Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı COLİBACİLLOSİS Dr. İbrahim ÇETİN Veteriner Hekim Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bursa İl Müdürlüğü

COLİBACİLLOSİS-1 Escherichia Coli bakterisi tarafından neden olunan bir hastalıktır. Hemorajik colitis olarak ta bilinir.Colibacillosis ile ilişkili diğer hastalık isimleri;Colibacteriosis,Colitoxemia ve enteropatojenik diare’dir. Biz E.Coli o157:H7 üzerine odaklanacağız.Bu bakteri,insanlarda gıda zehirlenmesinin önemli bir kaynağı olarak ortaya çıkmıştır.

COLİBACİLLOSİS-2 MORBİDİTE:++ MORTALİTE:+ veya ++ ETYOLOJİ:BAKTERİYEL E.Coli tarafından neden olunur.E.Coli,fakültatif anaerobik (hem aerobik hemde anaerobik üreyebilir.),gram negatif,çubuk şeklinde bakteridir.Şekeri fermente eder,bu da bedenden atılan gazı üretir. E.Coli,normal olarak insan ve hayvanların barsaklarında bulunabilen birkaç bakteriden biridir.

COLİBACİLLOSİS-3 E.Coli’nin yüzlerce suşu vardır.Bu suşların çoğu,normal gıda sindirimi için gereklidir ve barsak kanalında kaldıkları sürece hastalığa sebep olmazlar.Normal olarak patojenik olmayan E.Coli suşlarının bazıları,diğer organlarda patojenik olabilirler.Örneğin,E.Coli,barsaklardan,üriner sisteme geçerse cystitis’e neden olabilir.Aslında,E.Coli,cystitis’in başlıca nedenidir.

COLİBACİLLOSİS-4 Barsak hastalıklarına neden olan suşlar,6 kategoride sınıflandırılır.En önemli üç kategori şunlardır; Enterotoxogenic E.Coli - (ETEC) Enteroinvasive E.Coli - (EIEC) Enterohemorrhagic E.Coli- (EHEC)

COLİBACİLLOSİS-5 ETEC suşları;bol sulu ishal,karın krampları,dehidrasyon ve belki kusmaya neden olan toksinler üretirler. EIEC suşları,barsak yüzeyi hücrelerini işgal ederler ve kanla karışık mukoid ishale neden olurlar. EHEC suşları,en zoonotik ve patojenik suşlardır.Bunlar,barsak duvarına yapışır ve güşlü toksinler üretirler.E.Coli o157:H7,insanda gıda zehirlenmesinin önemli bir nedeni olarak ortaya çıkan bir suştur.E.Coli o157:H7,bir kişinin barsak kanalına girdiği zaman,barsak duvarını tahrip eden güçlü bir toksin üretir ve bu da kanlı ishale neden olur.

KONAKÇILAR E.Coli o157:H7’nin en yaygın rezervuarı sığırlardır.insanda enfeksiyonunun kaynağı olarak ayırd edilen diğer hayvanlar;geyikler,domuzlar,(nadiren) köpekler ve atlardır. Bu hayvanların hiçbiri,E.Coli’ye yataklık yaptıkları için hasta olmazlar. E.Coli o157:H7 bir insanın barsak kanalına girince,patojenik olur ve şiddetli hastalığa neden olabilir. İnsan dışkısıyla geçirilen bu organizma,diğer insanlara enfektiftir.

BULAŞMA E.Coli o157:H7 ‘nin bulaşması,fekal-oral yolladır. E.Coli o157:H7,başlıca sığır olmak üzere enfekte hayvanların dışkısında yayılır. Enfekte dışkı ile teması olmuş herhangi bir şeyi,insanlar ağızlarına alınca,enfekte olabilirler.Enfekte kişi diğer insanları da enfekte edebilir. En yaygın bulaşma metodu,yeterince pişmemiş kontamine kıyma yemektir. Etin yüzeyi,kesimhane sürecinde dışkı ile kontamine olabilir.Kıyma yapıldığı zaman,yüzeydeki E.Coli o157:H7 ete tamamen karışır.

