BULAŞICI HASTALIKLAR EPİDEMİYOLOJİSİ ÖĞR. GÖR. FUNDA VEREN

Bulaşıcı Hastalıklar Epidemiyolojisi Epidemiyolojik yöntemler uzun yıllardan beri bulaşıcı hastalıkların yaptığı salgınların incelenmesinde ve nedenlerinin araştırılmasında kullanılmıştır Bu çabalar yöntemlerin geliştirilmesinde önemli katkılarda bulunmuş hatta epidemiyoloji bu nedenle yanlış olarak ‘salgın bilim’ diye adlandırılmıştır

Bulaşıcı hastalıklar epidemiyolojisi olağan koşullarda hastalıkların nasıl oluştuğunu inceler

Bulaşıcı Hastalık Sorununun Genel Özellikleri 1- Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda bakteriyel ve paraziter türdeki hastalıklar hastalık ve ölümlerin en önemli nedenidir. Gelişmiş ülkelerde ise viral hastalıklar ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar sık görülmektedir

Bulaşıcı Hastalık Sorununun Genel Özellikleri 2-Bulaşıcı hastalıkların yapacağı salgınların önlenmesi için sürekli, kapsamlı ve pahalı sürveyans gereklidir. Eğer alınan önlemler yetersiz kalırsa salgınlar beklenmelidir. 3-Uluslar arası ulaşımın, seyahatlerin artması sonucu bulaşıcı hastalıklar bir yerden diğerine kolaylıkla taşınmaktadır

Bulaşıcı Hastalık Sorununun Genel Özellikleri 4-Bulaşıcı hastalıklar genellikle çocukluk çağında görüldüğü ve ölümlere yol açtığı için toplumun yaş yapısını etkiler. Böyle toplumlarda beklenen yaşam süresi kısa ve nüfus gençtir 5-Bulaşıcı hastalıklar kolay yayıldıkları için çok sayıda kişiyi etkiler. Bunlar da sağlık kurumları için en önemli yükü oluşturur

Bulaşıcı Hastalık Sorununun Genel Özellikleri 6-Bulaşıcı hastlıklar bazı tür sakatlıkların da en önemli nedenidir -Trahom: Körlük -Poliomiyelit: Ekstremite sakatlıkları -Rubella: Konjenital katarakt -Kızamık, kabakulak: Ensefalit

Bulaşıcı Hastalık Sorununun Genel Özellikleri 7-Bulaşıcı hastalıklar endüstride, işte ve okullarda devamsızlığın en önemli nedenidir 8-Gelişmekte olan ülkelerde gerek ulusal gerekse bölgesel düzeyde bulaşıcı hastalık bildirimi yetersizdir. Güvenilir veri olmayınca bunların boyutları da tam olarak belirlenemez ve gerekli önlemler alınamaz

Bulaşıcı Hastalık Sorununun Genel Özellikleri 9-Bazı bulaşıcı hastalıkların önlenmesi çevre faktörlerinin düzeltilmesine bağlıdır. Bu ise sağlık örgütünün olanakları ve gücü dışındadır 10-Bazı hastalıklar ülkenin ekonomik durumunu olumsuz etkileyebilir. Uluslar arası bildirimi zorunlu hastalıkların salgınlarında bu ülkelerin gıda ihracatı durur; turizm gelirleri azalır

Bir toplumda enfeksiyon hastalıkları toplumu oluşturan kişilerin çeşitli biyolojik, sosyal, kültürel, ekonomik ve çevre özelliklerine göre farklı boyutlarda görülebilir. Epidemiyolojik inceleme yöntemlerinin kullanılması için her zaman bir salgın durumunun olması gerekmez. Toplumda sürekli, belirli boyutta var olan bulaşıcı hastalıklar da aynı yöntemlerle incelenmelidir

Bulaşıcı hastalıklar alanında gerek tanımlayıcı, gerekse analitik incelemelerde kişi-çevre-yer-zaman nitelikleri ‘enfeksiyon zinciri’ ni oluşturan ögeler çerçevesinde ele alınır. I-Hastalık etkeni-hastalık ajanı II-Bulaşma yolları III-Enfeksiyon kaynağı (Rezervuar)- Konakçı (Host)

Enfeksiyon zincirini daha ayrıntılı olarak incelediğimizde -Etken -Kaynağa giriş yolları -Kaynak -Kaynaktan çıkış yolları -Etkenin yeni konakçıya taşınması (Bulaşma yolları) -Etkenin yeni konakçıya giriş yolları -Yeni konakçının hassasiyeti-direnci

Enfeksiyon Zinciri I- Enfeksiyon Ajanları (Etkenleri) -Biyolojik etkenlerdir -Etken grubu Hastalık 1-Metazoalar Kancalı kurt, 2-Protozoalar Malarya, amipli dizanteri 3-Bakteriler Tifo, tbc, pnömoni, streptokok enf 4-Mantarlar Histoplazmozis, koksidiomikozis 5-Riketsiyalar Tifüs 6-Virüsler kızamık, kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği, poliomiyelit, kuduz

