BİREYLERLE SOSYAL HİZMET TANIŞMA/BAĞLANTI KURMA Prof. Dr. Veli DUYAN Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü

Tanışma Basamağında Alt Aşamalar Tanışma/bağlantı kurma bir uygulayıcı olarak sosyal hizmet uzmanlarının kendilerini soruna yönlendirdiği ve sorunla ilgili kişilerle iletişim ve ilişki kurduğu bir zaman dilimidir. 1. Müracaatçıyı karşılama 2. Etkili katılım/ eşlik etme/yardım becerileri 3. Kurumun hizmetlerini ve müracaatçının beklentilerini konuşma 4. Kurumun ve sosyal hizmet uzmanının hizmetlerini önerme 5. Müracaatçıyı yardım ilişkisine yöneltme 6. Gerekli kayıtları tutma

Sözlü olmayan iletişim; jestler yüz ifadeleri beden duruşu ses tonu Sıcaklık Empati Doğallık, Nezaket, Kendiliğindenlik İçtenlik, tanışmayı/bağlantı kurmayı kolaylaştırır.

Etkili Yardım İlişkisi Uygun Teknik ve İşlemler Olumlu Bir İlişki Uygun Teknik ve İşlemler İnsana Özen

Müracaatçıların yaşadığı endişe ve kararsızlığa neden olan etkenler; Sosyal hizmet uzmanından ırk, sosyal cinsiyet veya sosyo-ekonomik statü bakımından farklı olan bir müracaatçı muhtemelen şu üç kaygıya kapılacaktır: Yardım edici iyi niyetli biri mi? Yani, bu kişi benim en yüksek çıkarlarımı yürekten arzuluyor mu? Benim gibi … insanlardan hoşlanmıyor mu? Uzmanın benim sorunlarımı çözebilecek profesyonel uzmanlığı veya becerileri var mı? Yani, bu kişi yeteri derecede becerikli ya da eğitimli mi? Uzman benim sosyal gerçekliğim veya dünya görüşüme dair yeterli anlayışa sahip mi? Yani, bu kişi benim gibi insanlara yeteri derecede aşina mı? Bu kişi benim yaşam tecrübelerimi anlayacak mı? Müracaatçıların yaşadığı endişe ve kararsızlığa neden olan etkenler; saygı görme, yardım alabilme, ilgilenilme, sıradan biri olarak davranılmama, dinlenilme, uygun bir zaman diliminde ve uygun bir ücretle sorunun çözülebilmesi

Bireyden Bireye Eylem Sisteminin Oluşturulması Yapılacak çalışmada sosyal hizmet uzmanının ve müracaatçının rolleri, her birinin bu etkileşime ne getirdiğiyle ortaya çıkar. Bu etkileşim sürecinde müracaatçılar Bir, tür veya kategoriden çok bir birey olarak ilgilenilmek, Duygularını hem olumlu hem de olumsuz olarak ifade etmek, İfade edilen duyguların ve bu duygulara verilen tepkinin sempatik olması, Değerli bir kişi, doğuştan onurlu bir kişi olarak kabul edilmek, İçinde bulunduğu güçlük için ne yargılanmak ne de suçlanmak, Kendi hayatına ilişkin kararlarda ve tercihlerde kendi seçimini yapmak ve Kendisi hakkındaki bilgilerde olabildiğince gizli olunmasını sağlamak, gereksinimindedir.

Sosyal hizmet uzmanı müracaatçıya, müdahale sürecinde ne olacağını mümkün olduğunca göstermelidir. Sosyal hizmet uzman bunu: 1. Müracaatçının ne söylediğine dikkat ederek ve müracaatçının duygularını alarak, 2. Müracaatçıya yardım etmek için gerçek bir isteğe sahip olduğunu ve nasıl yardım edeceğini bildiğini müracaatçıya göstererek, 3. Müracaatçıya onun duruma ve soruna ilişkin algısını paylaşmak için aktif olarak sorarak, 4. Müracaatçının sahip olabileceği “açığa çıkmamış” sorularını cevaplamaya çalışarak, 5. Kurumun hizmet sunma şeklini ve yardım için kullanılacak prosedürleri açıklayarak ve 6. Müracaatçının “ne olduğuna” ilişkin duygularına ulaşmaya çalışarak, yapar.

Tanışma/Bağlantı kurma sürecinde yanıt bulunması gereken sorular: Birey; sorunun hangi aşamasında, kim aracılığı ile ve ne sebeplerle kuruma gelmiştir? Ne istediği ve bu istediğin sorunla olan bağlantısı ve müracaatçıya göre sorunun nedenleri nelerdir? İsteği direkt olarak sorunu/ihtiyaçları ile ilgili midir? Aile, iş vb gibi sosyal işlevselliklere uyumu nasıldır? Fiziksel ve ruhsal sağlık durumu nasıldır? İlk görüşmedeki görünüşü (kıyafetleri vb gibi) nasıldır? Kişisel ve sosyal kaynakları (maddi ve finansal durumu) nelerdir? Duygularının yoğunluğu ve uygunluğu nasıldır? Sıklıkla kullandığı savunma mekanizmaları nelerdir? Motivasyon seviyesi, sorunlarından ne kadar çabuk kurtulmak istiyor? Ailenin, statüsünün, değerlerinin, aile içindeki ilişki kalıpları ve benzerlerinin özellikleri nelerdir? Sosyal hizmet uzmanına, yardım istediği kuruma ve sosyal hizmet uzmanının cinsiyetine yönelik olan tepkileri nelerdir?”

