Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Anayasa Hukuku Yürütme

Yürütme Organı Yürütme Düalist Yürütme Monist Yürütme

Yürütme Organı Yürütme Düalist Yürütme Monist Yürütme İkili yapı vardır. - Birinci kanatta Kişi, ikinci kanatta Kurul bulunur. - Parlamenter sistemlerde görülür. Monist Yürütme - Yetki tek bir organa aittir. - Ör: ABD

Yürütme Organı Yürütme Düalist Yapı AY Md. 8 Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı Düalist Yapı AY Md. 8

(Anayasa’da yapılan 2007 değişikliği öncesi) “Saf Parlamenter Sistem” Yürütme (Anayasa’da yapılan 2007 değişikliği öncesi) “Saf Parlamenter Sistem” Parlamenter Hükümet sisteminin bütün özelliklerini taşır: - İkili yapı vardır. - Yürütmenin bir kanadı olan Cumhurbaşkanı (CB) Yasama organınca seçilir; Diğer kanadında Başbakan Yasama organından CB tarafından atanır, Bakanlar ise, Başbakanın önerisi ile CB tarafından atanır. - Seçimler Yürütme Organı için değil, Yasama Organının seçimi için yapılır, Yürütme Yasamanın içinde çıkar. - CB TBMM karşısında sorumsuzdur; ama Bakanlar Kurulu hem bireysel hem de kolektif olarak sorumludur. - Bir kişi hem Bakan hem Milletvekili olabilir. - BK Yasama faaliyetlerine katılır. - CB’nin Yasama organının feshetme yetkisi vardır.

Yürütme (Anayasa’da yapılan 2007 değişikliği sonrası) Parlamenter Hükümet sisteminin bütün özelliklerini taşımaz: - Yürütmenin bir kanadı olan CB halk tarafından seçilir. Bu özelliği bakımından Başkanlık Sistemine benzer. - Diğer özellikler bakımından 2007 öncesi durumla aynıdır. Sadece CB’nın seçimi itibariyle Başkanlık Sistemine benzemektedir. Yarı-başkanlık Sistemi

(Anayasa’da yapılan 2017 değişikliği sonrası) Yürütme (Anayasa’da yapılan 2017 değişikliği sonrası) Başkanlık Hükümet sisteminin özelliklerini taşır: - Yürütme görevini yapacak CB halk tarafından seçilir. - Yürütme Yasmanın güvenine dayanmaz Başkanlık Sistemi

Yürütme Fonksiyonu Yürütme Fonksiyonunun Özellikleri 1. Kanuna Dayanma: Secundum Legem ilkesi 2. Kanuna aykırı olmama: Intra Legem İlkesi Yürütme İşlemleri - Tek taraflı İşlemle * Bireysel İşlemler: Belli kişi ve kurumlara ilişkin yapılırlar * Düzenleyici İşlemler: KHK, Tüzükler, Yönetmelik-ler - İki taraflı İşlemler: İdari Sözleşmeler

Yürütme Fonksiyonu Yürütme Fonksiyonunun Alanı Konu bakımından sınırlandırılmamıştır: Kanuna dayanmak ve kanuna uygun olma şartı vardır. - Anayasa bazı düzenlemelerin kanunla yapılması şartını arar: Temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması - Yürütme organına mahfuz bir; * düzenleme yetkisi yoktur ama * düzenleme alanı vardır: Vali ataması

Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Seçilme Yeterliliği (m. 101) Türk vatandaşı olmak, Kırk yaşını doldurmuş olmak, Yüksek öğrenim yapmış olmak, Milletvekili olmak ya da milletvekili olarak şeçilme yeterliliğine sahip olmak. Bu özelliklere sahip kişiler, 5 yıllık süre için genel oyla halk tarafından seçilir (m.102). Bir kişi en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilir.

Cumhurbaşkanı Görev ve Yetkileri 1. Cumhurbaşkanının devletin başı olma sıfatı ile Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini içeride ve dışarıda temsil eder. 2. Cumhurbaşkanı Anayasanın uygulanmasını ve devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.

