5.SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM ÜNİTESİ

İÇİNDEKİLER Harita ve kuşbakışı arasındaki farklılıklar Haritadaki Farklı Renkler Hangi Yüzey Şekillerini Temsil Eder ? Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Bölgelerimizin Özellikleri

harİta kuşbakIşI Yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülüp işaretleştirilerek bir düzlem üzerinde gösterimidir. Kuşbakışı, yüksek bir yerden aşağıya doğru, bütün genişliği içine alacak biçimde bakış

Fİzİkİ HARİTADA FARKLI RENKLER HANGİ YÜZEY ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİR

TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ BÖLGELERİ

MARMARA BÖLGESİ Bölgede genel olarak alçak tepelik alanlar, ovalar ve dalgalı düzlükler görürüz. Bölgenin Karadeniz, Marmara ve Ege denizine kıyıları vardır. Boğazlar, denizlerin karalar arasında daralmış bölümleridir.

MARMARA BÖLGESİ Başlıca Dağları : Samanlı Dağları, Uludağ, Biga, Yıldız dağları, Koru Dağları Başlıca Akarsuları : Sakarya, Meriç, Ergene nehirleri Başlıca Gölleri :İznik, Sapanca, Manyas, Ulubat Başlıca Ovaları : Sakarya, Ergene, Bursa Ovalarıdır.

EGE BÖLGESİ Ege Bölgesi’nin kıyıları çok girintili çıkıntılıdır.Bu durumun nedeni dağların denize dik uzanmasıdır.Bu yüzden kıyıda çok fazla koy,körfez,ada ve yarımada vardır.kıyılardan iç kesimlere gidildikçe yükselti artar. Başlıca Ovaları :Bakırçay,Gediz ,Küçük Menderes,Büyük Menderes

EGE BÖLGESİ Başlıca Dağları :Kaz Dağları, Boz Dağları, Menteşe Dağları, Murat Dağları Başlıca Akarsuları :Bakırçay,Gediz, Küçük Menderes,Büyük Menderes. Başlıca Gölleri :Göl bakımından fakir olan bu bölgede iki doğal göl bulunur.Bunlar Marmara ve Çamiçi(Bafa) Gölleridir.

AKDENİZ BÖLGESİ Bölge yurdumuzun güneyinde, Akdeniz boyunca bir şerit halinde uzanır. Bölgenin Yeryüzü şekillerinin ana çizgilerini Toros Dağları belirler. Başlıca Gölleri: Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Elmalı Başlıca Ovaları :Çukurova, Amik, Antalya Ovası

AKDENİZ BÖLGESİ Başlıca Dağları:Toros Dağları, Bey Dağları, Sultan Dağları Geyik Dağları, Bolkar Dağları, Aladağ,Tahtalı ve Binboğa Dağları Başlıca Akarsuları :Asi, Seyhan, Ceyhan, Göksu, Aksu, Dalaman, Manavgat.

İÇ ANADOLU BÖLGESİ Bölge Anadolu’nun orta kısmında yer alır. Bu konumu sebebiyle “Orta Anadolu” da denir. Doğu Anadolu’dan sonra 2. büyük bölgemizdir. Bölge yeryüzü şekilleri bakımından sade bir görünüme sahiptir. Yer şekilleri çeşitlilik göstermez. Yükselti fazla olmadığı için, kara ve demiryolu ulaşımına oldukça elverişlidir.

İÇ ANADOLU BÖLGESİ Başlıca Dağları : Hasan Dağı, Karaca Dağı, Kara Dağ, Erciyes Dağı, Melendiz Dağlarıdır. Başlıca Akarsuları : Kızılırmak, Sakarya Nehri, Porsuk ve Delice çaylarıdır. Başlıca Gölleri : Tuz Gölü, Akşehir Gölü, Eber Gölü. Başlıca Ovaları : Konya Ovası, Sakarya Ovası.

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ Türkiye’nin yüzölçümü en büyük bölgesidir. Aynı zamanda yükseltisi en fazla olan bölgesidir. Dağlık bir alandır. 5165 m. yüksekliği ile Ağrı Dağı Türkiye’nin en yüksek dağıdır. Başlıca Ovaları : Malazgirt, Muş, Uluova Elbistan, Tercan, Pasinler ve Iğdır ovasıdır.