BULAŞMA-2 Enfekte olmuş et,normal görünür ve kokar,fakat E.Coli o157:H7 ‘yi öldürmek için iyice pişirilmelidir.Ayrıca,rosto gibi diğer et kısımlarının yüzeyleride kontamine olabilirler ve bunlarda organizmanın öldürülmesi için iyice pişirilmelidir. Enfekte kıyma içerme ihtimali olan salam ve sosislerde,eğer yeterince iyi pişirilmezlerse enfektif olabilirler.

BULAŞMA-3 Enfekte olmuş dışkı,göllere,ırmaklara ve su kaynaklarına akarsa,su enfekte edici olabilir.Bu işlem görmemiş su içilirse hastalığa yol açabilir. Kontaminasyonun artması,ağır yağışlardan sonra veya ilkbaharda karların erimesiyle daha sık görülebilir. Yonca filizi,ıspanak,turp filizi ve marul enfeksiyonların kaynakları olabilirler.Eğer enfekte dışkı ile temasa gelirse herhangi bir çiğ meyve veya sebze, E.Coli o157:H7 ile enfekte olma potansiyeline sahiptir.Bu , ham sığır gübresiyle gübrelenen toprakta yetişen veya kontamine suyla sulanan bitki ve meyveler için özellikle geçerlidir.

BULAŞMA-4 Eğer,enfekte dışkı,süt sığırının memeleri üzerine bulaşırsa, E.Coli o157:H7 organizması bu inekten alınan sütü kontamine edebilir.Çiğ süt enfektif olacaktır.Bu yüzden,organizmaları öldürmek için pastörize edilmek zorundadır.Aynı şeyler enfekte sütten yapılan süt ürünleri içinde geçerlidir. Uygunsuz işlenen elma sirkesi ve suyu da enfeksiyon kaynağı olarak ayırd edilmiştir.Herhangi bir meyve suyu da E.Coli o157:H7 organizmasını öldürmek için pastörize edilmelidir.

BULAŞMA-5 Eğer iyi temizlik uygulamaları yapılmazsa,kişiden kişiye bulaşma meydana gelir. Tuvaleti kullandıktan sonra,çocuk bezi değiştirdikten sonra veya çiğ et elleçledikten sonra elleri ılık suyla yıkamamak, E.Coli o157:H7’nin diğer kişilere bulaşmasına yol açacaktır.

Kontamine toprakta yetişen sebzeler ve meyveler Taşıyıcı hayvan Taşıyıcı insan dışkı dışkı su toprak Kesimde kontamine et Kontamine toprakta yetişen sebzeler ve meyveler Zayıf hijyen ve yetersiz el yıkama Uygunsuz temizlik ve pişirme Yetersiz pişirme İnsanlarca tüketim ve toksin üremesi İnsanda colibacillosis

HAYVANLARDA COLİBACİLLOSİS Hayvanlar,özellikle de sığır, E.Coli o157:H7’yi barındırır ve hasta olmazlar. E.Coli’nin diğer suşları; Buzağı ishali, Mastitis, Atlarda yavru atma ve erken tay ölümü, Yeni doğan domuzlarda neonatal enteritis Daha yaşlı süt emen domuz yavrularında barsak ödemi Kanatlılarda,çeşitli organ ve dokularda yangılarla ilişkili bulunmuştur.

İNSANLARDA COLİBACİLLOSİS E.Coli o157:H7 ile enfekte olmuş bazı kişiler hasta olmaz.Diğerleri ise, tipik olarak 3-9 gün içinde klinik belirtileri göstermeye başlarlar. Karın krampları ve ağrıyı yaklaşık bir gün içinde ishal takip eder.Başlangıçta ishal suludur,fakat sonra kanlı olur. Hastalar bazen kusar ama nadiren ateş olur. Hastalar, başka hastalıkları yoksa,5-10 gün içinde tedavi edilmeksizin iyileşeceklerdir.

