4.BÖLÜM ÇAĞDAŞ BÜYÜME MODELLERİ I. HARROD - DOMAR BÜYÜME MODELİ

I. HARROD BÜYÜME MODELİ

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Keynes kitabı İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi’nde, yatırım harcamalarını efektif talebin bir unsuru olarak ele almış, yatırım harcamalarının kısa dönem dışında etkili olmayacağını ileri sürmüş ve analizini kısa dönemli statik bir analiz olarak yapmıştır. Keynes’in kitabında yatırım harcamalarının kapasite etkisini ihmal eden statik analiz ortaya koyması eleştirileri beraberinde getirmiştir. Roy F. Harrod’ın Dinamik Teori Üzerine Bir Deneme adlı makalesi bu eleştirilerin başlangıcı sayılabilir.

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod, makalesinde yatırımın toplam talep yanında kapasite yaratıcı etkisini hesaba katarak, piyasa mekanizmasının büyüyen bir ekonomide kendiliğinden tam istihdam sağlamasının mümkün olup olmadığını, Keynes’in büyümeyen statik bir ekonomi itibariyle ileri sürdüğü tezin büyüyen dinamik bir ekonomi için geçerli olup olmadığını incelemiştir.

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod tasarruf ve yatırımları modelde belirleyici değişkenler olarak belirlemiştir. Bunlardan ilki olan tasarrufları ekonomik dengenin sağlanması için belirleyici olarak kabul eden Harrod, dengenin devamının istenmesi halinde, yatırım, sermayenin marjinal verimliliği ve hızlandıran gibi değişkenlerin tasarruf eğilimine göre ayarlanması gerektiğini belirmiştir. Harrod Modeli Varsayımları

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modeli Varsayımları

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Bir başka kavram olan planlanan yatırımların, planlanan tasarruf, fiili tasarruf ve fiili yatırım gibi faktörlerden bağımsız olduğu kabul edilir. Bu yüzden planlanan yatırımlar ile planlanan tasarrufların her zaman eşit olması beklenemez. Sebep olarak ise tasarrufu gerçekleştirenlerle tasarruf yapanların aynı kişiler olmadıklarını ve aynı güdülerle hareket etmediklerini kabul edilir. Harrod Modeli Varsayımları

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modeli Varsayımları «Planlanan tasarruf ve planlanan yatırım değerlerinin birbirine eşit olmaması ekonomide dengesizlik yaratır.» Eğer dönem başı planlanan yatırım planlanan tasarruftan azsa (ya da fiili yatırım planlanan yatırımdan büyükse) yani Ip<Sp (Ip<If) ise ortaya arzu edilmeyen bir yatırım(üretim) fazlası çıkar. Bu arzın talebi aşması demektir ki; stokların artışına ve atıl kapasiteye neden olur. Tersine, dönem başı planlanan yatırım, planlanan tasarrufu aşmışsa ( ya da fiili yatırım planlanan yatırımdan azsa) yani Ip>Sp ( ya da Ip>If) ise bu sefer ekonomide bir yatırım (üretim eksikliği) ortaya çıkacaktır. Yani talep fazlası ortaya çıkar ve stoklarda bir azalma görülür.

1.HARROD BÜYÜME MODELİ *Modelde hızlandıran katsayısı (g) sabittir. Bu katsayı, bir birim gelir veya üretim artışı sağlamak için gerekli olan sermaye artışını ifade eder. Ip= g (Yt – Yt-1)

