Dil Materyalleri ve Çalışmaları Doç. Dr. Müdriye YILDIZ BIÇAKÇI MONTESSORİ EĞİTİMİ I Dil Materyalleri ve Çalışmaları Doç. Dr. Müdriye YILDIZ BIÇAKÇI

MONTESSORİ EĞİTİMDE DİL ETKİNLİKLERİ

Maria Montessori, dil eğitimini ve matematiksel zihnin oluşmasını okul eğitiminde odak nokta olarak görür. Dile hakim olabilmek kalıtsal bir olay değildir, ama çocuğun işitme ve konuşma potansiyeline bağlıdır. Maria Montessori bu konuda da bilinçaltında dili öğrenebilmenin emici zihnin bir sonucu olduğunu düşünür. ‘Dil doğal bir olay olarak doğal bir yaratmadır.’

DİLİ KONUŞMAK VE DİLİ ANLAMAK İNSANA MAHSUS BİR YETENEKTİR İnsanı hayvanlardan ayıran en önemi fark dile hakim olmasıdır. Bu konuda insan diğer canlılara göre daha fazla olanaklara sahiptir. Dil ; Dışa vurum olarak: Başka kişilerin düşüncelerini kavrayabilmek için iletişim olanağı sağlar. İçe yönelik olarak: Dil sadece duyusal olarak algılayabildiklerimizi sağlayan bir unsur değil, aynı zamanda iç dünyayı düzene koyma konusunda yardımcı olur ve şimdi, geçmiş, gelecek gibi soyut kavramları da algılayabilmemizi sağlar.

ÇOCUĞUN KENDİ BAŞINA ŞEKİLLENDİREBİLMESİ İÇİN DİLİ İŞİTMESİ GEREKİR Dille ilgili iki merkez vardır : Dili işiten merkez Dili şekillendiren merkez Bu iki merkez hem ruhsal hem organik olarak farklı zamanlarda gelişirler. Dili şekillendiren merkez daha geç gelişir. Montessori küçük çocuğun dil gelişimini iki aşamaya ayırır: 1.aşama: Sözcüklerin patlaması 2.aşama: Düşüncelerin patlaması(dilin şekillendiği aşamadır)

NEDEN YAZMAK OKUMAKTAN ÖNCE OLUŞUR ? Yazmak mekanik bir olaydır, çocuk burada kendi zihninden geçenleri yazar. Okumak daha soyuttur ve devreye farklı mekanizmalar girer. Montessori okuma evresinde; o anda çocuk için yazmayı önerir. Bir anısında, çocukların yazarken ona baktıklarını ve bir süre sonra konuştuğunda ağzından çıkan seslerin onlar için nasıl bir anlam ifade ediyorsa yazarken kağıda çizdiği işaretlerin de onun zihninden geçen düşünceler olduğunu keşfettiklerini, böylece de yazmanın iletişimde kullanılan başka bir ifade şekli olduğunu fark ettiklerini anlatır. Montessori genel inancın aksine okumanın, yazmayı öğrendikten sonra çok daha kolay öğrenildiğini ve ondan sonra ele alınması gereken bir çalışma olduğu sonucuna varmıştır.

YAZI DİLİ

YAZMA-OKUMA MATERYALLERİ Montessori’ye göre geleneksel okuma yazma yöntemi yeterince rasyonel değildir. Çocuğun yazmada çektiği güçlük alfabenin simgelerinin analizi sırasında onların yazılması için gereken fizyolojik mekanizmaların göz ardı edilmesindendir. Bir yandan hazırlanmış resimli sözcük kartlarıyla çocuğa anadilinde yeni sözcükler kazandırılırken, diğer yandan günlük hayat ve duyu materyalleri ile yazma parmaklarını güçlendirme, el bileğinin hareketlendirme çalışmalarına doğal fırsatlar tanınır.

YAZMAYA DOĞRU HAZIRLIK 1-Kalemin kullanılması-Çizim 2-Harfelerin Çizilmesi Çizim: Bu çalışma kalem kullanmak için el becerisi sağlar. Çizim ve yazıyı geliştirmek için metal kalıplar ve renkli kalemler kullanılır. Harflere Dokunma: Hem motorik hem de dokunsal olarak harflerin zihne kaydedilmesine yarar. Kabartma harfler; bu harfler sesli ve sessiz farklı renklerde ahşap zeminde zımpara kağıdı ile kabartılmış, farklı dokunma duyumu kazandıran tablalardır.

OKUMA Okuma tamamen soyut bir olaydır. Çocuğun başkasının düşüncesinden bir araya gelmiş sembolleri anlamlandırması gerekir. Okumada sembollerin yanında ayrıca kelime çeşitlerini ve cümlenin parçalarını da anlaması şarttır. Bu nedenle çocuğa önce yazma sonra okuma çalışması yapılır. Montessori , çocuk okumaya başladığında eline uzun süre kitap verilmemesini önerir. Tüm teşvik çabalarına rağmen çocuklar ellerine alıp okusalar da kitaptan okuduklarına anlam veremiyorlar. Montessori bu durumda beklenmesi gerektiğini söyler.

Okumada iki farklı aşama vardır: Okuma öncesi dönem Bütünüyle okuma dönemi Her iki aşama için kullanılan materyaller : Okuma materyalleri Kelime çeşitleri için materyaller Cümle analizi materyalleri

Okuma öncesi dönem Bu aşamada çocuklar; kabartmalı harfler ve hareketli alfabe ile çalışırlar. Çocuğun bu iki alfabedeki sesleri görsel olarak seslendirebilmesi ve çeşitli sözcüklerde düzenleyebilmesi şarttır. Böylece çocuk sözcüklerdeki seslerin analizini yapabilir ve yeni sentezler oluşturabilir. Okuma aşamasını tamamen çocuk belirler ve eğitimci bu noktada çocuğa sadece gerekli yardımı sunar.

Tam okuma aşaması Çocuk okumaya karşı ilgi gösterdiğinde eğitimci ona tamamen zaman tanıyarak, yavaş bir şekilde kabartma harflerdeki yazım şekline uygun olarak kısa bir ders verir. Okuma materyallerinin genel amacı çocuğun yazılı sembolleri anlayarak okumada sürat kazanmasıdır. Çocuk tam okuma aşamasına geldiğinde eline hazır bir kitap verilmeden, eğitimci o anda çocuk için yazar ve çocuk eğitimcinin yazdığı harfleri seslendirerek okur. Çünkü başkalarının yazdığını okumak, kalıp olarak gördüğü yazıya anlam vermek daha sonra gelişen bir beceridir.

Kelime çeşitleri için materyaller Okuma için 3 materyal grubu: Okuma materyalleri Kelime çeşitleri için materyaller Cümle analizi

A-KONUŞMAYA YÖNELİK SÖZCÜK DAĞARCIĞINI GELİŞTİRMEK 1-KONUŞMAYA YÖNELİK DİL VE SÖZCÜK DAĞARCIĞINI GELİŞTİRİCİ FIRSATLAR VE ALIŞTIRMALAR 2-GENEL OLARAK SÖZCÜK DAĞARCIĞINI GELİŞTİRİCİ ALIŞTIRMALAR 3-SÖZCÜK DAĞARCIĞININ GELİŞİMİNİ DESTEKLEME

RESİMLİ KARTLAR

B-YAZMAYA YÖNELİK ÇİZGİ ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMAK METAL KALIPLAR

C-YAZMAYA YÖNELİK SESLİ ÇALIŞMALAR MİNYATÜR CİSİMLERLE YAPILAN SES ALIŞTIRMALARI

D-YAZMAYA YÖNELİK KALEMSİZ VE KAĞITSIZ ETKİNLİKLER ZIMPARA KABARTMALI HARFLER

HAREKETLİ ALFABE-1

HAREKETLİ ALFABE-2

HAREKETLİ ALFABE-3 (BÜYÜK HARFLERİN SUNULMASI)

E-OKUMAYA YÖNELİK MATERYALLER VE ALIŞTIRMALAR MİNYATÜR CİSİMLERLE HAZIRLANAN OKUMA KUTULARI

ÇEVREDEKİ EŞYALARA AİT YAZILI OKUMA KARTLARI

GÖREV KARTLARI

YAZILI - RESİMLİ KARTLAR (SINIFLANDIRMA)

RESİMLİ OKUMA KİTAPLARI İLE ÇALIŞMALAR

TANIMLAMA

V

KAYNAKLAR Çakıroğlu Wilbrant, E KAYNAKLAR Çakıroğlu Wilbrant, E. Okul Öncesi Eğitimde Montessori Yaklaşımı, Kök Yayıncılık, 2012.