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ Başlıca Dağları: Kop, Allahuekber, Munzur, Ağrı, Tendürek, Aladağ, Süphan ve Nemrut dağlarıdır. Başlıca Akarsuları : Fırat ve Dicle. Başlıca Gölleri : Van, Çıldır, Nazik, Erçek, Hazar, Balık, Bulanık gölleridir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi ülkemizin yüzölçümü bakımından en küçük bölgesidir. Yer şekilleri sadedir. Bölgenin kuzey kesiminde Toros Dağlarının devamı uzanır. Başlıca Dağları : Kartal ve karaca dağlarıdır.

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ Başlıca Akarsuları : Fırat ve Dicle. Başlıca Gölleri : Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur. Ancak Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş olan baraj gölleri mevcuttur. Başlıca Ovaları : Harran, Suruç, Ceylanpınar ve Birecik ovalarıdır.

KARADENİZ BÖLGESİ Ülkemizin kuzeyinde yer alır.Dağlar kıyıya paralel olarak uzandığı için kıyılar az girintili çıkıntılıdır. Sahil kesimi dardır,dağlar ise hemen yükselir. Kıyılardan iç kesimlere geçiş geçitlerle sağlanır. Başlıca Dağları : Kaçkar, Çimen, Kop, Mescit, Canik, Küre, Ilgaz, Köroğlu, Bolu Dağlarıdır.

Karadenİz bölgesİ Başlıca Akarsuları :Türkiye’nin en uzun nehri Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya ve Çoruh Nehri Başlıca Gölleri :Uzungöl, Çağa, Melen ( Efteni ) ve Abant Gölleri. Başlıca Ovaları : Çarşamba Bafra, Suluova, Taşova, Merzifon.

İKLİM İklim :Bir yerde uzun süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen isimdir. Hava Durumu : Meteorolojik olaylara yönelik birkaç günlük kısa süreli tahmin ve gözlemlerdir. İklimi etkileyen faktörler ; Ekvatora yakınlık, yükselti ve denize olan uzaklıktır. Kıyı bölgelerimiz, denizlerin ılımanlaştırıcı etkisi sebebiyle iç bölgelere göre daha ılıman bir iklime sahiptir.

AKDENİZ İKLİMİ Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır. En sıcak ay ortalaması 34-45 °C, en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dır. Yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C dır. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın düşer. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu iklimde görülür. Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 400-600 mm arasındadır. Yağış rejimi düzensizdir. Bitki örtüsü maki'dir. Maki yaz kuraklığına dayanabilen; Mersin, Defne, Kocayemiş, Zeytin, Zakkum, Keçiboynuzu gibi kısa bodur ağaçlardan meydana gelen bir bitki topluluğudur.

KARADENİZ İKLİMİ Yazlar serin, kışlar ılık, her mevsim yağışlı geçen bir iklimdir. Karadeniz İklimi'nde mevsimler arasında çok büyük sıcaklık farkı yoktur. En fazla yağış sonbahar da düşmektedir. Karadeniz İklimi'nde yağış rejimi düzenlidir. Yağış rejimine bağlı olarak akarsuların rejimleri de düzgündür. Karadeniz İklimi, Karadeniz Bölgesi kıyı kesimleri ile Marmara Bölgesi'nin Kuzeyi'nde görülmektedir. Karadeniz İklimi'nin bitki örtüsü ormandır

KARASAL İKLİM Karasal İklim: Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve kar yağışlı geçer. En çok yağış ilkbahar mevsiminde düşer. En az yağış yaz mevsiminde düşer. Bu iklim de, kış ayları soğuk ve kar yağışlı geçmektedir. Don olayı sık görülür. Karasal İklim, İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinin iç kesimlerinde görülür. Karasal İklim'in bitki örtüsü bozkırdır.

ÜLKEMİZDEKİ İKLİMLER

İNSANLAR NEREDE YAŞAMAK İSTEMEZ Yeryüzünün her yerinde insan yaşamaz. Yeryüzünün tamamı yerleşmeye uygun değildir. Dünyada bazı yerlerde yerleşmeler sık, bazı yerlerde seyrektir. Yeryüzünün bazı yerleri tamamen boştur. Denizlerin üzerinde, Kutuplar bölgesinde, Yüksek ve dağlık alanlarda, Çöller, sıcak ve kurak alanlarda, Sık ve gür ormanlarda, Bataklık ve verimsiz arazilerde, Yaşamak ve yerleşim yeri kurmak zordur. Bu yüzden buralara şehir kurmak tercih edilmez.

