İç sular Zoo bentozu 2017 2.Ders Doç. Dr. Utku Güner uguner@trakya.edu.tr

Bu hafta Göl ve akarsuların morfolojisi Göl ve akarsu yapısı http://personel.trakya.edu.tr/uguner/#.VOMODEtwuKl

Ekosistemdeki Su Yeryüzündeki suyun %97.5’ nı Okyanus ve deniz suyu oluşturur, %2.5 ‘nı Tatlı sular oluşturur, % 0.4’nıda yüzey ve atmosferik su oluşturur.

Göl ve Akarsular Belli bir havzayı kapsayan, deniz ile bağlantısı olmayan durgun su kütlesine göl denir. Durgun sulara lentik sistemler adı da verilir. Belirli bir yönde akan su kütlesine akarsu veya lotik sistemler denir.

Akarsular Dere, çay, ırmak, nehir gibi suyun belirli bir yönde akış halinde olduğu yerlerdir. Bu iki sistem arasında kesin bir ayrımdan söz edilemez. Lentik ve Lotik habitatlar arasında kademeli bir değişme olabilir. Her akarsuyun bir havzası vardır

Her akarsuyun bir havzası vardır

Akarsu ekolojik fonksiyonu Havzalar bir ana su kaynağına drene olan alanlar oldukları için, ana işlevlerinden birisi suyu arazide geçici olarak depolayıp ana su kaynaklarına ve oradan da havza çıkışlarına doğru taşımaktır. • Havzalar ve havzaların içindeki su ekosistemleri, suyun dışında çökelebilen katı maddeleri (sediment), diğer maddeleri (örneğin besin elementleri ve kirleticiler), enerji ve bir çok organizmayı taşımaktadırlar. • Taşınma süreçleri ile birlikte havza içindeki değişik konumlardaki geciktirme/depolama süreçleri de dikkate alınmalıdır.

Akarsular ve barajlar

Akarsulardaki Organik madde Maddeler havza içinde taşınırken değişik dönüşümlere uğramaktadırlar

DOM ve FPOM DOM Çözünmüş organik karbon (DOC) su sistemleri içinde çeşitli kökenli ve kompozisyon organik moleküllerin bir sınıfıdır 0.45 mikrometreden küçük organik bileşikler için "çözünmüş" terimini kullanır, Pratikte GF / F filtresi geçen tüm maddelerindir. Partikül organik madde (POM, makro organik madde, ya da kaba fraksiyon organik madde),. 0.053 mm ve 2 mm boyutunda arasındaki organik madde olarak tanımlanır

Organik madde döngüsü

Organik madde döngüsü

Organik madde döngüsü

Akarsularda organik Maddeye bağlı değişimler Akarsu içine giren organik maddeler bağlı olarak fiziko-kimyasal parametreler değişim gösterir

İç suların fiziksel özellikleri 1. Sıcaklık 2. Yoğunluk 3. Kıvamlılar (Viskozite) 4. Bulanıklık (Turbidite) 5. Optik özellik (ışık) 6. Elektriki letkenlik ve Tuzluluk 7. Su hareketleri

Bir Gölde sıcaklık tabakalaması

Göl Morfolojisi Bir gölün morfolojisi havzası ile bağlantılıdır. Havza fonkisyonu : a) Boyutu: havza boyutunda artış ile taşmayan su hacmi oranı artar.  b) Şekli: Uzun ve dar su havzaları , kare su havzalarının , daha düşük akış-oranlarına neden olur.       c) Arazi-eğim: Eğim ve arazi kullanımı bir gölün morfolojisi üzerinde büyük etkileri vardır. Eğim ne kadar büyük olursa suyunun akış hızı o kadar artar.     

Göl Morfolojisi d) Drenaj deseni: bir alanın Drenaj deseni akarsu ve kolları seyrine bağlıdır.  e) Toprak ve jeoloji: havzanın toprak ve jeoloji da toprağa sızan su miktarını belirler.  f) Bitkisel örtü :Havzanın  vejetasyonu sızma oranlarını , erozyon , sediment üretimi ve evapotranspirasyon oranı tipi ve kalitesi belirler. Yoğun bitki örtüsü erozyonu azaltır.        g) Yağış: Tutar ve yağış doğası ve oranını bir gölün morfolojisi belirleyen önemli bir faktördür. Yıl boyunca eşit dağıtılmış yağış ani keskin mevsimsel olmasına göre göl üzerinde farklı bir etkisi vardır.               

