 SIFATLARIN ÖZELLİKLERİ  SIFAT ÇEŞİTLERİ  SIFATLARDA PEKİŞTİRME  SIFATLARDA DERECELENDİRME  SIFATLARDA KÜÇÜLTME  YAPILARINA GÖRE SIFATLAR  FİİLİMSİ SIFATLAR

Sıfat: Bir ismi niteleyen ya da nicelik bakımından belirleyen kelimelere “sıfat” denir. Bir kelimenin sıfat sayılabilmesi için; - Bir isimden önce gelmesi,(genellikle) - Nitelik ya da nicelik bildirmesi gerekir. Sıfatlar iki ana gruba ayrılır:

SIFATLARIN ÖZELLİKLERİ SIFAT ÇEŞİTLERİ SIFATLARDA PEKİŞTİRME SIFATLARDA DERECELENDİRME SIFATLARDA KÜÇÜLTME YAPILARINA GÖRE SIFATLAR FİİLİMSİ SIFATLAR

ÜNVAN SIFATLARI

NİTELEME SIFATLARI Varlıkların renklerini, biçimlerini, durumlarını, gösteren sıfatlara denir. İsme nasıl sorusunu sorduğumuz zaman alacağımız cevap niteleme sıfatıdır. Nasıl elma? Kırmızı elma (renk) Nasıl öğrenci? Başarılı öğrenci (durum) Nasıl adam? Uzun adam (biçim)

Sıfatlar isimler gibi çekim eki almazlar. Alırlarsa isim görevi yaparlar. (Adlaşmış sıfat olurlar.) İhtiyar kadın yalvarıyordu. İhtiyarı hastaneye kaldırdılar. *İsim görevinde olan bu sıfatlara adlaşmış sıfat denir. Güzeller, çalışkanlar, yaşlı, mavili gelsin.

BELİRTME SIFATLARI Varlıkları çeşitli yönlerden belirten sıfatlardır. Belirtme sıfatları dört gruba ayrılır:

İşaret Sıfatları Varlıkların yerlerini “işaret yoluyla” belirten sıfatlardır. Bu elbiseyi alalım. Şu ev satılıkmış. O çocuk mu dövdü seni? Beriki kadın bizim komşumuz. Öteki araba daha güzeldi. Böyle soru sorulur mu hiç? NOT: İşaret sıfatları çekim eki alırsa “işaret zamiri” olur. Şunu versene.Şu kitap. Böylesini görmedim.Böyle insan.

Sayı Sıfatları Varlıkların “sayılarını, sıralarını, oranlarını, eşit bölünüşlerini”, kısaca nicelik durumlarını belirten sıfatlardır. Beş gruba ayrılır:

Asıl Sayı Sıfatları Varlıkların sayılarını kesin olarak belirten sıfatlardır: Yirmi öğrenci, elli yumurta Sıra Sayı Sıfatları Varlıkların “sırasını” belirten sıfatlardır: “-nci” ekleri getirilerek yapılır. İkinci katta oturuyor. “İlk ve son” kelimeleri de sıra sayı sıfatı olarak kullanılabilir: “Yarışta son yarışmacı olmuş.” Üleştirme Sayı Sıfatları Varlıkların “eşit bölünüşünü” gösteren sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına “–er, -şer” eki getirilerek yapılır: Çocuklara beşer ceviz verdim. İkişer yıl hapis yattılar.

Kesir Sayı Sıfatları Varlıkların “eşit parçalarından bir bölümünü” gösterir. Verilen iki sayıdan ilkine “–de” eki getirilerek yapılır: Dörtte bir ekmek yedim. “Yarı, yarım, çeyrek, buçuk” sözcükleri de kesir sayı sıfatıdır. Yarım ekmek, çeyrek döner. Topluluk Sayı Sıfatı Varlıkların sayılarını toplu olarak gösteren sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına “-(i)z” eki getirilerek yapılır: Otobüste beşiz bebek vardı. İkiz kardeşine çok benziyor.

NOT:Ne, ne kadar gibi sözcükler soru sıfatı, soru zamiri ve soru zarfı olarak kullanılabilir. NE KADAR meyve aldı? NE KADARI geldi? Orada NE KADAR kaldın?

Soru Sıfatları Varlıkların yerlerini, sayılarını, durumlarını, soru yoluyla belirten sıfatlardır. Kaç senedir bu evde oturuyorsun? Hangi kitap daha faydalı olur? Nasıl bir kazak istiyorsun? Evi ne renk boyadın?

Belgisiz Sıfat: İsimlerin nicelik (sayısal) yönüyle belirsizliklerini ifade eden sıfatlardır. Örnek: Bazı evler, her konu, bütün insanlar, birtakım kişiler...

Basit Sıfatlar Yapım eki almamış kök hâlindeki sıfatlardır. Yeni kalem, beyaz çorap, eski eser.

