Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Doç. Dr. Hanefi özbek

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Bunun için bazı terimlerin iyice anlaşılması gerekmektedir. Buna göre: Gerçek pozitif: Test pozitiftir ve kişi hastadır (a). Yanlış pozitif: Test pozitiftir, ancak kişi hasta değildir (b). Yanlış negatif: Test negatiftir, ancak kişi hastadır (c). Gerçek negatif: Test negatiftir ve kişi hasta değildir. (d).

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Duyarlılık (sensitivity): Gerçekten hasta olan bireylerin test tarafından hangi oranda saptanabildiğini belirten bir olasılıktır. Testin gerçek hastaları ortaya çıkarmakta ne kadar duyarlı olduğunu belirtir. Aşağıdaki gibi hesaplanır: Duyarlılık = 100 x a / (a + c)

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Özgüllük (specificity): Bir testin gerçekten hasta olmayanları ayırabilme yeteneğini belirten orandır. Bir kişi değerlendirilen hastalığa yakalanmamış ise bunu kesin olarak ayırabilme yeteneğini gösterir. Aşağıdaki gibi hesaplanır: Özgüllük = 100 x d / (b + d)

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Pozitif tanımlama oranı (pozitif kestirim, positive predictivity): Bir testin gerçekten hasta diye nitelendirdiği kişilerin gerçekte ne kadarının hasta olduklarını gösteren bir orandır. Testin, hastalık fenomeninin varlığını tanıma oranıdır. Pozitif kestirim = 100 x a / (a+b)

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Negatif tanımlama oranı (negatif kestirim, negative predictivity): Bir testin gerçekten hasta olmadığını belirttiği kişilerin gerçekte hangi oranda hasta olmadıklarını gösteren bir orandır. Testin, hastalık fenomeni olmadığını gerçekten ortaya çıkarabilme yeteneğini belirten bir orandır. Negatif kestirim = 100 x c / (c+d)

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Doğruluk oranı (tanı değeri, diagnostic value): X hastalığına ilişkin medikal bir testin, bir birey gerçekten hasta ise o bireyi gerçekten hasta; eğer o birey gerçekten X hastası değilse X hastası olmadığını tanımlama oranıdır. Doğruluk oranı (tanı değeri) = 100 x (a+d) / N (toplam hasta sayısı)

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Örnek: Akciğerdeki bir kalsifikasyonun AC grafisi ve mikrofilm ile taranması için rasgele 392 kişi seçilmiş, bunlarda hem akciğer grafisi hem de mikrofilm çekilmiştir. Çalışma sonuçları aşağıda tablo halinde verilmiştir. Buna göre akciğerde kalsifikasyon oluşumunu belirlemede mikrofilm sonuçlarının akciğer grafisi sonuçlarına göre güvenilirliğini ölçünüz.

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Tablo. Mikrofilm ve akciğer grafisi sonuçları. Akciğer grafisi sonuçları (referans) Toplam Kalsifikasyon(+) Kalsifikasyon(-) Mikrofilm sonuçları 220 (a) 27 (b) 247 31 (c) 114 (d) 145 251 141 392

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Buna göre: Duyarlılık (sensitivity) = 100 x a / (a+c) = 100 x 220 / (220+31) = % 87.65 Özgüllük (specifity) = 100 x b / (b+d) = 100 x 27 / (27+114) = % 80.85 Pozitif kestirim (positive predictivity) = 100 x a / (a+b) = 100 x 220 / (220+27) = % 89.07 Negatif kestirim (negative predicitivity) = 100 x c / (c+d) = 100 x 31 / (31+114) = % 21.38 Doğruluk oranı (tanı değeri) = 100 x (a+d) / N = (220+114) / 392 = % 85.20

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Duyarlılık (sensitivity) = 100 x a / (a+c) = 100 x 220 / (220+31) = % 87.65

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Özgüllük (specifity) = 100 x b / (b+d) = 100 x 27 / (27+114) = % 80.85

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Pozitif kestirim (positive predictivity) = 100 x a / (a+b) = 100 x 220 / (220+27) = % 89.07

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Negatif kestirim (negative predicitivity) = 100 x c / (c+d) = 100 x 31 / (31+114) = % 21.38

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Doğruluk oranı (tanı değeri) = 100 x (a+d) / N = (220+114) / 392 = % 85.20

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Değerlendirme: Bir testin duyarlılığı ne kadar artarsa, özgüllüğü o kadar azalır. Bir kişide hastalık ön olasılığı düşükse; Duyarlılığı yüksek, özgüllüğü düşük bir test: Ne tanı koymak için, ne de tanıyı ekarte etmek için yararlı değildir. Özgüllüğü yüksek, duyarlılığı düşük bir test: Tanı koymakta yararlı olabilir, ama tanıyı ekarte etmekte daha yararlıdır. Özgüllüğü düşük bir test hiçbir işe yaramaz. Duyarlılığı yüksek bir test ise yalnızca hastalığı ekarte etmekte yararlı olabilir.

Medikal Tanı Testlerinin Güvenilirliği Bir kişide hastalık ön olasılığı yüksekse; Duyarlılığı yüksek, özgüllüğü düşük bir test: Tanıyı ekarte etmek için değil, tanıyı doğrulamak için yararlıdır. Özgüllüğü yüksek, duyarlılığı düşük bir test: Ne tanı koymak için, ne de tanıyı ekarte etmek için yararlı değildir. Duyarlılığı düşük bir test hiçbir işe yaramaz. Duyarlılığı yüksek bir test ise, yalnızca tanıyı doğrulamakta yararlı olabilir. Bu bilgiler ışığında en yararlı strateji, özgüllüğü yüksek bir test ile duyarlılığı yüksek başka bir testin kombine olarak kullanılmasıdır.

Katılımınızdan dolayı teşekkür ederim. hozbek@medipol.edu.tr