İSİMLER GÖKHAN ATALAY 9/B 12

Evrende ki varlıkları karşılayan onları simgeleyen sözcüklerdir. Örn: taş, toprak, su…….. İsimler özelliklerine göre değişik bölümlerde ele alınır.

A)VARLIKLARIN ÖZELLİKLERİNE GÖRE A)Özel İsimler:özel isimlerin karşıladıkları varlıklar veya kavramlar ayırt edici nitelikleriyle dünyada tektir. ÖRN: Mehmet, Ali, Ankara… v.b. **Özel isimler cümlenin neresinde olursa olsun baş harfleri büyük olur. ÖRN:Bu konuya Mehmet çalışmamış.

B)Cins İsim: Aynı türden varlıkları karşılayan İsimlerdir. Bu isimler aynı dili kullanan herkes tarafından bilinir. **Cins isimler bazen genel bir özellik taşır. ÖRN: ‘Kitap masada duruyor.’ Cümlesinde bir çok kitaptan bahsedilmiştir. Ancak: ‘Kitap en iyi dosttur.’ Cümlesinde kitapların tümünden söz edilmiştir.

B)KARŞILADIĞI VARLIĞIN SAYISINA GÖRE A)Tekil İsim: Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlerdir: ağaç, çiçek, dal… **Genel olarak bir türü karşılayan ya da sayılmayacak; yani katı bir cisim olmayan var- lıkların isimleri de tekil isim sayılır. örneğin: ‘’İki gündür su kesik.’’ cümlesinde ‘’su’’ adet olarak gösterilmiştir.Çoğul eki almadığı sürece tekil sayılır.

B)Çoğul isim:Sayıca birden çok varlığı anla-tan bu adlar, adın birden çok varlığı gösterdiğini belirtir ve ‘’LER’’,’’LAR’’ takısıyla çoğullanır. A)’’LER-LAR’’Kullanım Özellikleri:’’Ler’’ çoğul takısı kalın sesli hecelerden sonra gelirse, büyük ünlü uyumuna göre ‘’Lar’’ olur: ÖRN: Okul+ler tatile girdi. Okullar tatile girdi. B)Öz anlamından sıyrılarak adlara aile anlamı katar: ÖRN: Ordu sınıf...

İSMİN HALLERİ İsmin değişik durumları vardır. A)Yalın Hali:ismin hal eklerinden birini almamış durumudur. ev, yol, gözlük… B)-İ Hali: İsim bu haldeyken genellikle belirtili isim tamlaması olur, ve ‘’i’’ sesi uyumuna göre ’’-ı-u-ü-’’ olur. ÖRN: Kitabı, soruyu, kalemi, …

C) –e Hali: isim bu haldeyken yönelme bildirir ve dolaylı tümleç olur. ÖRN: okula, kaleme…. D) –de Hali: İsim bu haldeyken kalma, bulunma durumu bildirir.Bu ek ses uyumuna göre; -da-te- da- olabilir. ÖRN: Televizyonda, resimde… E) –den Hali:bu ek isme, çıkarma, ayrılma anlamı katar. Bu ek ses uyumuna göre; -dan- ten-tan- olabilir. ÖRN: Yataktan, balkondan, evden, …

F) Tamlayan Hali: İsmin ‘’-in-ın-un-ün- ekiyle isim ya da isim görevindeki sözcüklere bağlanmasıyla sağlanır. ÖRN: Gerçeğin, okulun, üzümün, ...

İSİM TAMLAMASI İsmin bir başka isimle anlam ilgisi kurarak oluşturduğu söz gurubuna isim tamlaması denir. A)Belirtili İsim Tamlaması Hem tamlayan hem de tamlanan ek almışsa belirtili isim tamlaması oluşur. ÖRN: Yol-un son-u

B)Belirtisiz isim Tamlaması Tamlayan ek almaz tamlanan ek alırsa belirtisiz isim tamlaması oluşur. ÖRN: Kapı kol-u C)Takısız İsim Tamlaması Hem tamlayan hem de tamlanan ek almazsa takısız isim tamlaması oluşur. ÖRN: Ağaç kapı

D)Zincirleme İsim Tamlaması İkiden fazla ismin bir araya gelmesiyle oluşan tamlama çeşididir. Zincirleme isim tamlamasında tamlayan genellikle bir isim tamlamasıdır. ÖRN: Belediye meclisinin kararı (B.siz İ. T. )