Pompalar Bir sitemde, akışkanın akmasını sağlayan mekanik düzeneklerdir.Sürtünmeden dolayı meydana gelen kayıplara karşı koyabilmek ve yer çekimi kuvvetine karşı akışkanın hareket etmesini sağlamak amacıyla dizayn edilmişlerdir.

Pompanın Bölümleri Prime Mover (hareket sağlayıcı)– pompayı hareket ettirir Buhar Elektrik motoru İnsan gücü Shaft (şaft)– Pompayı hareket sağlayıcısına bağlar Pump Mechanism – hareket sağlayıcı tarafından sağlanan enerjiyi, akışkan için hareket enerjisine dönüştürür.

Pompanın İçerisindeki Enerji Dönüşümü Genel Enerji Denklemi: U1 U2 P1 giriş PUMP çıkış P2 V1 V2 Eklenen iş Q - W = U2 - U1 + P2 v 2 - P1 v1 Isı değşimini ihmal edelim => Q = 0 Genel olarak sistemlerde, v1 = v2 , o nedenle pompanın içinde faz değişikliği olmayacaktır => U1 = U2 W = (P2 - P1) v

Kavitasyon Kavitasyon – düzensiz emme basıncından dolayı pompa içinde meydana gelen küçük hava kabarcıklarının yol açtığı delikler.

Pompa Çeşitleri 4 temel tür: Pozitif deplasman (positive displacement) Pitonlu (reciprotating piston) Dişli (gear) Vidalı (Rotary screw) Santirfüj (Centrifugal) Jet (Jet pump)

Positive Displacement Sistem basıncından bağımsız sabit hacimde akışkan hareket ettiren sistemleridr. Hacimsel akış oranı (V) pompa hızı (N) ile orantılıdır. Sonraki yansıda, pistonların çalışma ilkesi gösterilecektir.

Positive Displacement Pompalar için Pompa Eğrisi

Basit Bir Positive Displacement Pompa Düzeneği

Pistonlu Pompalar Pistonlu bir pompa,bir piston veya plencer ve onun içinde çalıştığı stim ve su silindirlerinden oluşur. Buhar ile çalıştıkları zaman stim tarafına Güç Silindiri adi verilir. Pompanın stim tarafı bir pistonlu buhar makinesine Benzer. Aralarındaki fark sadece, makinenin genişlemesiz veya tam basınçlı bir makine gibi çalıştırıklamsıdır. Bilindiği gibi bu tür makinelerde buhar bir strok boyunca ve sabit basınçta silindirlere verilmektedir. Elektrik motoru veya geçmişte olduğu gibi bir stim makinesi tarafından çalıştırılan bu tür pompalara Güç Pompaları adı verilmektedir. Güç pompaları: 1)tek etkili 2)çift etkili 3)tek etkili simplex 4)çift etkili dublex 5)çok silindirli 6)doğrudan etkili 7)otomatik pompalar seklinde sınıflandırılırlar.

Pistonlu Pompalar Her bir strokta sabit hacimli akışkan hareket ettirilmesini sağlayan bir piston düzeneği vardır. Sintine, dümen ve acil besleme pompalarında kullanılır.

PİSTONLU POMPALARIN OPERASYONU Bir pompayı çalıştırmadan önce, tüm bağlantıların iyi durumda ve pompanın çalışmasına engel olacak yabancı maddelerin giderilmiş olduklarına dikkat edilmelidir. Daha sonra, tüm yağlama cihazları denetlenip temizlenmeli, yağ ile doldurulmalı, salmastra kutularında uzanan rot kısımlarına yağ verilmeli ve kendiliğinden yağlanmayan tüm bağlantılar yağlanmalıdır. Eğer pompa segmanları denetlenmeksizin uzunca bir süreden beri çalıştırılıyorsa, onlar kontrol edilmeli ve eğer aşırı bir aşınma görülürse yenilenmelidir. İyi bir sızdırmazlık sağlamak üzere bir salmastra çemberi ile komşu olan diğer salmastra arasında 90 derecelik bir açı bulunmalıdır. Pompanın her iki hareketinde rilif valfin iyi çalışıp çalışmadığının denetimi gereklidir. Pompayı çalıştırmadan önce, sürtünme yüzeylerine yağ veren yağlama devresindeki besleme muslukları açılır . Tüm işletme hazırlıkları yapıldıktan sonra, pompayı çalıştıran makine harekete geçirilir.

OPERASYONDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Sıvı ve stim silindirleri veya motif ünitenin kontrol cihazları dikkatle izlenir.Motif ünite pompayı çalıştıran elektrik motoru ,stim makinesi,buhar türbini v.b. dir. Yağlama yağının tüm sürtünme yüzeylerine bol miktarda gelip gelmediğine dikkat edilir.Yağlama devresi, yağdanlıklar vb. periyodik olarak temiz yağlama yağı ile doldurulur.Bu durum sık sık kontrol edilerek sağlanmalıdır. Gerektiğinde hava musluğu açılarak kayıp basınçlı hava yerine konulur. Yağ deposundaki yağlama yağı seviyesi denetlenir ve tesviye şişesindeki yağ düzeyinin 40-55mm den az olmamasına ve yağın devrede düzgün bir biçimde dolaşıp dolaşmadığına dikkat edilir. Yağ deposundaki yağlama yağı sıcaklığı denetlenir ve onun çevre sıcaklığından 45 derece fazla olmamasına dikkat edilir. El ile dokunarak sürtünmeli kısımların sıcaklıkları denetlenir ve müsaade edilen değerlerin üzerine çıkmasına engel olunur. NOT! Eğer pompada anormal bir çalışma ,örneğin sürtünme yüzeylerinin aşırı aşınması ,keskin vuruntu sesi vb. görülürse ,nedeni bulunmaya çalışılır ve eğer arıza tehlikesi varsa pompa stop edilir.

POMPANIN STOP EDİLMESİ 1-Pompayı çeviren yada çalıştıran makine stop edilir. 2-Pompanın emme ve disçarc bağlantıları üzerindeki valfler kapatılır. 3-Yağlama sistemi boru devreleri üzerinde bulunan kontrol cihazlarının musluk yada valfleri kapatılarak yağdanlıkların fitilleri dışarı alınır. 4-Dişlilerinin yağ deposu veya yağ banyosundaki soğutma kangallarına su veren devrenin valfleri kapatılır. 5-Tüm pompa gözden geçirilir,temizlenir ve bütün bağlantıların civata ve somunları denetlenir.   Her 500-1000 saatlik çalışmadan sonra,pompa dikkatle denetlenir ve eğer gerekli ise valfleri onarılır veya değiştirilir. Piston segmanları değiştirilir.Her 3000-4000 saatlik servisten sonra ise, pompa tümü ile sökülmeli ve hangi parçaların onarım gerektireceği araştırılmalıdır.

Dişli Pompalar Düşük basınç değişimlerinde sabit hacimde akışkan hareket ettirmeye yarayan dişli sistemleri kullanır. Yağlama pompalarında kullanılır.

Vidalı Pompalar Dişli türe benzemesine rağmen daha yüksek hacimlerde işlem yapabilen bir mekanizmadır..

Santırfüj Pompaları Sistemin sağladığı basınç prensibine dayanan bir düzenek ile sabit hacimde akış elde edilmesini sağlar. Centrifugal pump kuralları - Akış, hız ile doğru orantılıdır. - Basınç hızın karesi ile doğru orantılıdır. - Güç hızın küpü ile doru orantılıdır.

Santırfüj Pompaları İçin Pompa Eğrisi

İmpellerin dönmesi sayesinde oluşan düşük basınç bölgesine doğru akışkan girer. İmpeller kanatçıkları akışkan üzerine bir momentum uygularlar. Pompanın içindeki akışı oranının sabit kalacağından, artan kanatçık yüzey alanlarıyla orantılı olacak şekilde akış da artar.

Santırfüj Pompa Yerleşimi Seri – Pompa basıncı artar ancak akış sabit kalır. Paralel – akış artmasına rağmen basınç sabit kalır. Kondansatör devrelerinde kullanılır.

Pompaların Özeti 4 temel tür: Pozitif deplasman (positive displacement) Pitonlu (reciprotating piston) Dişli (gear) Vidalı (Rotary screw) Santırfüj (Centrifugal) Jet (Jet pump)

Fanlar Geniş hacimlerde havayı yer değiştirmek için kullanılan mekanik aletlerdir. İki türlüdür: Santirfüj – kompresörlerde kullanılır Aksiyal – geminin havalandırma sisteminde kullanılır

Özet Valf çeşitleri Valfin bölümleri Pompa çeşitleri Pompanın bölümleri Pompa kuralı ve pompa eğrisi Pompa uygulamaları Fanlar ve uygulamaları