Cumhurbaşkanı Görev ve Yetkileri Cumhurbaşkanının, temsil ve gözetim görevinin yanında sahip olduğu yetki ve görevler şunlardır: (AY m.104) - Yasama ile ilgili görev ve yetkileri - Yürütme ile ilgili görev ve yetkileri - Yargı ile ilgili görev ve yetkileri - Diğer görev ve yetkileri

Cumhurbaşkanı Yasama ile İlgili Görev ve Yetkileri - İsterse, yasama yılının ilk günü TBMM’de açılış konuşması yapmak, - TBMM’ni gerekli gördüğü takdirde toplantıya çağırmak, - Kanunları yayımlamak, - Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ne geri göndermek (veto etmek), Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları halkoyuna sunmak, Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.

Cumhurbaşkanı Yürütme ile İlgili Görev ve Yetkileri - Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek, - Başbakanın teklifi üzerine Bakanları atamak ve görevlerine son vermek, İterse Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek, - Yabancı devletlere Türk Devleti’nin temsilcilerini göndermek ve Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilen yabancı temsilcileri kabul etmek, -Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak, - TBMM adına TSK’nın Başkomutanlığını temsil etmek,

Cumhurbaşkanı Yürütme ile İlgili Görev ve Yetkileri - TSK’nın kullanılmasına karar vermek, - Genel Kurmay Başkanını atamak, MGK’yı toplantıya çağırmak ve bu kurula başkanlık etmek, - Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu Kararı ile sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan etmek ve olağanüstü hallerde KHK çıkarmak, - Kararnameleri imzalamak, - Belirli kimselerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak, - Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini atamak ve onlara inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak, - YÖK üyelerini ve üniversite rektörlerini seçmektir (AY. m. 104/b).

Cumhurbaşkanı Yargı ile ilgili Görev ve Yetkileri Anayasa Mahkemesi üyelerini, Askeri Yargıtay üyelerini, HSYK üyelerini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Başsavcı Vekilini, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini ve Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmektir.

Tek Başına Yapacağı İşlemler Sorunu Cumhurbaşkanı Tek Başına Yapacağı İşlemler Sorunu Cumhurbaşkanı yasama, yürütme ve yargı ile ilgili olan görev ve yetkilerini yapacağı işlemler ile yerine getirir. Cumhurbaşkanı bu işlemlerden hangisini tek başına, hangisini “karşı imza” ile yapar?

Cumhurbaşkanı Karşı İmza Kuralı Parlâmenter Hükümet sistemlerinde, - Cumhurbaşkanı sorumsuz [kral hata yapmaz  (the King can do no wrong )] , - Hükümet (bakanlar kurulu, yani başbakan ve diğer bakanlar) ise sorumludur. Demokratik mantık, sorumluluk kimdeyse, yetkinin de onda olmasını gerektirir: - Cumhurbaşkanlarının yetkileri sembolik ve törenseldir. - Buna karşılık, gerçek yetkiler sorumluluk sahibi olan hükümette, yani başbakan ve bakanlardadır.

Cumhurbaşkanı Karşı İmza Kuralı Demokratik mantıkta, yetki ile sorumluluk beraberdir: Kim sorumluysa o yetkilidir. Parlamenter sistemde devlet başkanı sorumsuz olduğuna göre, yetkisiz de olmalıdır. İşte sorumsuz olan devlet başkanlarının yetkisizliğini sağlamak için, onların bütün işlemlerinin sorumlu olan başbakan veya ilgili bakanlar tarafından imzalanması usulü getirilmiştir: Karşı İmza

Cumhurbaşkanı Karşı İmza Kuralı Tarihsel olarak yetkiler devlet başkanlarına (hükümdarlara ve cumhurbaşkanlarına) ait olduğundan günümüzdeki uygulamada da Yürütmenin yaptığı işlemlerin sorumlu makamlar olan başbakan ve bakanlarla birlikte devlet başkanları tarafından imzalanmaları usulüne devam edilmiştir.