Türemiş Sıfatlar Yapım eki almış sıfatlardır. Çiçekli örtü, tuzsuz yemek, soğuk içecek

Birleşik Sıfatlar Kurallı Bileşik Sıfatlar Sıfat tamlamasının sonuna “–li, -lik, -sız” ekleri getirilerek yapılır. Mavi elbise+li çocuk iki ay+lık bebek beş kuruşsuz adam. *Bir sıfat tamlamasında isimle sıfatın yerleri değiştirilip sıfata üçüncü kişi iyelik eki “–i” getirilerek yapılır. büyük bahçe bahçesi büyük ev tatlı elma elması tatlı ağaç yeni araba arabası yeni adam.

Anlamca Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar İki sözcüğün birleşip kaynaşmasından oluşan sıfatlardır. açıkgöz öğrenci, uyurgezer adam, mirasyedi genç, birkaç öğrenci, birçok insan, gelişigüzel davranış.

*İsim tamlamaları da sıfat olabilir. Bal sarısı kazak, çimen yeşili boya, apartman kapıcısı Abdurrahman Bir sıfat hâl eki almış bir isimle tümlenebilir. Buna tümlenmiş sıfat denir. Keyfine düşkün adam. Çocukları seven arkadaşım. *Cevabı sıfat tamlaması olan cümlelerde soru anlamı sıfatla sağlanmış demektir. Hangi çocuk seni dövdü? Öteki çocuk beni dövdü

SIFATLARDA KÜÇÜLTME Azalma, küçülme, acıma ifadesi yüklemek için sıfata eklenen “–cik, -cek, -ımsı, -ımtrak, -rak” ekleriyle oluşturulurlar. Nesnenin niteliğinin azaldığını (küçüldüğünü) ifade eder. küçücük çocuk, ufacık eller, kısacık etek, çocuksu tavır, mavimsi gök, beyazımtırak diş…

Sıfatlara küçültme anlamı yükleyiniz. Büyük ---- büyücek Sert ---- Yeşil ---- Temiz ---- Kırmızı ---- Uzun ---- Dar ----

Sıfatın anlamını güçlendirir. Sıfatın ilk sesli harfine kadar olan kısım alınarak “-m, -p, -r, -s” seslerinden uygun olanı eklenir. Bu elde edilen unsur sıfatın başına eklenir. yeşilye-m-yeşilyemyeşil mavima-s-mavimasmavi sertse-m-sert semsert kirliki-p-kirli kipkirli temiz te-r-temiz tertemiz

Sıfatlar aşağıdaki şekillerde pekiştirilir. İkilemeler Yoluyla; Uzun uzun kavaklar, güzel güzel çocuklar, elma elma yanaklar, saçma sapan sözler... İkilemelerin Arasına “mi” soru edatı getirilerek; İnce mi ince gömlek, sıcak mı sıcak hava, yeni mi yeni ev...

Niteleme Sıfatlarının ilk ünlüsünden sonra “m,p,r, s” ünsüzlerinden uygun olanı getirilerek sıfatın başına eklenir. Bembeyaz gelinlik, yepyeni kitap, tertemiz ev, mosmor yüz. Pekiştirmelerde bazen ünlü türemesi de olabilir. Sapasağlam elma, gencecik kız, çepeçevre çit, yapayalnız insan...

Verilen sıfatları pekiştirme sıfatı yapınız. mor ………… beyaz ………… yumuşak ………… temiz ………… kara …………

Sıfatlarda Derecelendirme Sıfattan önce getirilen en, pek, çok, daha, kadar, gayet, fazla... gibi sözcüklerle yapılır.Bu sözcüklerle sıfatların derecesini bildirir. 1.Eşitlik:Kadar, gibi sözcüklerle yapılır. Kavak kadar uzun insanlar var. Çiçek gibi güzel ev. 2.Üstünlük: “Daha” zarfıyla yapılır. Senden daha iyisi yok. Kitaptakinden daha zor sorular. Yalnızlıktan daha güzel bir şey.

3.En Üstünlük:En sözcüğü ile yapılır. En çalışkan milletiz. En iyi dostum sensin. 4. Aşırılık:Çok, pek, gayet, oldukça... gibi sözcüklerle yapılır. Pek sevimli kedi. Çok güzel kitap. Fazla şişman çocuk. NOT:Bu sözcükler sıfatlarda derecelendirme yaparken zarf olular.

Kimi sıfat tamlamalarında isim olan kelime düşer. Bu durumdaki sıfatlara “adlaşmış sıfat” denir. Örnek: İhtiyar adamlar inatçı oluyor. Sıfat + İsim İhtiyarlar inatçı oluyor. Adlaşmış Sıfat

SIFAT TAMLAMALARI Bir sıfatla bir isimden oluşan tamlamalara sıfat tamlaması denir. Sıfatlar her zaman bir isimden önce gelir ve ismi niteler. tamlayantamlanan İki kardeş yenibina *Bir sıfat birden fazla ismi niteleyebilir. Yeni elbiseler, ayakkabılar aldı. *Birden çok sıfat bir ismi niteleyebilir. Çalışkan, terbiyeli, sevimli öğrenciler.

ARAŞTIRAN VE YÖNETMEN