL İLKELER 1. KANUNİLİK İLKESİ = Kanunsuz suç ve ceza olmaz. Yasada gösterilmeyen bir fiil suç oluşturmaz ve suça ancak yasada gösterilen ceza uygulanabilir. Böylece, hakimin eylemleri suç sayma ve cezalandırma yetkisi sınırlandırılmış ve keyfilik önlenmiş olur. Öte yandan, bireyler de hangi eylemlerin suç oluşturduğunu önceden öğrenme ve buna göre davranma olanağına kavuşurlar; bu da onlar için güvence demektir.

Kanunilik ilkesinin ilk zorunlu sonucu, hem suçların hem de bunlara uygulanacak cezaların kanunla belirlenmesidir. Yasalar TBMM tarafından çıkartılabilir ve bu yetki başka bir organa devredilemez. Bu ne demektir? Yürütme organı bir idari tasarrufla suç yaratamaz. Örf ve âdet kurallarına dayanarak suç ve ceza yaratılamaz Kıyas yasaktır. Kıyas, hakkında yasada açıkça yazılı hüküm bulunmayan ve suç haline getirilmemiş bir fiil hakkında, yasada suç olarak gösterilen benzer fiile ilişkin ceza hükmünün uygulanması anlamına gelir. Bu da, kanunilik ilkesine aykırıdır. Lehe kıyas yasak olduğu gibi, aleyhe kıyas da yasaktır.

Ceza kanunları belirli ve açık olmalıdır.  Suçun unsurları, cezası ve cezayı etkileyen nedenler yasada açıkça belirtilmiş olmalıdır. Ayrıca, alt ve üst sınırları belirlenmiş cezalarda, bu iki sınır arasındaki aralığın makul bir düzeyde olması gerekir. Ceza kanunları geçmişe yürümez. Fail, suçu işlediği zaman yürürlükte olan yasa maddesine göre cezalandırılır. İşlendiği zaman suç oluşturmayan bir fiilin suç haline getirilmesi ya da suç olsa bile sonradan daha ağır ceza öngörülmesi durumunda, aleyhte yapılan bu değişiklikler geçmişe yürümez. Suçun cezasında yapılan değişiklikler de failin aleyhine ise geçmişe yürümez.

Biçimsel (şekli) ve öze ilişkin (maddi) kanunilik ilkesi olmak üzere iki tür kanunilik ilkesi vardır. * Maddi (öze ilişkin) kanunilik ilkesi: Sosyal açıdan tehlikeli olan fiiller cezalandırılır, olmayanlar cezalandırılmaz. Kanunda bu fillerin suç olarak düzenlenmiş olması veya olmaması önemli değildir. * Şekli (Biçimsel) kanunilik ilkesi : Kanunda açıkça suç sayılan filler cezalandırılır; sayılmayanlar cezalandırılmaz. Bu fillerin sosyal açıdan tehlikeli olup olmadığına bakılmaz.

TCK’da bİçİmsel kanunİlİk İlkesİ kabul edİlmİştİr. Bu ilkenin sonuçları: Ceza kanunu açık, net, anlaşılabilir olmalıdır. Yargının ve yürütmenin keyfiliği önlenmektedir. İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz. Suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Örf ve adet ile suç ve ceza konulamaz ve kaldırılamaz. Failin aleyhine olan ceza kanunu geçmişe uygulanamaz.

2. ADALET VE KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ: Suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunmasıdır. Ceza kanununun uygulanmasında kişiler arasında ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya diğer fikir yahut düşünceleri, felsefi inanç, milli veya sosyal köken, doğum, ekonomik ve diğer toplumsal konumları yönünden ayrım yapılamaz ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınamaz.

3. KANUNUN BAĞLAYICILIĞI Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz 3. KANUNUN BAĞLAYICILIĞI Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz. Burada asıl anlatılmak istenen bütün ceza kanunlarının bilinmesi değildir. Kişi eğer gerçekleştirdiği davranışın en azından haksızlık teşkil ettiğinin farkına varıyorsa gerçekleştirdiği davranıştan sorumludur. Kişi kanunu bilmediğini ileri süremez.