1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı Cumhurbaşkanı 1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı 1982 Anayasası Md. 105: “Cumhurbaşkanının, - Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır; - bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur”.

1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı Cumhurbaşkanı 1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı Anayasa Md. 105’de “Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri”nden bahsetmektedir. Ancak, bunlar gösterilmemiştir. Aynı şekilde diğer kanunlarda böyle bir sayım yapılmamıştır. Bu nedenle, Cumhurbaşkanının hangi işlemleri tek başına, hangi işlemleri karşı-imza kuralıyla yapacağının belirlenmesi tam anlamıyla tartışmalıdır.

1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı Cumhurbaşkanı 1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı Uygulamada Cumhurbaşkanının bir çok işlemi tek başına yaptığı görülmektedir: - Rektör seçme, - Cezaları kaldırma vb.

1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı Cumhurbaşkanı 1982 Anayasasında Karşı İmza Kuralı Doktrinde ise bu konu tartışmalıdır: Bu yetkiler Cumhurbaşkanının tarafsız kimliği dolayısıyla verilmiştir; tek başına kullanmalıdır: - Yasama ve Yargı ile olanları tek başına kullanmalı. - Yürütme ile ilgili olanları ise, * İcrai nitelik taşımayan, tamamen törensel nitelikteki yürütmeyle ilgili yetkiler Cumhurbaşkanı tarafından tek başına kullanılabilir. * İcrai nitelikteki yetkilerin tek başına kullanılmaması gerekir.

Cumhurbaşkanı Sorumluluğu Siyasi Sorumluluk Cezai Sorumluluk Hukuki - Görevi ile ilgili olarak sorumluluğu yok. -Kişisel eylem ve işlemlerden dolayı sorumluluğu var. - Cumhurbaşkanın siyasal sorumluluğu yoktur. - Görevden alınamaz. - Görevi ile ilgili olarak vatana ihanet dışında sorumluluğu yok. - Kişisel suçlardan dolayı sorumluluğu var.

Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanlığı Görevinin Sona Ermesi Beş yıllık görev süresinin dolması, Cumhurbaşkanının istifası, Cumhurbaşkanının ölümü, Cumhurbaşkanlığının başka bir sebep ile sona ermesi, - İyileşmesi mümkün olmayan akıl hastalığına yakalanma, - Görevini yerine getirmesine engel teşkil eden bir hastalığa yakalanma.

Bakanlar Kurulu Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan oluşur. Başbakan Cumhurbaşkanınca TBMM üyeleri arasından atanır. Bakanlar ise TBMM üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Bakanlar gerektiğinde Başbakanın önerisiyle Cumhurbaşkanınca görevden alınabilir.

Bakanlar Kurulu Bakanlar Kurulunun Yeniden Teşkili İçin Bir Milletvekilinin Görevlendirilmesine Dair İşlem (Resmî Gazete, 3 Mayıs 1999, Sayı 23684, Mükerrer) TÜRKİYE CUMHURBAŞKANLIĞI 39-08-5-99-189 3 Mayıs 1999 BAŞBAKANLIĞA İLGİ: 19 Nisan 1999 tarihli ve KAN.KAR: 39-08-4-99-167 sayılı yazımız. Bakanlar Kurulunun yeniden teşkili için, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 109 uncu maddesi uyarınca, İstanbul Milletvekili ve Demokratik Sol Parti Genel Başkanı Sayın Bülent ECEVİT'i görevlendirdim. Seçilecek Bakanların atanmaları yapıldıktan sonra, Bakanlar Kurulu Listesinin ayrıca gönderileceğine bilgilerini rica ederim. Süleyman DEMİREL CUMHURBAŞKANI