Göl Morfolojisi

Derin Göl Morfolojisi

Göl Morfolojisi 1-Rhizomenon bitkiler üzerinde yapışanlar 2-Biotekton(taşların yüzeyini örten organizmalar; Cladophara) 3-Perifiton(sucul bitkiler üzerinde yaşayan epilitik algler ve mollusklar) 4-Psammon(kumlu zeminde yaşayan organizmalar) 5-Tallus(meyil bölgesi , mavi-yeşil alg bulunur) 6-Profundal(derin bölge)

Oligotrof Göller Derin ve kıyıları dik yamaçlı. WL oranı (drenaj alanı/göl alanı) düsük. Sıcaklık tabakalasması görülür. Epilimnion/Hipolimnion oranıküçük. Yani hipolimnion bölgesi büyük ve soguk. Su rengi mavi-yesil, berrak, ısık geçirgenligi fazladır ve çogunlukla termoklinin altına kadar uzanır. Secchi diskderinligi 8-40m arasında. Besin tuzları N, P, Ca, Si düsük düzeyde. Humik materyal az yada yok. Sedimentte organik madde az.

Oligotrof Göller Yıl boyunca gölün tabakalarında O2 bol ve düzeyi fazla degismez. Kıyıda Phragmites, Juncus v.b. bitkiler az, litoral bölgede de submers, emers ve yüzücü yapraklı bitkiler fazla değil. Fitoplankton ve zooplankton sayıca az ancak tür adedi fazladır. Mavi-yesil alglerde algal bloom (su çiçeklenmesi)ender görülür. Bentik bölgede de organizma sayısı az. Biyomass (biyokütle) düşük, buna karşılık tür sayısı fazladır. Profundal zoobentozda tubifex, limnodrilus (oligochaeta) var. Tanytarsus larvaları (Diptera) bol. Chaoborus spp. (Dipter) larvaları yok Salmonid, Coregonid gibi soguk su balıkları yaygındır. Van, Hazar, Salda, Bafa Gölleri.

Sıg ve kıyıları hafif egimli litoral bölgesi genis Sıg ve kıyıları hafif egimli litoral bölgesi genis. WL oranı (drenaj alanı/göl alanı) yüksek. Drenaj alanında genelde tarımsal aktivite nedeniyle bozulma vardır. Yada dogal olarak verimli topraklar bulunur. Sıcaklık tabakalasması görülmeyebilir. Epilimnion/hipolimnionoranı büyük (Hipolimnion epilimniona oranla küçük). Su rengi kirli yesil yada sarı-yesil. Berraklık az, askıda madde ve plankton çoklugu nedeniyle ısık geçirgenligi düsük. Termokline erismez. Secchi disk derinligi 0,1-2m arasında. Besin tuzları N, P, Ca, Si bol (özellikle kıs mevsiminde) humus az. Eutrof Göller

Eutrof Göller Sedimentte organik madde bol. O2 düzeyinde degiskenlikler görülür. Yaz mevsiminde hipolimnionda O2 çok . Bazen de epilimnionda %80-250’ye varabilen oranlarda süpersaturasyon (asırı doygunluk) görülür. Kıyıda büyük su bitkileri bol. Littoral bölgede bitki bol. Plankton bol, ancak tür sayısı az. Su çiçeklenmesi yaygın. Bentik bölgede organizma bol, biyokütle yüksek, tür sayısı az. Profundal zoobentozda Chironomus spp. Larvaları ve Chaoborus var. Genellikle sazan, Sudak, Turna yaygın gibi, sıcak su balıklarıbulunur. Eutrof Göller

Eutrofik Göl Bentozu

Distrof Göller Sığ göllerdir. Yaslı daglarda ve genellikle bataklıklar civarındabulunurlar. Göl suyunun rengi kirli sarı, ısık geçirgenligi düsük (kolloid madde ve humik materyalin çoklugu nedeniyle). Besin tuzlarına fakir. Humus boldur. Bu nedenle pH degerleri düsüktür. Dip sularında O2 düsük, yada hiç bulunmaz. Büyük su bitkilerince fakir. Plankton ve bentoz tür ve miktarı bakımından fakir. Myxophyceae grubu çok zengin. Ortamın asidik olması nedeniyle Chaoborus larvaları bol. Çogunlukla balık bulunmaz. Varsa da azdır.

Eutrofik ve Oligotrofik Göl Bentozu

Eutrofik Oligotrofik

Özetle Lotik Lentik Akar su morfolojisi Göl morfolojisi ve tabakaları Bentik Bentik tipleri Genel olarak bentik canlıları