MAKARALAR VE CAYRASKALLAR GEMİCİLİK

MAKARA VE PALANGA SİSTEMLERİ MAKARALAR(BASTİKALAR) Gemilerde ağır yükleri daha az güç harcayarak kaldırmak için yapılmış ağaç veya metalden yapılmış parçalardır. Gemilerde bastika olarak isimlendirilir. Makaralar yük kaldırmakta kullanılan halatların daha yıpranmasına neden olur. Makaralar tek dilli veya çok dilli olabilir. Makarada kullanılan kanallara dil denir. Çok dilli makaralarla daha ağır yükleri kaldırmak için donanımlar yapılabilir.

Perno: Makaralarda tabla ile makara dilinin merkezinden geçen bir mildir. Dil bunun üzerinde döner. Bülbül: Palangaların rigavolarının bağlanmaları için makaraların alt kısımlarına konan radansa veya yapılan kasalara denir. Tabla: Makaraların yüzeylerini teşkil eden dış kısımlarıdır. Dil: Makaraların veya bastikaların kanalları içinde ve perno (mil) üzerinde dönen, oluklu tekerleklerdir. Sapan: Makaraların ve tornoların tablaları etrafındaki halat veya demir kuşaklardır. Kanal: Halatların geçtikleri makaralar içindeki oluklardır.

PALANGALAR Makaralarla oluşturulan donanımlara palanga denir.

PALANGA ÇEŞİTLERİ Palanga Çeşitleri Tek dilli makaralı palanga; 1+1 makaralı palanga (iki makara, her ikisi de tek dilli): Kabasorta palanga. 1+2 makaralı palanga (iki makara biri tek dilli diğeri iki dilli) Adi palanga 2+2 makaralı palanga (İki makarada iki dilli) Top palanga 2+3 makaralı palanga (Biri iki dilli diğeri üç dilli) Manişka palanga 3+3 makaralı palanga (Her ikisi de üç dilli) Freşkon palanga 4+4 makaralı palanga (her ikiside dört dilli )Parelel palanga

Sübye palanga: Bir yere bağlanmış tek tornadan işleyen halatın oluşturduğu palangadır. İşin kolayca yapılmasından başka faydası yoktur. Sübye palanga donanımlı gemiler genellikle hafif donanımlı yelken arması olan gemilerdir. Eğer bumbalar da böyle donatılırsa, ağır yük kaldırılamaz. Tirentiye uygulanan çekme gücü (P) ve kaldırılan ağırlık (W) ise, sürtünme olduğuna göre yapılan iş: P/W=11/10 olur. Burada, her makara dili için sürtünme toleransı olarak kabul edilen miktar, yükün onda biri kabul edilmektedir.

Kabasorta palanga İki tek tornadan oluşan palangadır Kabasorta palanga İki tek tornadan oluşan palangadır. Burada üst makara bir kamçılı torna olup alt makara kancalı bir makaradır. Bir palanganın faydalı ve mahzurlu donatılmasını basit bir şekilde kabasorta palangada görebiliriz.

Mantikapan palanga: Tirentisi işler makaradan geçirilmiş bir sübye donanımın yararlı duruma getirilmiş halidir. Burada sürtünmeli yapılan iş: P/W=11/20 dir.

Tırfıl palangası: İki tek torna ve bir kancadan oluşan palangadır Tırfıl palangası: İki tek torna ve bir kancadan oluşan palangadır. Kazanılan kuvvet üç mislidir. El (adi) palangası: Biri tek öteki çift dilli iki makaradan oluşan palangadır. El palangasında kazanılan kuvvet ağırlık tarafın çift dilli makara getirilirse dört, tek dilli getirilirse üç mislidir. Bu palanga genel olarak el altındaki bütün işlerde kullanılır . Kamçılı palanga: Bir makarası kamçılı ve çift dilli, öteki tek dilli ve kamçılı genel maksatlar için kullanılan bir palangadır. Top palangası: İki çift dilli makaranın donatılmasıyla yapılan ve gemilerde can filikalarını mataforalardan mayna ve hisa yapmakta kullanılan bir palangadır. Manişka palanga: Biri iki dilli, diğeri üç dilli iki makaradan donatılan palanga olup ağır işlerde kullanılır.

Freşkon palanga: İkisi de üç dilli iki makaradan donatılan palangalardır.

Paralel palanga: Her ikisi de dört dilli iki makaradan donatılan palangalar olup, ağır yükleri kaldırmak veya küçük tekneleri kızağa çekmek için kullanılır. Faydalı donatılınca dokuz misli, mahzurlu donatıldığı zaman sekiz misli kuvvet kazanmaktadır.

Palangada uygulanacak kuvvet, ağırlığın donanımın geçtiği dil sayısına bölünmesi ile bulunur. 1 dilli palangada kuvvet = Ağırlık / 1, 2 dilli palangada kuvvet = Ağırlık / 2, 3 dilli palangada kuvvet = Ağırlık / 3’dür.  Palangada kuvvet = (Ağırlık + (dil sayısı x sürtünme katsayısı x ağırlık)) / dil sayısı  (Sürtünme katsayısı değişkendir.) Palanga Makarası dil sayısı= (Kaldırılacak ağırlık/Çekme kuvvetinin yarısı) Örneğin kaldırılacak yük 2000Kg Çekme kuvveti 100Kg dir. Dil sayısı =4000/50=4 dilli makara kullanılacaktır. Bunu iki adet iki dilli makara ile yapabiliriz.

CAYRASKALLAR Cayraskal kolay bir şekilde taşınabilir, gövdesini üzerindeki kanca yardımı ile rahat bir şekilde istenilen yere asılabilen mekanik elle kullanılan donanımdır. Aynı zamanda makaralar düzeniyle ağır cisimlerin yer değiştirme işlerinde kullanılan kaldıraç düzeneğidir. Cayraskal olarak ta bilinen ceraskallar, bir tür palanga sistemidir. Cayraskalların en büyük özelliği, kaldırılan yükün, istenilen konumda bir kuvvet olmaksızın durabilmesi ve yükü kaldırmak için gereken kuvvetin az olmasıdır. Cayraskallar, eş merkezli ve birlikte dönen iki sabit ve bir de hareketli serbest makaradan meydana gelmektedir. Sıkça tercih edilmelerinin bir diğer nedeni ise bakımlarının kolay, boyutlarının küçük olması, dolayısıyla küçük atölye ve işletmelerin birinci tercihleri olmaktadırlar.