Konu 3: Reasürans İhtiyacı

Risk nedir? Risk, genellikle kayıpla sonuçlanabilecek bir belirsizlik durumu olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda iki unsur öne çıkmaktadır: kayıp ve belirsizlik. İnsanların çoğunluğu riskten kaçınır. Bu nedenle beklenen kayıplarını en aza indirmek, beklenen faydalarını en yüksekte tutmak ve bu değerlerdeki oynaklığı en az seviyede tutmak için sigorta yaptırırlar.

Riskin Sigortacıya Transferi Sigortalı sigorta işlemini yaparken riski sigortacıya transfer eder. Sigortacı ise birçok kişinin riskini alarak büyük sayılardan yararlanır ve riski dağıtmış olur. Ayrıca, sigortacı zarar riskini azaltabilmek için prime güvenlik yüklemesi yapmak zorundadır. Bu yükleme genellikle şirket tarafından belirlenen bir güven seviyesinde kar oluşturacak prim seviyesi belirlenerek yapılır. Sigortacı «büyük sayılarla» riskini azaltır.

Örnek 1: Bir araca hasar geldiğinde 10.000 TL zarar vermesi bekleniyor. Yılda en fazla bir kez hasar gelebileceği ve hasar gerçekleşme olasılığı %10 olduğu biliniyorsa, tek bir araç için beklenen hasar değerini hesaplayınız. Bu tutar prim olarak belirlenirse, 1 araç için sigortacının %90 ihtimalle kar elde edeceği prim seviyesini hesaplayınız. 100 araç için sigortacının %90 ihtimalle kar elde edeceği prim seviyesini hesaplayınız. 1000 araç için sigortacının %90 ihtimalle kar elde edeceği prim seviyesini hesaplayınız.

Çözüm 1: Sigortalı açısından durum Başlangıç Hasar Gerçekleşmezse %90 0 TL Kar Hasar Gerçekleşirse %10 10.000 TL Zarar E(X) = 0*%90 + 10.000*%10 = 1.000 TL tek bir olay için beklenen hasar değeridir. Var(X)=(0-1.000)2*%90 + (10.000-1.000)2*%10 =9.000.000 Prim 1000 TL olmalıdır. Sigorta yaptırıldıktan sonra sigortacının riski kalmamaktadır.

Çözüm 1: Sigortacı açısından durum 1000 TL Prim Hasar Gerçekleşmezse %90 1.000 TL Kar Hasar Gerçekleşirse %10 9.000 TL Zarar E(L) = 1.000*%90 – 10.000*%10 = 0 TL tek bir olay için beklenen kar/zarar değeridir. Var(L)=(1.000-0)2*%90 + (9.000-0)2*%10 =9.000.000 Hasarların Normal dağıldığı (!) varsayımı altında bu veriler için %90 kar olasılığı saylayan prim için Z değeri 1,2816 dır. P(L+ π >0) = 0,90  P(L<- π) = 0,10  Z= - 1,2816 −𝜋−0 9.000.000 =−1,2816 π = 3.845 poliçe başına ilave prim alınmalıdır.

Çözüm 1: Sigortacı açısından 100 ve 1000 poliçe açısından durum 100 poliçe için: EN=100(L) = 100*E(L)= 0 TL 100 olay için beklenen kar/zarar değeridir. VarN=100(L)=100*Var(L) =900.000.000 P(LN=100+ πN=100 >0) = 0,90  P(LN=100<- πN=100) = 0,10  Z= - 1,2816 −𝜋N=100−0 900.000.000 =−1,2816 πN=100 = 38.447 poliçe başına ilave 384 TL alınmalıdır 1000 Poliçe için EN=1000(L) = 1000*E(L)= 0 TL 1000 olay için beklenen kar/zarar değeridir. VarN=1000(L)=1000*Var(L) =9.000.000.000 −𝜋N=100−0 900.000.000 =−1,2816 πN=100 = 121.579 poliçe başına ilave 122 TL alınmalıdır.

Sigortacının Riski

Sigortacının Riski Sigortacı kar için prime her ne kadar güvenlik yüklemesi yapmış olsa da, zarar etme ihtimalini tamamen ortadan kaldıramaz. Dolayısıyla, riski yönetmek adına ilave tedbirler uygulamalıdır. Sigortacılıkta en önemli risk yönetim aracı reasüranstır.

Reasürans İhtiyacı Reasürans kısaca sigortacının sigortalanması olarak özetlenebilir. Bu kapsamda, sigortacının neden kendi için sigorta yaptırdığı sorgulanırsa, esasında iki temel nedenin bu soruya cevap olabileceği görülmektedir: Sigortacı ya yapmış olduğu sigorta işleminden dolayı uğrayabileceği zararı azaltmak için sigortacı bu işlemden doğan sorumluluklarını kısmen veya tamamen devretmek için reasüranstan faydalanmaktadır Yukarıda açıklanan reasürans işleminin temel fonksiyonları çoğu zaman birbirleriyle girift hale gelmiştir. Sigortacının riski üzerinde tutmak yerine, reasüröre devredebilmesi reasüransın bir sigorta şirketine sağladığı en büyük avantajlardan birisidir. Sigorta şirketleri beklenen hasar değerlerini hesaplamak için istatistik ve olasılık biliminden yararlanmaktadırlar. Ancak, kullanılan modeller ve yapılan tahminler ne kadar iyi olurlarsa olsunlar, beklenen değer ile gerçekleşen değer her zaman aynı olmayabilir. İşte tam da bu noktada, sigorta şirketleri beklenen ile gerçekleşen arasındaki fark nedeniyle zor bir duruma düşmemek adına üstlendikleri riskin bir kısmını ya da tamamını devretmeyi tercih ederek reasürans teminatı satın alırlar.