Enfeksiyon Zinciri I- Enfeksiyon Ajanları (Etkenleri) Etkenlerin özellikleri 1-Etkenin kendisine ait özellikler (intrensik) -Etkenin morfoloijsi (büyüklüğü, şekli, yapısı) -Etkenin tipi -Etkenin suşu -Etkenin hayat siklusu -Etkenin insan vücudu dışında sıcaklık, kuruluk, asidite-alkalite, oksijen konsantrasyonugibi çeşitli fizik koşullara direnci

Enfeksiyon Zinciri 2-Etkenin yerleşeceği host ile ilişkili özellikler a-Enfektivite: Etkenin kişileri enfekte edebilme, üreme ve yayılabilme özelliğidir. Sekonder atak hızı ile ölçülür b-Patojenite: Etkenin konakçıda progresif doku reaksiyonu meydana getirebilme özelliği. Örneğin bazı kişiler tbc basili ile enfekte olmalarına karşın hastalık belirtisi göstermemektedir. Önceden BCG yapılmadığı halde bu kişilerde PPD testi pozitif çıkmaktadır Boyutu şu şekilde hesaplanır: Hastalık belirtisi gösteren kişi sayısı Patojenite = X k Etken ile enfekte olan kişi sayısı

Enfeksiyon Zinciri c-Virülans: Bazı etkenlerin neden olduğu hastalıklar çok ağır seyrettiği halde bazılarınki daha hafif seyreder. Etkenin virülansı fatalite hızı ile ölçülür. Vakalardan ölen kişi sayısı Fatalite (Virülans) Hızı = X k Toplam vaka sayısı

Enfeksiyon Zinciri d-Antijenite (İmmünojenite): Etkene karşı kişinin vücudunda antikor meydana gelmesi. Bazı etkenin meydana getirdiği hastalıklar sonucu kişiler genellikle hayat boyu veya kısa süreli devam eden bağışıklık kazanır e- Toksijenite (Yayılabilirlik-invazivite): Bazı etkenlerin kendileri değil salgiladıkları veya yapılarında taşıdıkları zehirli maddeler konakta patolojik değişiklikler yaparlar.

Enfeksiyon Zinciri f- Tropizm: Bir etkenin belirli bir organda yerleşme eğilimi göstermesidir. Tbc basilinin en fazla akcde yerleşmesi gibi. g-Transmisibilite: Bir etkenin bir konaktan çıkıp diğerine geçme yeteneğidir h-Hücredışı enzimler: Bazı bakteriler toksik olmayan fakat enfeksiyon olayında önemli rol oynayan bazı enzimler üretirler

Enfeksiyon Zinciri i-Mikroorganizmaların yayılmasını kolaylaştıran diğer maddeler: Mo.ların dokularda yayılmasını kolaylaştıran sadece enzimler ve toksinler değil aynı zamanda ‘yüzey kompanentleri’ adı verilen maddeler de fagositoz ve parçalanma olaylarını engeller.

Enfeksiyon Zinciri II-Bulaşma yolları -Solunum sistemi yolu ile -Sindirim sistemi yolu -Temas yolu *Sağlam deri *Yaralı deri *Genital mukoza *Göz mukozası -Vektörler yolu ile

Enfeksiyon Zinciri III-Enfeksiyon kaynağı (Rezervuar, Host, Konakçı) -Enfeksiyon kaynağı: İnsan -Enfeksiyon kaynağı: Vertebralı Hayvanlar (Zoonozlar) *Sğırlar *Domuz *Köpek *Kedi (Mantar enfeksiyonları) - Enfeksiyon kaynağı: Eklembacaklılar (Artropodlar) *Keneler (Q Humması), *Pireler (Veba), *Bit (Tifus) -Enfeksiyon kaynağı: Toprak ve diğer cansız araçlar *Mantarların çoğu, tetanoz

Enfeksiyon Zinciri III-Enfeksiyon kaynağı (Rezervuar, Host, Konakçı) Konağın direnci ile ilgili faktörler -Deri -Mukoz membranlar -Fagositoz -Retiküloendotelyal sistem -İltihabi cevap -Ateş -Rezervuardan etkenlerin çıkış kapıları birden fazla ise hastalığı çevreye yayılma olasılığı daha yüksektir -Yaş, meslek, cinsiyet -Konakçının bağışıklık durumu ve direnci

Bildirimde kullanılan kayıtlar Öncelikle sorumlu kuruluş sağlık ocaklarıdır Bildirim için birkaç form kullanılır Günlük, haftalık ve aylık olarak düzenlenmiş formlardır Günlük acil bildirimler ‘Bildirimi zorunlu hastalıklar fişi (Form 014)’ ile yapılır Haftalık bildirimler için ‘Haftalık bulaşıcı hastalıklar bildirme fişi (Form 015)’ kullanılır Haftalık bulaşıcı hastalıklar bildirme formu her hafta pazartesiden pazartesiye olan süreyi kapsar Haftalık bildirim formlarındaki hastalıklar her hafta ‘Bildirimi zorunlu hastalıklar tespit fişine (Form 016)’ kaydedilir. Ay sonu derlemeler ise ‘Bildirimi Zorunlu hastalıklar çizelgesi (Form 017)’ ile yapılır Bu form ile hastalıklar sağlık müdürlüğüne aylık olarak bildirilir

TEŞEKKÜRLER