HOSPİTALİZASYONA (Hastanede yatma) KARŞI GÖRÜLEN TEPKİLER Doç. Dr. Ender DURUALP

Çocuklarda hastaneye yatma oldukça stres ve kaygı oluşumuna yol açan bir durumdur. Çocuğun hastaneye yatması gerektiğinde, tüm ailenin yaşam tarzında önemli değişiklikler meydana gelir. Aile bireylerinden ve evden ayrılma, yeni bir ortama girme, yabancı kişilerle karşılaşma, hastalıktan kaynaklanan problemler, hastane kuralları, araç-gereçler çocuğun gelişim düzeyine ve yaşına bağlı olarak değişik tepkiler göstermesine neden olur.

Hospitalizasyona karşı tepkilerini etkileyen faktörler Yaş ve bilişsel gelişim Hastalığın süresi ve tipi Ağrı ve hareket kısıtlılığının miktarı Hastalık ve hospitalizasyona ait deneyimler Ebeveynlerle olan ilişkiler Yapılması gereken girişimlerin tipi ve süresi

Hastaneye yatmaya hazırlama Hastalığın algılanması Ebeveynlerin anksiyete düzeyi Önceki stresler

Ebeveynlerin anksiyete nedenleri Çocuğun iyileşmesine ilişkin endişelerinin olması Hastane ortamının yabancı olması Çocuğun bakımında hemşireye göre kendilerini önemsiz hissetmeleri Çocuğun hastalığı nedeniyle suçluluk duymaları Evdeki diğer aile üyeleri için endişe etmeleri Mali endişeler

Nasıl yardım edelim? Ebeveynlere hastanedeki rolleri ve onlardan ne beklenildiği konusunda bilgi vermek Çocuğun hastalığı ve tedavisi hakkında yeterli bilgi vermek Yapılan girişimler sırasında ailenin çocuk yanında kalmasına izin vermek

Kullanılan aletleri ve neden kullanıldıklarını açıklamak Çocuğun bakımına aktif olarak katılımlarını sağlamak Ebeveynlere, çocuğun iyileşmesi konusunda katkıda bulunduklarını söylemek Ziyaret saatleri ve hastane kuralları konusunda bilgi vermek Çocuğun yanında kalmaları mümkünse, seçme hakkı vermek ve bakıma katılımlarını sağlamak Çocuk büyüme ve gelişmesi ile çocuk bakımı konusunda bilgi gereksinimlerini gidermek

Kardeşlerin tepkileri Çocuk hastaneye yattığında ebeveynlerin ilgisi hasta çocuğa yöneldiğinden, sağlıklı kardeşler hasta çocuğa gösterilen ilgiyi kıskanırlar ve rekabet artar. Çocuklar genellikle kardeşlerin hastalığına kendi düşüncelerinin neden olduğunu düşünerek suçluluk duyarlar. Ayrıca çocuklar, kardeşlerinin hastalığına yakalanmaktan korkabilirler. İçe kapanma, irritabilite, huzursuzluk, yorgunluk gibi belirtiler kardeşlerde görülebilen uyum bozukluğu belirtileridir.

Nasıl Yardım edelim? Ebeveynlere sağlıklı çocuklarında bakım gereksinimi olduğu hatırlatılmalı Kardeşler arası kıskançlığın normal olduğu ve ilgi ve destek göstermeleri önerilmeli Sağlıklı çocukların özel günleri ve sosyal aktivitelerini önemsemeleri Hasta çocuk hakkında evdeki çocuklara bilgi vermeleri gerektiği söylenmeli

Hospitalizasyona hazırlık Çocuğu hospitalizasyona hazırlayacak ilk kişi ebeveyndir. Hastalığını, hastaneye yatma nedeni doğru şekilde anlatmalıdır. Ebeveynler çocuğun anlayamayacağını, küçük olduğunu düşünmemelidirler. Yetersiz bilgi vermenin ve yalan söylemenin çocuk üzerinde olumsuz etkilerinin olduğu unutulmamalıdır. Hemşireler, çocuk ve ebeveynin hastane ortamını tanımasına imkan sağlamalıdır.

Bebeklik-Süt Çocukluğu Dönemi (0-1 yaş) Hospitalizasyon çocuğun yeni gelişmeye başlayan güven duygusunu zedeler. Özellikle çocuk annesi ile birlikte kabul edilmemişse, çocukta aileden ayrılma anksiyetesi gelişir. Yapılacak açıklamaları anlayamadıkları için minimal hazırlık yapılır.