Bakanlar Kurulu Kurulan Bakanlar Kurulu listesi TBMM’ne sunulur. TBMM tatilde ise toplantıya çağrılır. Bakanlar Kurulunun programı Mecliste okunur. Güvenoyu için görüşmeler yapılır. Güven oylamasında karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. (Göreve başlama sırasında güvenoyu. Md. 110))

Bakanlar Kurulu Görevinin Sona Ermesi Güvensizlik oyu - Göreve başlama güvenoyu (AY m.110) - Görev sırasında güvenoyu (AY m.111) - Gensoru görüşmeleri sırasında güvenoyu (AY m.99)

Bakanlar Kurulu Görevinin Sona Ermesi Genel seçimlerden sonra yeni TBMM’nin toplanması Geçici Bakanlar Kurulu’nun kurulması: - Seçim döneminde üç bakan tarafsız olur (m.114/1). - CB tarafından seçimlerin yenilenmesi durumunda geçici BK kurulur. (m.114/2) Başbakanın görevinin sona ermesi İstifa Bütçenin reddedilmesi

Bakanlar Kurulu Görev ve Yetkileri Kanun hükmünde kararname çıkarmak (m.91, 121), Tüzük çıkarmak (m.115), Kanun tasarısı hazırlamak, Bütçeyi ve kesin hesap kanun tasarılarını hazırlamak (m. 88), Olağanüstü hal ve sıkıyönetim ilan etmek (m. 162,164), Milli güvenliği sağlamak (m. 117), Silahlı kuvvetleri yurt savunmasını hazırlamak (m.117), Genelkurmay Başkanını seçmek (m. 112).

Başbakan Başbakanın görevi şu hallerde sona erer: Başbakan Cumhurbaşkanı tarafından TBMM üyeleri arasından tanır. Başbakanın görevi şu hallerde sona erer: Ölüm, İstifa, Milletvekilliği sıfatının sona ermesi, TBMM seçimlerinin yenilenmesi, Yüce Divana sevk, Güvensizlik oyu, Cumhurbaşkanı seçilmek.

Başbakan Görevleri Bakanları seçmek ve görevden alınmalarını önermek, Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek, Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlamak, Bakanların görevlerinin yerine getirilmesini gözetmek, Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetmek, Güvensizlik oyu, Milli Güvenlik Kuruluna katılmak, Yönetmelik çıkarmak.

Bakanlar Bakanların görevi şu hallerde sona erer: Bakanlar, TBMM üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasında Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Bakanların görevi şu hallerde sona erer: Ölüm, İstifa, Milletvekilliği sıfatının sona ermesi, Başbakanın görevinin sona ermesi, Bakanlar Kurulunun görevinin sona ermesi, Azil.

Bakanlar Görevleri Anayasa m.113, bakanların görev ve yetkilerinin düzenlenmesinin kanunla olacağını öngörmektedir. Bakanların görev ve yetkileri 27 Eylül 1984 tarih ve 3046 sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında Kanun ile belirlenmiştir: Devlet Tüzel Kişiliğini temsil etme yetkisi Hiyerarşi yetkisi, Yönetmelik çıkarma yetkisi, Harcama yetkisi, İdari vesayet yetkisi.

Bakanlar Bakanların Sorumlulukları Siyasi Sorumluluk Cezai Sorumluluk Hukuki Sorumluluk Kolektif (m.112) Kişisel Kişisel Suçlar Görev Suçları (m.100 Bireysel (m.99) Görev (m.125 129) Meclis Soruşturması yoluyla Yüce Divan İdare aleyhine açılabilir

Yürütme Organının İşlemleri Hukukî işlem, belli bir sonuç doğurmaya yönelik irade açıklamasıdır. Bir devlette; - Yasama işlemleri, - Yürütme işlemleri, - Yargı işlemleri vardır. Yürütme işlemi, yürütme organının belli bir sonuç doğurmaya yönelik irade açıklamasıdır.

