Yrd. Doç. DR. Tülay KUZLU AYYILDIZ ERGENLİK DÖNEMİ SAĞLIK SORUNLARI

İnsan yaşamında ikinci büyüme ve gelişme dönemi olan ergenlik dönemi, kısa bir dönem olup, ergen zaman zaman bu kadar değişikliğe uyum sağlayamamaktadır. Bu dönemde ergen; Fiziksel büyüme ve gelişme ile ilgili sorunlar, Cinsel gelişim ile ilgili sorunlar, Psiko-sosyal gelişim ile ilgili sorunlar Beslenme ile ilgili sorunlarlarla karşılaşmaktadır.

Dönemin özelliğinden dolayı da zaman zaman bu sorunları çözememektedir. Bu sorunların yanı sıra riskli davranışlara ait sorunlar da görülmektedir. Ergenlik dönemi yeni şeylerin denendiği bir dönem olduğu için ergenlerde, alkol, sigara ve uyuşturucu kullanmayı denemeye eğilim vardır.

Çocukluktan gelen sağlık sorunları da ergenlik döneminde değişik boyutlarda sürebilir. Örneğin bebeklik ve çocukluk dönemindeki yetersiz beslenme ve sık geçirilen enfeksiyon hastalıkları ergenin bu döneme şanssız başlamasına neden olmaktadır. Kız çocuklarında, erkeklere göre daha sık beslenme bozuklukları görülmekte; ayrıca kız çocuklarının ergenlik döneminde geçirdikleri gebelik ve doğumlar nedeniyle kendilerinde ve bebeklerinde sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır

Ergenlerde en sık görülen sağlık sorunları; Kasıtlı ve kasıtsız kazalar Sigara kullanımı İlaç ve alkol kullanımı Uyuşturucu kullanımı Yetersiz ve dengesiz beslenme, anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza gibi beslenme sorunları Kavga Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Riskli cinsel davranışlar Riskli gebelik, abortus

ERGENLİKTE SIK GÖRÜLEN RUHSAL BOZUKLUKLAR Ergenlik döneminde en sıklıkla görülen ruhsal sorunlar depresyon, anksiyete bozuklukları, davranım bozuklukları, yeme bozuklukları, alkol ve madde kötüye kullanımıdır. Ülkemizde bir il merkezinde yapılan çalışmada psikiyatrik belirtiler açısından psikiyatrik yakınma ile başvuran ergenleri normallerden ayıran belirtilerin depresyon ve kaygı düzeyleri olduğu bulunmuştur .

Bu dönemde sıklıkla görülen ruhsal bozuklukların prevalanslarına bakılınca; Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu % 3-10 129; davranım ve karşı gelme bozuklukları % 3-5, major depresyon % 1,3-% 7, anksiyete bozuklukları; % 0,2-% 9,3 oranlarında dağılmaktadır.

Ergenlik Döneminde Depresyon Çocukluk döneminde depresyon seyrek görülürken çocukluktan ergenliğe geçişte depresyon artmaktadır. Kızlarda depresyon erkeklere göre daha sık görülmekte ve aile içi sorunların, olumsuz yaşam deneyimlerinin, düşük benlik saygısının ve okul başarısızlığının depresyonu doğurduğu ifade edilmiştir.

Gerçek depresyondaki ergende kendini değersiz bulma, kendini suçlama, üzüntülü ve ümitsiz olma, intiharı düşünme, öfke ve hırçınlık gösterme gibi belirtiler görülür. Bu duyguların süresi onbeş günü geçiyorsa ve tabloya uyku bozuklukları, iştahsızlık, kilo kaybı gibi bozukluklar ekleniyorsa ergenin depresyonda olduğu düşünülmelidir.

Depresyon etiyolojisinde olası etkenler şu şekilde sıralanabilir; Genetik Çevresel etkenler Biyolojik etkenler Çocukluktaki nöroendokrin değişiklikler Büyüme hormonu Psikolojik etkenler

Ergen depresyonunun ilk kez madde kullanımı ile başvurması mümkündür Ergen depresyonunun ilk kez madde kullanımı ile başvurması mümkündür. Bunun bir kısmı kendi kendini tedavi etme girişimi olabilir. Ergenler, içinde bulundukları dönem itibariyle duygu, düşünce ve ilişkilerinde ani değişiklikler yaşarlar.

Depresyondaki ergenler bu değişiklikleri daha hızlı yaşayabildikleri gibi, yetişkinlere benzer şekilde sosyal geri çekilme, ilgi ve etkinlikte azalma, arkadaş ilişkilerinde bozulma, okul başarısında düşme, okul ve evden kaçma, madde ve alkol kullanma eğilimi ile intihar düşünce ve girişimleri şeklinde depresyon belirtileri gösterebilirler.

Depresyonun iyileşmesinden sonra da ergenler olumsuz atıflarını sürdürebilirler, subklinik belirtiler sürebilir, kişilerarası ilişkilerde ve genel işlevsellikte yetersizlik, sigara içme, fizik sorunlar, erken hamilelik gibi sonuçlarla ilişkilidir.

Ergenlik Döneminde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Çocukluk döneminde başlayan DEHB ergenlik döneminde de devam etmekte ve tedavisiz kalmış veya yetersiz tedavi edilmiş olgularda tabloya davranış bozukluğu eklenmekte, ailenin yanı sıra okul ve daha geniş toplum için de ciddi sorunlar ortaya çıkmaktadır.

Bunun yanı sıra dikkat eksikliği okul başarısızlığına yol açmakta ve ergenlerin öğrenimine ket vurabilmektedir. DEHB nin temel özellikleri; ilerleyici, yoğun ve ciddi düzeyde dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellikle karakterizedir. DEHB’li ergenlerin dikkatleri dış uyaranla kolayca dağılır, oyun ve görevlerde ve uzun süreli dikkat gerektiren okul ve ev ödevlerinde sorun yaşarlar.

TEŞEKKÜRLER……