Mesleki İlişki Kurma Teknikleri Empatik İletişim Kurma Açık Sözlü Olma (Saydamlık) Yapıcı Geribildirim Güvenilir Olma Konuşma ve Davranışları Sınırlandırma

Mesleki İlişkiyi Sürdürme Teknikleri Açık ve Kapalı Uçlu Soru Sorma Tekniği Açık ve Anlaşılır Biçimde Cevap Verme Tekniği Özetleme Tekniği Odaklaşma Tekniği Mesleki İlişkiye Olumsuz Etki Yapan Davranışları Önleme Tekniği

Etkili Mesleki İlişki Kurmanın Önündeki Engeller Farklı yaşam deneyimleri ve farklı kültürel geçmişler Müracaatçının korkuları Sosyal hizmet uzmanlarının genellikle bürokratik bir örgütte görevli olması Müracaatçılar ve sosyal hizmet uzmanlarının kültürlerinin farklı olması Sosyal hizmet uzmanlarının amaçları (gerçekçi olmayan beklentiler) Sosyal hizmet uzmanlarının durumu açıklamak için tercih ettiği kuram ve varsayımlar

Tanışma/Bağlantı Kurmada Bakış Açısı ve Davranış Sosyal hizmet uzmanı, müracaatçı ile ne tür bir ilişki kurulduğunun farkında olmalı ve buna dikkat etmelidir. Yapıcı bir ilişkide sosyal hizmet uzmanları müracaatçılarla ortak dil kullanmalıdır. Sosyal hizmet uzmanlarının ses tonu, müracaatçıları empatik olarak anladığını ve duygularına önem verdiğini gösterecek tarzda olmalıdır. Önceki çözüm modeller gözden geçirilmeli ve müracaatçı sorunlu çözüm yollarının yerini alacak yapıcı değişiklikler gerçekleştirebilecekse müdahale edilmelidir. Sosyal hizmet uzmanlarının teşvik edici olması gerekir. Sosyal hizmet uzmanları bir ilişkide aşırı bağımlılığın olumsuz sonuçlarına farkındalık geliştirmek zorundadır.

Eğer sosyal hizmet uzmanları müracaatçıya hizmet vermeye karar verirse; müracaatçıların gereksinimlerinin aciliyetini değerlendirmesi, en acil soruna yönelmesi, yardım etme sürecinde müracaatçıların ve sosyal hizmet uzmanlarının üstlenmesi gereken sorumlulukları açıklaması, sorun ve durumu değerlendirmek için müracaatçıların bilgi vermesi (bazı durumlarda çok özel bilgi) gerektiğini açıklaması,

müracaatçıların verdiği bilgilerin gizliliğini sağlaması, Eğer sosyal hizmet uzmanları müracaatçıya hizmet vermeye karar verirse müracaatçıların verdiği bilgilerin gizliliğini sağlaması, gerekebilecek görüşme sayısının en alt ve mümkünse en üst sayısı hakkında anlaşmaya varması, hizmet alabilmek için gereken ücreti ve yapılması gereken işlemleri açıklaması (hizmetin verilmesi için gereken onay bir sağlık kurumunda alınması gerekiyorsa, pratik işlemler hakkındaki kısıtlamaların öğrenilmesi ve onay alınma sürecine başlanması) görüşmelerin zaman, yer ve sıklığı konusunda anlaşmaya varması gereklidir.

Tanışma/Bağlantı Kurma Aşamasında Fiziksel Düzenlemeler Masa ve sandalyelerin konumu Oda sıcaklığı Beden dilinin, nasıl giyinildiğinin, duruşun, yüz ifadelerinin ve mimiklerin kişiye mesaj gönderdiğinin farkında olunmalıdır. Saygı, ilgi ve uzmanlık gibi mesajlar gönderilmelidir. Oturmak için müracaatçıdan izin istenmesi, Evdeki aile resimleri gibi eşyalardan olumlu ifadelerle söz edilmesi uygun olacaktır. Evde gizlilik ve mahremiyet konusu bazen sorun olabilir, bu duruma sosyal hizmet uzmanının kendisini hazırlaması gereklidir. Bazen televizyonun sesi çok yüksek olabilir, uygun bir dille sesin kısılması istenebilir. Sosyal hizmet uzmanlarının evdeki görünüme dikkat etmeli ve bunun değerlendirme sürecinin bir parçası olduğunu aklında tutmalıdır Sosyal hizmet uzmanı bu aşamayı tamamladıktan sonra ön değerlendirme basamağına geçebilir.