Yürütme Organının İşlemleri Yürütme Organı İşlemleri Tek-taraflı işlemler İki-taraflı işlemler Bireysel İşlemler İdari Sözleşmeler Düzenleyici İşlemler Yürütme organının norm koyduğu, yani genel, soyut, objektif hukuk kuralları ihdas ettiği işlemlerdir. KHK Tüzük Yönetmelik Diğer Düz. İşlm.

Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisinin Kaynağı Yürütme organı, yetkisini doğrudan doğruya Anayasadan almaktadır (m.91, 121, 115 ve 124). 1982 Anayasası KHK, tüzük ve yönetmelikleri açıkça düzenlemiştir. Bunları çıkarma yetkisini belli koşullar ve usullere tâbi olmak şartıyla Yürütme Organının çeşitli makamlarına vermiştir.

Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisinin Niteliği Kanuna Dayanma (“Secundum legem” niteliği): Yürütme organının düzenleme yetkisi asli değil türev bir yetkidir. Kanuna dayanmadan tüzük, yönetmelik veya başka bir isimle bir işlem yapamaz. Buna karşın Yasama organı asli bir yetkidir ve bu alanı Anayasaya dayanmadan doğrudan düzenleyebilir. Kanuna Aykırı Olmama (“Intra legem” niteliği): Yürütme organının düzenleyici işlemleri kanunlara uygun olmalı, kanunların çizdiği sınırların dışına çıkmamalıdır. Kanunlar hiyerarşik olarak düzenleyici işlemlerden güçlüdür (m.8).

Yürütme Organının Düzenleme Alanı Yürütme organının düzenleme yetkisi konu bakımından sınırlandırılmamıştır. Yürütme organı, bir kanuna dayanmak ve kanunlara uygun olmak koşuluyla istediği her alanda düzenleme yapabilir. Bir takım düzenlemeler Anayasa gereği mutlaka kanunla yapılmalıdır (m.13, 38, 73).

Yürütme Organının Yapabileceği Düzenleyici İşlemler Kanun Hükmünde Kararname - Olağan dönem KHK’leri - Olağanüstü hal veya sıkıyönetim KHK’leri Tüzük Yönetmelik Diğer Düzenleyici İşlemler - Kararname - Karar - Tebliğ - Genelge - Sirküler vb.

KHK Bakanlar Kurulunun; - Anayasadan doğrudan doğruya aldığı veya - Yasama organından yetki devri yoluyla aldığı sınırlı bir yetkiye dayanarak yaptığı, daha sonra yasama organının denetimine tabi olan ve - Normlar hiyerarşisinde kanun düzeyinde yer alan bir düzenleyici işlemdir Anayasa Kanun, KHK Yönetmelik Tüzük

KHK Anayasamızda iki çeşit KHK öngörülmüştür: - Olağan dönem KHK (m.91) ve - Olağanüstü hal ve sıkıyönetim KHK (m.121/3 ve 122/2-3).

KHK Olağan Dönem KHK Olağan dönemlerde KHK çıkarma yetkisi Bakanlar Kuruluna aittir. Bunun için TBMM’nin çıkaracağı bir yetki kanunu ile Bakanlar Kurulu’nun yetkilendirilmesi gerekir. Yetki kanunu; çıkarılacak KHK’nin, - Amacını, - Kapsamını, - İlkelerini, - Kullanma süresini ve birden fazla kararname çıkarılıp çıkarılmayacağını gösterir (m. 91)

KHK Olağan Dönem KHK Olağan dönem KHK’ler ile; - Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar ve ödevler ile - Dördüncü bölümde yer alan siyasî haklar ve ödevler düzenlenemez (m.91).

KHK Olağan Dönem KHK KHK’ler; - BK tarafından kabul edilir ve - Cumhurbaşkanı tarafından imzalanıp - Resmî Gazetede yayımlanır ve - yayımlandıkları gün onay için TBMM’ne sunulurlar (m.91/7). Onaya sunulan KHK’ler TBMM komisyonlarında ve Genel Kurulunda öncelik ve ivedilik ile görüşülür (m.91/8). TBMM KHK’leri olduğu gibi kabul edebilir, değiştirebilir veya reddedebilir.

