DİYAFRAM (APERTURE) NEDİR?

Fotoğraf çekerken fotoğraf makinesi içindeki duyarlı malzemenin (film ya da sensör) yeterli miktarda ışığın etkisinde kalması gerekir.

Belirli miktardan fazla ışık aldığı zaman, objektiften içeri giren ışığı azaltmak, az ışık aldığı zaman da objektiften içeri giren ışığı artırmak gerekir. işte, fotoğraf makinesinde duyarlı malzeme üzerine ne kadar şiddette (miktarda) ışık düşeceğini kontrol eden bölüme diyafram denir.

Fotoğraf makinesinin ilk yapımından bugüne kadar diyaframlar da evrim geçirerek, bugünkü modem şekillerine gelmişlerdir. İlk önceleri yapılan basit fotoğraf makinelerinde diyafram kontrolü, objektifin arkasında değişik boyuttaki deliklerin yerini değiştirmekle sağlanırdı.

Günümüzde yapılan gelişmiş fotoğraf makinelerinde ise, diyafram çapını değiştirebilmek için, halka biçiminde yerleştirilmiş metal yapraklardan yararlanılmaktadır.

BASİT DİYAFRAM Fotoğraf makinelerinde bazı teknik gelişmelerin başladığı sıralarda ilk değişime uğrayan kısımlardan biri de diyaframlar olmuştur. Diyaframın bu ilk gelişimindeki esas ilke, yine delikli bir plakaydı. Fakat, bu kez delikler bir daire üzerine yerleştirilmişti.

İRİS DİYAFRAM Bütün fotoğraf makinelerinde kullanılan diyafram tiplerinin en yenisidir. İris diyaframlarda, bir çok ince metal levha objektif etrafındaki bir panele bağlanmıştır. Objektif dışındaki bir kontrol halkasının hareket ettirilmesiyle ince metal plakalarda birbirleri üzerinde açılıp kapanarak, istenilen diyafram açıklığım verirler.

OTOMATİK KONTROLLÜ DİYAFRAMLAR Diyaframı bir fotoelektrik üniteye bağlamak suretiyle, diyafram açıklıklarını konunun aydınlanma koşullarına göre otomatik olarak sağlamak için yapılmış diyafram sistemidir. Bu, göz uyumu olayının fotoğraf makinelerine uygulanmasıdır.

DİYAFRAMIN YERİ Tek objektifli (SLR) fotoğraf makinelerinde, diyafram için en uygun yer mercek önüdür. Bazı durumlarda, mercek arkasına da yerleştirilebilirler. Birkaç mercek elemanlı objektiflerde ise, kesinlikle mercek elemanları arasında bulunur.

Şayet objektif simetrik yapılı ise, diyafram simetrik mercek gruplarının arasında, tam ortadadır. Objektifin yapısı simetrik olmayan bir mercekler düzeni şeklinde ise, bu defa diyafram genellikle iki mercek arasına yerleştirilmiştir.

DİYAFRAM AÇIKLIKLARI Diyaframın mevcut ışık koşullarına göre ayarlanmasını rakamlarla ifade şüphesiz ki en doğru yoldur. Diyafram sonuna kadar açıldığında objektifin en ışıklı olduğu durumdur ki, bu durumu objektifin tam açıklığıdır.

Bundan sonraki diyafram açıklığı değer olarak objektif tam açıklığının yarısına eşit ışık geçirecek şekilde bir büyüklük olarak kabul edilmiştir. Daha sonraki açıklık ise, bu ikinci açıklıktan geçen ışık miktarının yarısını geçirecek büyüklükteki bir açıklıktır.

Bu değerler, bu sistem içeresinde en küçük diyafram açıklığına kadar birbirinin yan değeri olarak devam ederler. (f) açıklığı olarak da belirtilen bu diyafram sistemi belli bir rakam standardına oturtulmuştur. 1,4 - 1,8 - 2 - 2,8 - 4 - 5,6 - 8 - 11 - 16 - 22 - 32

Bu sistemde rakamlar küçüldükçe, objektiften içeriye giren ışık miktarı artmakta, rakamlar büyüdükçe içeriye giren ışık miktarı azalmaktadır. Fotoğrafçılıkta diyafram açıklıkları kısaca f stop ya da durak olarak adlandırılır.

Diyaframın filmi ya da sensoru etkileyen ışık miktarını kontrolü yanında bir ikinci görevi daha vardır. Bu da, alan derinliğinin kontrolüdür. Diyafram kısıldıkça, fotoğraftaki alan derinliği artar. Böylece, objeyle birlikte objenin önündeki ve arkasındaki objeler de net olur.

Bunun tam tersi yapıldığında ise, yani diyafram açıldığında rakamsal olarak küçüldüğünde alan derinliği azalır. Sadece netlenen obje net olur. Objenin arkasındaki ve önündeki objeler netsiz olur.

Son 10 yıla kadar üretilen manuel fotoğraf makinelerinde diyafram objektif üzerine yerleştirilmiş diyafram halkası ile kontrol edilmekteydi. Bugün kullanılan birçok SLR ve DSLR fotoğraf makinelerinde diyafram kontrolü gövde üzerindeki LCD ekran üzerinden AV (Aperture Value) ya da A (Aperture) modları ile kontrol edilmektedir