4.HUKUK DEVLETİ İLKESİ: Kuralları koyanlara ve bu kural kimin için konulmuşsa onlara, kanunlar eşit şekilde uygulanır. 5.HÜMANİZM İLKESİ: Suçlar için öngörülmüş cezaların insan onuruna yakışır biçimde düzenlenmesi ve verilmesi gerekir. 6.CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ: Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz. Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri niteliğinde yaptırımlar uygulanabilir. TCK’ya göre bu güvenlik tedbirleri sadece özel hukuk tüzel kişileri hakkında uygulanabilir.

7. KUSUR SORUMLULUĞU İLKESİ: Failin suç oluşturan bir eylemini gerçekleştirmesinde kusuru olmadıkça, ceza yaptırımına maruz kalamayacağını ifade eden ilkedir. Kusur; bir eylemin isnat kabiliyeti bulunan bir kimse tarafından bilerek ve isteyerek ya da en azından bilerek yapmasıdır. Bilmeden ya da istemeden yapılan bir hareketten dolayı kimse cezalandırılamaz. Bu ilkenin sonucu olarak ceza failin kusurunun derecesini aşamaz ve ceza failin hak ettiğinden az olamaz.

8.NON BİS İN İDEM ( TEK FİİLE TEK CEZA ) İLKESİ: Suç işleyen failin işlemiş olduğu suçtan dolayı bir defa cezalandırılması gerekmektedir. Bu ilke kişinin bir defa cezalandırılması anlamına gelmektedir. Dikkat edilmesi gereken husus bir kişi bir suçtan dolayı birden fazla yargılanabilir. Ancak bir suçtan dolayı bir defa cezalandırılır.

CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI 1. Zaman bakımından uygulama Aleyhe kanunun geçmişe uygulanması yasağı: Fiil işlendikten sonra yürürlüğe giren ve failin aleyhine olan ceza kanunu geçmişe uygulanmaz. Lehe kanunun geçmişe uygulanması ilkesi : Fiil işlendikten sonra yürürlüğe giren ve failin lehine olan ceza kanunu geçmişe uygulanır. Cezayı kaldıran veya hafifleten yeni ceza kanunu, işlenen suç ister yargılama aşamasında olsun, ister infaz aşamasında olsun, fail hakkında uygulanır.

2. Ceza kanunun yer bakımından uygulanması: 2.Ceza kanunun yer bakımından uygulanması: *Ülkesellik (mülkilik) ilkesi : Ceza kanunu ülkede işlenen bütün suçlara uygulanır. Türk Ceza Kanunu kural olarak ülkesellik ilkesini kabul etmiştir. Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır. Hareketin kısmen veya tamamen Türkiye’de gerçekleşmesi veya neticenin Türkiye’de gerçekleşmesi halinde suç Türkiye’de işlenmiş sayılır.

Faile göre şahsilik ilkesi : Vatandaş kendi ceza kanununa tabidir * Faile göre şahsilik ilkesi : Vatandaş kendi ceza kanununa tabidir. Yurtdışında bazı suçları işleyen Türk vatandaşı Türk kanunlarına göre cezalandırılır. * Mağdura göre şahsilik ilkesi : Ceza kanunu devletin vatandaşlarına karşı işlenen suçlara uygulanır. Yurtdışında yabancı tarafından Türk vatandaşlarına karşı işlenen bazı suçlara Türk kanunları uygulanır. * Koruma ilkesi : Ceza kanunu devlete karşı işlenen suçlara uygulanır. Yurtdışında yabancı tarafından Türkiye ye karşı işlenen bazı suçlara Türk kanunları uygulanır.

Evrenselllik İlkesi : Ceza Kanunu nerede, kim tarafından ve kime karşı işlendiğine bakılmaksızın tüm suçlara uygulanır. Yurtdışında yabancı tarafından yabancıya karşı işlenen bazı suçlara Türk kanunlarının uygulanması mümkündür. Yine yabancı veya Türk vatandaşı olup olmadığına bakılmaksızın kime karşı işlenirse bazı işlensin bazı suçlara Türk kanunları uygulanır.