Protesto; Annesine kavuşma isteği ile ağlar, feryat eder, beşiği sarsarak hemşirelerin ilgisini reddeder. Anne yanında ise ona sıkı sıkı sarılır. Ümitsizlik; Annesini bulma ümidi azalmıştır, apatik görünümdedir, ağlama monotonlaşır veya aralıklı sürebilir. İnkar; Annesi ile ilgili tüm hislerini baskılar, annesi onu bıraktığında ağlamaz, hemşirelere bağlanmış gibi görünür. Kişilerle ilişkilerinde mutlu bir görünüm ve uysallık vardır.

Nasıl yardım edelim? Anne veya aile üyelerinden birinin hastanede kalması sağlanır. Aileye, çocukların gösterdikleri tepkiler hakkında bilgi verilir. Hemşire çocukla oyun oynar, eğlendirir. Hemşirelik bakımının devamlı aynı kişi tarafından sürdürülmesine özen gösterilir.

Evdeki sevdiği oyuncakları, emziği veya battaniyesini getirmelerine izin verilir. Ebeveynin, bebeğe tanıdığı bir objeyi vermesi son derece önemlidir. Ebeveynlerin anksiyete düzeyinin azaltılması bebek açısından önemlidir.

Oyun Çocukluğu(1-3 Yaş) ve Okul Öncesi Dönemi(3-6 Yaş) Bu dönemdeki çocukların üç büyük korkusu vardır; bilinmeyenden, terk edilmekten ve sakat kalmaktan korkmayı içerir. Aileden ayrılma anksiyetesi ve yapılan tıbbi girişimlerle vücudun zarar göreceği endişesi gelişir. Parmak emme, enüresis, battaniyeye sarılıp ağlama vb.durumlar görülür.

Nasıl yardım edelim? Çocukla konuşulur, endişelerini ve korkularını ifade etmesine olanak verilir. Enüresis gibi geçici regresif davranışlara göz yumulur. Ailenin sık ziyareti sağlanır. Bakımın aynı hemşire tarafından yapılmasına özen gösterilir. Çocukla oyun oynanır.

Okul Çocukluğu Dönemi (6-12 Yaş) Çocuklar bu dönemde ailelerinden ayrı kalmaya alışkınlardır. Ancak, çocuğun vücudu ve hastalığı hakkında soruları vardır. Çaresizlik ve savunmasızlıkla ilgili kaygıları bulunur. Karanlıktan, doktordan ve yapılan girişimlerden korkar.

Göz göze gelmekten kaçınır, uykuları bozulur Göz göze gelmekten kaçınır, uykuları bozulur. Huzursuz görünüşlü, gerilimli ve pupillaları genişlemiştir. Hastaneye yatışını geçmişteki davranışlarının cezası olarak görür. Kendini hastalıkların sorumlusu olarak görür.

Nasıl yardım edelim? Yapılan girişimler ve çocuğun soruları dürüstçe açıklanır. Grup oyunlarına katılımları sağlanır. Servis içinde bazı görevler verilir (getir-götür işleri, yatak yapmaya yardım etme, kalem açma vb.). Derslerinden geri kalmaması için ödevlerini yapması sağlanır (bazı hastanelerde “hasta okulları” açılmıştır).

Adolesan Dönemi (13-18 Yaş) Hospitalizasyon, adolesanın önceden kazanmış olduğu bağımsızlığını engeller. Arkadaş grubundan uzaklaşma sorun yaratır. İçe dönüklük, kızgınlık, düşmanlık gibi tepkiler oluşur.

Nasıl yardım edelim? Hastaneye kabulden sonra hastane görevlileriyle tanıştırılır. Soru sormasına olanak verilir ve dürüstçe yanıtlanır. Kişisel gereksinimlerinin karşılanmasında bağımsızlığa özen gösterilir. Mahremiyet duygularına önem verilir.

Beslenme öğünleri adolesanın isteğine göre tercih ettiği gıdalardan düzenlenir. Elbise giymesine izin verilir. Eğitimini sürdürmesi konusunda desteklenir. Arkadaşlarının ziyaretleri sağlanır.

Kaynaklar Çavuşoğlu, H. (2015). Çocuk Sağlığı Hemşireliği Cilt I-II. (12. Baskı). Ankara: Sistem Ofset Basımevi. Durualp, E. (2016). Anne Çocuk sağlığı ve İlk Yardım. İçinde Öğretmenlik Alan Bilgisi Okul Öncesi Öğretmenliği. (2. Baskı). (Ed: N. Aral, Ü. Deniz ve A. Kan), 107-158, Ankara: Kısayol Yayıncılık. Törüner, E.K. ve Büyükgönenç, L. (2012). Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. Ankara: Göktuğ Yayıncılık. Erdem, Y. (2015). Çocuk Hastalıkları. Ankara: Vize Yayıncılık. Deniz, Ü. ve Önder, Ö.R. (2015). Anne Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.