KHK Olağan Dönem KHK Reddedilen KHK, ret kararının Resmî Gazetede yayımlandığı gün yürürlükten kalkar (m.91). Kabul edilen KHK’lerin ise kanuna dönüştüğü kabul edilmektedir. KHK’lerin Anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunun denetimi Anayasa Mahkemesi tarafından yapılır (m.148).

KHK Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri Bu konuda yetki “Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu”na aittir (m.121/3). Bunu için, TBMM’nin bir yetki kanunuyla Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunu yetkilendirmesine gerek yoktur (m.91/5). Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu olağanüstü hal KHK çıkarma yetkisini doğrudan Anayasadan (m.121/3, m.122/2) almaktadır (asli düzenleme yetkisi).

KHK Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri Anayasamız olağanüstü hal ve sıkıyönetim KHK için konu sınırlaması öngörmemiştir (m.91/1, 5). Bununla birlikte, KHK’ler, - Olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda olmalıdır (m.121/3) ve - Temel hak ve hürriyetlerin “çekirdek alanı”na dokunmamalıdır (m.15/2).

KHK Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri Olağanüstü hal ve sıkıyönetim KHK’leri; - Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün TBMM’nin onayına sunulur; - Bunların meclisçe onaylanmasına ilişkin süre ve usul İçtüzükte belirlenir (m.121/3, m.122/2). TBMM olağanüstü hal KHK’leri de aynen kabul edebilir, değiştirerek kabul edebilir veya reddedebilir.

KHK Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri Reddedilen kararnameler yürürlükten kalkar. Kabul edilen kanun hükmünde kararnameler ise kanun haline dönüşür. Olağanüstü hal ve sıkıyönetim KHK’lerine karşı Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz (m.148). Bu KHK’lerin tek denetimi, TBMM’nin denetimidir. Uygulamada Anayasa Mahkemesi, bu KHK’ler hakkındaki denetim yasağını kısmen aşmıştır. Kendisine getirilen olağan üstü hal KHK’leri olağan dönem KHK’leri sayarak denetlediği olmuştur. Ör: 425 ve 230 sayılı KHK’ler.

KHK Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri Olağanüstü hal KHK’leri ayrıca; Sebep unsuru bakımından, anayasada belirtilen sıkıyönetim (m.122) veya olağanüstü hal (m. 119,120) durumuna dayanmalı, Süre bakımından, olağanüstü hal veya sıkıyönetim süresi ile sınırlandırılmış (m.121/3, 122/2), Yer unsuru bakımından olağanüstü hal veya sıkıyönetim ilan edilen yer ile sınırlıdır.

Tüzük Tüzük çıkarma yetkisi Bakanlar Kuruluna aittir. Tüzüğün sebep unsurunu bir kanun teşkil eder. Tüzüklerin konusu, kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmektir. Tüzükler Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek şartıyla çıkarılırlar. Tüzükler idari bir işlemdir ve yargısal denetime tabidir.

Yönetmelik Yönetmelik çıkarmaya, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri yetkilidir. Yönetmeliklerin konusu, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamaktır. Yönetmeliklerin sebep unsuru kanun veya tüzüktür. Yönetmelikler için belli bir şekil şartı getirilmemiştir. Tüzükler idari bir işlemdir ve yargısal denetime tabidir.