Örnek: Yukarıdaki örnekte, sigortacı toplam zararını 25.000 TL ile sınırlayacak şekilde reasürans korumasını her bir poliçe için 10 TL ödeyerek alırsa sigortacının riski ile reasürörün riski nasıl olur?

Reasüransın İşlevi Rizikonun yayılması: Aynı tehlikeye maruz kalma ihtimali olan kişilerin sigorta yaptırmak yoluyla zararı toplum içine yaymaları gibi, sigorta şirketleri de reasürans ile üstlendikleri rizikoları dağıtmaktadırlar. Sigortacının iş kabul kapasitesinin artması: Reasürans ile sigorta şirketi tek başına üstlenemeyeceği büyüklükteki rizikoları kabul edebilir. Aynı zamanda, sigortacı belirli branşlarda kabul ettiği işlerin bir kısmını otomatik olarak reasüre ederek o branşta üretebileceği sigorta poliçesi sayısını artırabilir; bu da şirketin genel iş kabul kapasitesini doğal olarak artırmaktadır. Sigortacının iş kabul esnekliğinin artması: Sigorta şirketleri kimi zaman, kabul etmemeleri gereken işleri piyasa koşulları veya diğer faktörlerin etkisiyle kabul etmiş olabilirler. Bu gibi durumlarda da, sigortacı reasürans yardımıyla daha esnek bir iş kabul politikası oluşturabilir. Diğer bir açıdan, sigorta şirketinin yeni faaliyet göstereceği bir sigorta branşında veya yeni bir bölgede teminat sağlamaya başlayacağında reasürans destek verici bir seçenek olabilecektir.

Reasüransın İşlevi Sigortacının mali bünyesinin desteklenmesi: Reasürans kullanımı özellikle, küçük ölçekli şirketler için sağlanan bir mali destek olarak da görülmektedir. Bilhassa, sigortacının üstlendiği rizikoların bir bölümünü otomatik olarak devretmesine dayanan bölüşmeli reasürans sözleşmelerinde reasüröre devredilen hasar payı yanısıra bir de reasürans komisyonu alınacaktır ve bu komisyon şirketin ödemesi gereken üretim giderlerine katkıda bulunabilecektir. Reasüransın bir diğer faydası da oluşabilecek hasarların ödenmesinde sigortacının devamlı olarak likit bulundurmak zorunluluğunun ortadan kalkmasıdır. Sigorta şirketi ile reasürör arasındaki anlaşmaya peşin hasar ödemesi şartı konularak bu sorun çözülebilmektedir. Diğer bir faydası ise, hasar oranında yıllar itibariyle bakıldığında oluşabilecek dalgalanmanın reasürans ile törpülenmesi suretiyle sigorta şirketlerinin mali bünyelerini olumsuz etkilememesi sağlanabilir. Reasürans kullanımı, raporlanan gelirlerin ve gelirlerden ödenecek olan verginin azaltılmasında da önemli imkânlar sağlayabilir ve buna karşın reasürans, sigorta şirketinin oluşabilecek zararını da azaltıp sermayedar ve hissedarların kar payının korunmasını da temin edebilmektedir. Katastrofik risklerin kontrolü: Çeşitli sigorta dallarında değişik sigortalılara verilen teminatların bir araya gelerek oluşturdukları birikim (kümül) fazlasının yol açabileceği hasarların meydana gelmesi, sigorta şirketini tek tek poliçe keserek verdiği teminatlarda oluşabilecek hasardan daha büyük bir sıkıntıya sokabilecektir. Bu tür kümüllerin, sigorta şirketince takibi zor olduğu için, reasürans yoluyla olumsuz etkileri giderilebilecektir. Sigortacıya bilgi aktarımı: Reasürörlerin değişik şirketlerle ve piyasalarla çalışmaları sonucu elde ettikleri önemli bir bilgi birikimi oluşmaktadır. Reasürör tarafından sigorta şirketine know-how transferi, hasar tespitinde yardımcı olma ve yeni teknolojik gelişimleri uygulamasına imkan sağlama gibi birçok konuda destek sağlanmaktadır. Özellikle sigorta şirketleri de, yeni kurulduklarında ya da kendileri için yeni olan bir faaliyet alanına girdiklerinde reasürörün teknik desteğinden faydalanmayı tercih etmektedirler.

Reasürans İşlemi Sigortalının Riski Sigortacının Devraldığı Risk Reasüröre Devredilen Risk

Reasüransın İlkeleri Azami İyi Niyet İlkesi: Devredilen riziko ile ilgili bütün esaslı hususların reasüröre açıklanması demektir. Burada esaslı hususlarla, reasürörün bu anlaşmayı yapmasını etkileyebilecek olan her tür bilgi ifade edilmektedir. Sigortalanabilir Menfaat İlkesi: Sigortalanabilir menfaat, kanunen sigorta yaptırabilme hakkı olup, sigortalının sigorta konusu üzerinde hukuken meşru bir mali menfaatinin bulunması anlamına gelmektedir. Reasürans ilişkisinde ise, sigortalanacak şey üzerinde hiçbir hukuki tasarruf hakkı bulunmamasına rağmen riskin gerçekleşmesi halinde zarara uğrayacağından, sigortacının sigortalanan şey üzerinde sigortalanabilir bir menfaati bulunmaktadır Tazminat İlkesi: Tazminat riziko gerçekleşince reasürörün ödeme yapmasıdır. Sedan şirketler hasarlarını yalnızca reasürörden karşılayabildikleri için tüm reasürans anlaşmaları tazminat anlaşmalarıdır.