İNSANLARDA COLİBACİLLOSİS Bazı kişiler,özellikle 5 yaşın altındakiler ve 65 yaşın üstündekiler, E.Coli o157:H7 ‘unun iki ciddi komplikasyonundan birini geliştirebilirler.HUS ve TTP. Hemolitik üremik sendrom(HUS),kırmızı kan hücrelerinin yıkımı,böbrek yetmezliği,trombosit oluşumunun azalması ve bazı sinirsel belirtilerle karakterizedir.Böbrek yetmezliği baskın belirtidir.HUS, ABD’de küçük çocuklarda böbrek yetmezliğinin başlıca sebebidir.HUS’u uzun süreli komplikasyonlar takip eder ve vakaların % 3-5 inde öldürücü olabilir.

İNSANLARDA COLİBACİLLOSİS TTP(Trombotik trombocytopenik purpura),HUS’la aynı belirtilere sahiptir.Sadece,felç,inme ve koma gibi nörolojik belirtiler baskındır.Bu sendrom daha çok yaşlılarda görülür ve bazen % 50 ye kadar çıkan oranda öldürücüdür.

TEŞHİS E.Coli o157:H7’in teşhisi,dışkının özel bir ortamda kültüre edilmesiyle dışkıdaki bakterilerin bulunmasına dayanır.Bu ortam normal olarak E.Coli kültürü için kullanılmaz.Bu nedenle özel olarak talep edilmelidir.Ani sulu ve kanlı ishal geliştiren bir kişi, E.Coli o157:H7 için test yaptırmalıdır.

TEDAVİ Sadece ishal olan insanların çoğu,hiç bir tedaviye ihtiyaç duymaksızın 5-10 gün içinde iyileşeceklerdir. HUS VE TTP tedavileri;dializ,transfüzyonlar ve destekleyici tedavi bazlıdır.

ÖNLEM E.Coli o157:H7 enfeksiyonunun önlenmesi,iyi temizlik uygulamaları ve sağduyuya dayanır. Tüm kıymaları,iç sıcaklığı en azından 160 F olacak şekilde pişirin. Çiğ eti,çiğ olarak yenecek gıdalardan ayırın.Çiğ etle çalıştıktan sonra tezgahı,malzemeleri ve elleri ılık su ile yıkayın. Sadece pastörize edilmiş süt,meyve suyu ve elma sirkesi için.Ticari olarak mevcut ürünlerin çoğu pastörize edilmiştir.

ÖNLEM-2 Çiğ olarak yenilecek tüm gıdaları yıkayın. Sadece emin olduğunuz suyu için.Belediye içme suları,E.Coli için klor,ozon veya UV ışınlarla muamele edilir.Kamp yaptığınız zaman,dişlerinizi fırçalamadan,tabakları yıkamadan veya çay,kahve gibi içecekleri yapmadan önce suyu kaynatın veya filtre edin. İshalli kişiler,halkın yüzdüğü yerlerden kaçınmalıdırlar,ayrıca banyolarını paylaşmaktan ve başkalarına yemek yapmaktan da kaçınmalıdırlar.

ÖNLEM-3 Yüzme havuzlarında veya halkın yüzdüğü diğer sularda su yutmaktan kaçının. Eğer,çiftliklerde,hayvanat bahçelerinde ve fuarlarda, çocukların hayvanlara,özellikle sığırlara,dokunmalarına izin verilirse,çocukların ellerini ılık ve sabunlu suyla yıkadıklarına emin olun.Çocukların ellerini ağızlarına sokmadıklarından emin olmak için onları gözleyin. İshalli kişiler,özellikle çocuklar,çocuk bezi değiştirdikten ve her barsak hareketinden sonra ellerini ılık ve sabunlu suyla yıkamak zorundadırlar.