Diğer Düzenleyici İşlemler Anayasada belirtilmeyen ama uygulamada görülen diğer Diğer Düzenleyici İşlemler vardır: - Kararname - Karar - Tebliğ - Genelge - Sirküler vb. Bunların adı Anayasada geçmediği için “adsız düzenleyici işlemeler” denir. Yürütme organı kanuna dayanmak ve kanuna aykırı olmamak şartıyla bu tür işlemler yapabilir ve bunlar Yönetmelik hukuki rejimine tabi olurlar

Olağanüstü Yönetim Usulleri

Olağanüstü Yönetim Usulleri Olağanüstü yönetim usulleri, devletin, hukuk düzeninin olağan kurallarıyla üstesinden gelinmesine imkan olmayan olağanüstü bir tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu usullerdir. Olağanüstü Hal Rejimleri (AY m.119-122) Olağanüstü hal Sıkıyönetim

Olağanüstü Hal Olağanüstü hal; - Belli sebeplerle ilan olunan, - Geçici olarak temel hak ve hürriyetlerin kısmen veya tamamen durdurulmasına veya - Vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülüklerinin getirilmesine imkan veren bir olağanüstü yönetim usulüdür. Yürütme organının kararıdır.

Olağanüstü Hal Olağanüstü hal ilan nedenleri Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım halleri (Any. md. 119) Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması halleri (Any. md. 120).

Olağanüstü Hal Olağanüstü hal ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruluna aittir. Ancak bu yetki, TBMM’nin onamasına tabidir. Meclis hemen toplantıya çağrılır. Süresi altı ayı geçmemelidir. Uzatma her defasında TBMM’ce 4 ay süreyle yapılabilir. Olağanüstü hal ilan kararının sonuçları: - Vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir. - Temel hak ve hürriyetlerin kullanımı kısmen veya tamamen durdurulabilir. - Olağanüstü hal KHK’si çıkarılabilir.

Olağanüstü Hal Olağanüstü halin uygulanması 2925 sayılı yasaya göre, il valisi ya da bölge valisi tarafından yapılır. Olağanüstü hal makamlarının bütün eylem ve işlemleri yargısal denetime tabidir. Olağanüstü halin sona ermesi, - Ya ilan kararının TBMM tarafından kabul edilmemesi, - Ya sürenin dolması, - Ya da süre dolmadan şartlar oluşmuşsa Bakanlar Kurulunun istemi üzerince TBMM tarafından kaldırılır.

Sıkıyönetim Sıkıyönetim, - Olağanüstü halin ilanını gerektiren sebeplerden daha vahim sebeplerle ilan olunan, - Geçici olarak temel hak ve hürriyetlerin kısmen veya tamamen durdurulmasına veya Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınmasına imkan tanıyan ve - Kolluk yetkilerinin askerî makamlara geçmesi sonucunu doğruna bir olağanüstü yönetim usulüdür.

Sıkıyönetim ilan kararının nedenleri (AY m.122/I) Anayasanın tanıdığı hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelen ve olağanüstü hal ilanını gerektiren hallerden daha vahim olan şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, Savaş hali veya savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi. Ayaklanma olması, Vatan veya Cumhuriyete karşı kalkışmanın olması, Ülkenin bölünmezliğinin tehdit eden şiddet hareketlerinin yaygınlaşması

Sıkıyönetim Sıkıyönetim ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar kuruluna aittir. Bu yetki TBMM’nin onamasına tabidir. Bakanlar Kurulu kararı şeklinde ortaya çıkar. Konusu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi altı ayı geçmemek üzere sıkıyönetim ilan edilmesidir. Amaç, bozulan kamu düzeninin yeniden tesisidir.

Sıkıyönetim ilanın Sonuçları Temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir (m.15/1, 122). Sıkıyönetim KHK’si çıkarılabilir (m.122/2). Kolluk yetkileri askeri makamlara geçer. Bazı suçların yargılaması askeri mahkemelerce yapılır.

Sıkıyönetimin Uygulanması ve Sona Ermesi Sıkıyönetim halinin uygulanmasında görev ve yetki sıkıyönetim komutanlarına aittir (1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu). Sıkıyönetim komutanının işlemlerine karşı iptal davası açılamaz. Sıkıyönetim, - Sıkıyönetim ilan kararının TBMM tarafından onaylanması veya - Süresinin bitimi ile ya da - Süre dolmadan şartlar oluşmuşsa Bakanlar Kurulunun istemi üzerince TBMM tarafından kaldırılır.

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi