Hazırlayan: Öznur MOLLA

-işlevsellikte belirgin bozulma Kişilik bozuklukları; kişinin kendi kültürüne göre, beklenenden önemli ölçüde sapmalar gösteren, süreklilik arz eden bir iç yaşantılar ve davranışlar örüntüsüdür. -esneklikten yoksun -uyum bozucu -işlevsellikte belirgin bozulma -sıkıntı yaratması

A KÜMESİ KİŞİLİK BOZUKLUKLARI

PARANOİD Temel özelliği, başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp, sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk içinde olmalarıdır.

Başkalarının kendilerine zarar verdiğinden kuşkulanırlar. Arkadaşlarının güvenirliliği üzerine yersiz kuşkuları vardır. Sır vermezler. Sıradan sözlerden aşağılandıkları ya da gözdağı verildiği biçiminde anlamlar çıkarırlar. Sürekli kin beslerler Başkalarınca anlaşılır olmayan bir biçimde, karakterine saldırıldığı yargısına varır ve öfkeyle tepki verirler. ( Ne bakıyorsun?) Haksız yere eşlerinin sadakatinden kuşkulanırlar.

ŞİZOİD Temel özelliği, sosyal ilişkilere, yakınlık kurmaya isteksiz olma ve duygulanım kısıtlılığıdır. Asosyaldirler.

Ailenin bir parçası olmadığı gibi, ne yakın ilişkilere girmek ister, ne de yakın ilişkilere girmekten zevk alırlar. Hemen her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı tercih ederler. Başka biriyle cinsel deneyim yaşamaya karşı ilgisi varsa bile çok azdır Başkalarının ısrarıyla bazı etkinliklere katılsalar bile çok keyif almazlar. Birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ve sırdaşları yoktur. Başkalarının övgü ve eleştirilerine karşı ilgisizdirler. Duygusal soğukluk, kopukluk ya da tek düze bir duygulanım gösterirler.

ŞİZOTİPAL Temel özelliklerinde yakın ilişkilerde birdenbire rahatsızlık duyma ve yakın ilişkilere girebilme becerisinde azalma görülür. Algısal çarpıklıklar ve alışılagelenin dışında davranışlar vardır.

Kendisiyle hiç ilgisi olmayan olaylardan kendisiyle ilgili anlamlar çıkarır. Davranışları etkileyen ve kültürel değerlerle uyumlu olmayan büyüsel düşünceleri vardır. (altıncı his, büyü, nazar) Olağandışı algısal yaşantıları, bunlar arasında da bedensel ilüzyonları vardır. Acayip düşünüş biçimi ve konuşma gösterirler (çevresel, mecazi, aşırı ayrıntılı, basmakalıp). Paranoid düşünceleri vardır. Uygunsuz ya da kısıtlı duygulanımları vardır. Acayip, alışılmışın dışında, kendine özel davranış ya da görünüme sahiptirler. Birinci derecede akrabalar dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur. Yakından tanımakla azalmayan, aşırı toplumsal kaygıya; kendisi hakkında olumsuz yargılardan çok, paranoid korkular bu bozukluğa eşlik etme eğilimi taşır.

B KÜMESİ KİŞİLİK BOZUKLUKLARI

ANTİSOSYAL 15 yaşından beri devam eden bir biçimde, başkalarının haklarını saymama ve başkalarının haklarına tecavüz etme davranışları gösterirler.

Tutuklanmaları için zemin hazırlayan eylemlerde tekrar tekrar bulunur, yasalara ve toplumsal davranış biçimlerine ayak uyduramaz ve saygı göstermezler. Sürekli yalan söyleme, takma isimler kullanma ya da kişisel çıkarı, zevki için başkalarını aldatma ile belirli dürüst olmayan tutumlar gösterirler. Dürtüsel olurlar ve gelecek için tasarılar yapmazlar. Yineleyen kavga, dövüşler ya da saldırılarla belirli olmak üzere, sinirlilik ve saldırganlık gösterirler. Kendisinin ya da başkalarının güvenliği konusunda umursamazlık gösterirler. Bir işi sürekli götürememe ya da mali yükümlülüklerini tekrar tekrar yerine getirmeme ile belirli olmak üzere, sürekli bir sorumsuzluk gösterirler. Başkasına zarar vermiş, kötü davranmış ya da başkasından bir şey çalmış olmasına karşın, ilgisiz olma ya da yaptıklarına kendince mantıklı açıklamalar getirme ile belirli olmak üzere, vicdan azabı çekmezler.

SINIRDA KİŞİLİK BOZUKLUĞU Temel özellikleri, insanlar arası ilişkilerde, kimlik duygusunda ve duygulanımda tutarsızlıklar ile itkilerini kontrol etmekte zorluk çekmeleridir

Gerçek ya da hayali bir terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çabalar gösterirler. Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen, gergin ve tutarsız kişiler arası ilişkilere sahiptirler. Kimlik karmaşası olarak tanımlanan belirgin olarak ve sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı ya da kendilik duyumu vardır Kendine zarar verme olasılığı yüksek, en az iki alanda, dürtüsellik (örn. para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, pervasızca araba kullanmak, tıkı- nırcasına yemek yemek) gösterirler. Yineleyen, intiharla ilgili davranışlar, girişimler gösterirler. Duygudurumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı, duygulanımda kararsızlık (afektif instabilite) vardır Kendilerini sürekli olarak boşlukta hissederler. Uygunsuz, yoğun öfke duyarlar ya da öfkelerini kontrol altında tutamazlar. Stresle ilişkili, gelip geçici paranoid düşünceleri vardır.

Histriyonik Kişilik Bozukluğu Histriyonik kişilik bozukluğunun temel özelliği, bu kişilerin hemen her alanda aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı içinde olmalarıdır.

İlgi odağı olmadıkları durumlarda rahatsız olurlar. Başkalarıyla olan etkileşimleri çoğu zaman uygunsuz biçimde cinsel yönden baştan çıkarıcı davranışlarla belirlidir. Hızlı değişen ve yüzeysel duygular sergilerler. İlgiyi üzerine çekmek için sürekli olarak fiziksel görünümlerini kullanırlar. Başkalarını etkilemeye yönelik ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma biçimleri vardır. Gösteriş yapar, yapmacık davranır ve duygularını aşırı bir abartma ile gösterirler. Kolay etki altında kalırlar. İlişkilerinin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünürler.

Narsisistik kişilik bozukluğu Temel özelliği, davranış veya fantezide büyüklenmecilik, kendisine hayranlık duyulması ihtiyacı ve başkalarının duygularını anlamaktaki yetersizliktir.

Büyüklenirler. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik ya da kusursuz sevgi düşlemleri üzerine kafa yorarlar. Özel ve eşi bulunmaz biri olduklarına ve ancak başka özel ya da toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da ancak onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğine inanırlar. Çok beğenilmek isterler. Hak kazandığı duygusu vardır: Kendisinin, özellikle kayrılacak olduğu bir tedavi biçiminin uygulanacağı beklentileri ya da bu beklentilere göre uyum gösterme. Kişiler arası ilişkileri kendi çıkarları için kullanır Empati yapamazlar Çoğu zaman başkalarını kıskanır ve başkalarının da kendisini kıskandığına inanırlar. Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergiler

C KÜMESİ KİŞİLİK BOZUKLUKLARI

Çekingen kişilik bozukluğu Temel özellikleri, yetersizlik duyguları ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılık ile sosyal kenetlenmedir.

Eleştirilecek olma korkusuyla çok fazla kişiler arası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınırlar. Sevildiklerinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemezler. Alay konusu olacakları korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterirler. Toplumsal durumlarda dışlanacakları üzerine kafa yorarlar. Yetersizlik duyguları yüzünden, yeni kişilerle aynı ortamda bulunmak istemezler. Kendilerini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak, başkalarından aşağı görürler. Mahcup olabileceklerinden ötürü kişisel girişimlerde bulunmak, yeni etkinliklere katılmak istemezler

Bağımlı kişilik bozukluğu Temel özelliği, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde aşırı bir kendisine bakılma gereksinimi olmasıdır.

Başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazlarsa gündelik kararlarını vermekte güçlük çekerler. Yaşamlarının çoğu önemli alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinim duyarlar. Kabul görmeyeceği korkusuyla, başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çekerler. Doğru yapıp yapmadıklarına ya da yeteneklerine ilişkin korkularından ötürü, tasarıları başlatma ya da kendi başlarına iş yapma zorlukları vardır. Başkalarının bakım ve desteğini sağlamak için, hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar, aşırıya giderler. Kendilerine bakamayacaklarına ilişkin aşırı korkuları nedeniyle, tek başına kaldıklarında kendilerini rahatsız ya da çaresiz hissederler. Yakın bir ilişkileri sonlandığında, bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girerler. Kendi kendine bakma durumunda bırakılacağı korkuları üzerine, gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorarlar.

Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu Temel özelliği, düzenlilik, mükemmeliyetçilik, zihinsel ve kişiler arası ilişkilerde kontrollü olmak üzerine aşırı kafa yormaktır. Bu uğraşları dolayısıyla, esnek ve açık olamazlar ve verimlilikleri önemli ölçüde azalır.

Yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ile ilgili uğraşıp dururlar. İşin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmeliyetçilik gösterirler (örneğin; kendisine özgü aşırı katı ölçütler karşılanmadığı için bir tasarıyı tamamlayamazlar). Boş zamanlarını değerlendirme etkinliklerinden ve arkadaşlıklarından yoksun kalacak derecede kendilerini işe ya da üretkenliğe adarlar (bu durum ekonomik gereksinimleri ile açıklanamaz). Ahlak, doğruluk ya da değerler gibi konularda vicdanının sesini aşırı dinler ve esneklik göstermezler (bu durum kültürel ya da dinsel özdeşim ile açıklanamaz). Özel bir değeri olmasa bile eskimiş ya da değersiz şeyleri elden çıkaramazlar Başkaları, tam olarak kendisinin yaptığı gibi yapmayı kabul etmedikçe, görev dağılımı yapmak ya da başkalarıyla birlikte çalışmak istemezler. Para harcama konusunda hem kendilerine hem de başkalarına karşı cimri davranırlar; para, gelecekte ortaya çıkabilecek felaketler için biriktirilmesi gereken bir şey olarak görülür.

TEDAVİ Psikoterapi Medikal ?

TEŞEKKÜRLER!