Yayla (plato) Yayla (plato), yüksek yerlerdeki derin akarsu vadileriyle yarılmış yüksekte kalan düz arazi şeklidir. Yükseklikleri beş yüz metreden birkaç bin metreye kadar çıkabilir. Örneğin Türkiye'deki Erzurum, Kars yaylasının yüksekliği 2000 metre civarında (1800 m) olmasına rağmen Orta Asya’da bulunan Pamir Yaylasının yüksekliği 4000 m civarındadır.

GÖL Göl, karalar üzerindeki çanakları doldurmuş tatlı veya tuzlu su kütlesi. Göller, kapalı havzaları dolduran geniş, durgun su kütlesi olarak da tanımlanır. Göller, yeryüzündeki tatlı suların %87'sini oluştururken, karalar üzerinde kapladığı alan %2'dir. Göller, yer altı ve yer üstü sularıyla beslenir ve acı, tatlı, sodalı ve tuzlu olabilir. Bu farklılığın nedenleri, iklim koşulları, beslenme kaynakları, gölün bulunduğu arazinin yapısı, gölün büyüklüğü, derinliği ve gideğeninin (göl ayağı) olup olmamasıdır.

GÖL Beslenme kaynağı güçlü olan göller fazla sularını bir gideğen yardımıyla denizlere boşaltır. Sularını dışarıya bir gideğen yardımıyla boşaltan göllerin suyu tatlı, sularını dışarıya boşaltamayan göllerin suyu ise acı veya tuzludur. Göller ve nehirler tatlı su ekosistemine girer.

ova Coğrafyada, deniz yüzeyine göre değişik yüksekliklerde olan az eğimli yerlere verilen isimdir. Düzlükler çiftçiliğe yaylalardan veya dağlardan daha elverişlidir. Birikinti ovaları (Alüvyonlu düzlük) uzun süreler boyunca dağlardan gelen nehirlerin biriktirdiği alüvyonlu topraklarla oluşmuş yeryüzü şekilleridir.

DELTA Bir akarsuyun, durgun bir suya ulaştığı yerde sürüklediği lığları bulunduğu yere çökertmesiyle ileri doğru büyümüş düzlük yer

EROZYON

EROZYON Erozyon ,koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve taşınması olayıdır. Toprağın akarsular, sel suları ve rüzgarlar gibi dış kuvvetlerin etkisiyle aşındırılıp taşınması ve sürüklenmesi olayına erozyon denir. Erozyon, diğer adıyla aşınım, yer kabuğunu oluşturan kayaçların, başta akarsular olmak üzere türlü dış etkenlerle yıpratılıp yerinden koparılarak eritilmesi veya bir yerden başka bir yere taşınması olayıdır.

SEL

SEL Sel, bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir.. Bir akarsu veya deniz, göl gibi büyük su kitleleri kimi zaman fazlasıyla suyla yüklenir, bunun sonucunda taşarak yatağından çıkar ve "sel" adı verilen bir doğal felakete neden olur..

DEPREM DEPREM

DEPREM Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayına "DEPREM" denir. Deprem, insanın hareketsiz kabul ettiği ve güvenle ayağını bastığı toprağın da oynayacağını ve üzerinde bulunan tüm yapılarında hasar görüp, can kaybına uğrayacak şekilde yıkılabileceklerini gösteren bir doğa olayıdır. Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yeryuvarı içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına "SİSMOLOJİ" denir. DEPREM

çığ

çığ Farklı seslerden dolayı dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar kütleleridir. Bol kar yağışı olduğunda, taze kar tabakasının alttaki eski tabakayla iyi kaynaşmaması sonucu,rüzgarın kaldırdığı büyük bir kar kitlesinin aşağı inerek alttaki kar tabakası üzerinde kayması sonucu, bir hayvan veya kayakçının oynak kar tabakasını çiğneyerek harekete geçirmesi sonucu çığ oluşabilir.