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ s = marjinal tasarruf eğilim g = sermaye çıktı katsayısı – hızlandıran katsayısı Hızlandıran Katsayısı: Gerekli büyüme hızını gerçekleştirmek için ihtiyaç duyulan sermaye miktarı. İhtiyaç duyulan sermaye ile, üretim artışını gerçekleştirilmekte kullanılacak olan ek sermaye, yani yeni yatırım kastedilmektedir. Gerekli büyüme hızının gerçekleşmesi durumunda atıl kapasite oluşması ya da kapasite fazlalığı durumu söz konusu değildir. Mal stoku oluşmaz, üretilen malların tamamı satılır. Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ 3-) GEREKLİ ve FİİLİ BÜYÜME MODELİNİN KARŞILAŞTIRILMASI 3 Durum İncelenir: Denge Durumu Enflasyonist Süreç Durgunluk Süreci Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Durgunluk Süreci Aşırı kapasite stok birikimine sebep olur. Stok birikimini takiben ekonomi durgunluğa gidecektir. Malları biriken girişimciler olumsuz havanın verdiği etkiyle yatırımları kısma yönüne gidecektir. Yatırımlarım kısılması, talebin daha da azalmasına ve beraberinde işsizlik ve eksik kapasiteye neden olarak ekonominin giderek dengeden uzaklaşmasını sağlayacaktır. Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinde Denge ve Dengesizlik Durumları Harrod Modelinin İşleyişi Harrod Modelinde Denge ve Dengesizlik Durumları

1.HARROD BÜYÜME MODELİ 4-) Doğal Büyüme Hızı Doğal büyüme hızı, nüfus artışı ve teknolojik gelişmelerin izin verdiği büyüme hızı olarak kabul edilir. Belirli bir dönem içinde üretim artışlarının ulaşabileceği maksimum büyüklük işgücü, sermaye, doğal kaynak artışı ve teknolojik gelişme gibi faktörlerden tarafından belirlenir. Harrod modelinde artan işgücünün tam istihdamını sağlayacak doğal büyüme hızı belirlenmesi temel hedeftir. Harrod Modelinin İşleyişi

1.HARROD BÜYÜME MODELİ Harrod Modelinin İşleyişi

II. DOMAR BÜYÜME MODELİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ Ekonomide devlet harcamaları yoktur. MODELİN VARSAYIMLARI Ekonomide devlet harcamaları yoktur. Özel sektör yatırımlarının kapasite arttırıcı etkisini vurgulamak amacıyla, ekonominin dışa kapalı olduğunu ve devletin veya uluslararası ekonomik ilişkilerin büyüme üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığını belirtmektedir.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN VARSAYIMLARI Ekonomide gecikmelerin olmadığını yani, üretimdeki değişmelerin anında yatırım harcamalarını aynı yönde etkilediğini ve yatırım harcamalarında değişmelerin anında geliri aynı yönde etkileyeceğini ileri sürmüştür. Ekonominin her zaman tam istihdam halinde olacağını belirtmiştir.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ Domar, Harrod gibi yatırımların kapasite arttırıcı etkisini dikkate almıştır. Ekonomide büyümenin dengede olması için, yatırımların kapasite arttırıcı etkisinin ve yatırımların gelir arttırıcı etkisinin eşit olmasını şart koşmuştur.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ YATIRIMLARIN KAPASİTE ARTTIRICI ETKİSİ Sermaye stokuna yapılan ilaveler net yatırımın sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Ekonominin üretken kapasitesini arttıran net yatırımlar ek olarak ekonominin potansiyel gelir düzeyini arttırma görevini de üstlenirler.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ YATIRIMLARIN KAPASİTE ARTTIRICI ETKİSİ Ekonominin üretim gücünün artmasını, ekonomideki fiilen üretilen mal ve hizmet miktarı ile karıştırmamak gerekir. Üretim kapasitesindeki artış ile fiili üretimdeki artış sadece ekonomide tam istihdam koşulları sağlandığında eşit olur. Büyüme esnasında karşılaşılan en büyük problem, ekonominin artan üretim gücünü gerçek mal ve hizmet üretimini arttıracak şekilde kullanmaktır. Yani ekonomiyi tam istihdamda tutmaktır.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ YATIRIMLARIN KAPASİTE ARTTIRICI ETKİSİ Üretken kapasitedeki değişimin yatırım düzeyi(I) ve yeni yatırımın ortalama sosyal verimliliğine bağlayan Domar sosyal verimlilik kavramına açıklama getirmiştir. Sosyal verimliliğin sadece yatırımların piyasada oluşturdukları gelir artışı olmadığını, ekonominin genelinde oluşan net gelir artışı olduğunu belirtmiştir. Sosyal verimlilik artışının hesaplanması esnasında ekonomide oluşan bütün olumlu ve olumsuz etkilerinin dikkate alınması gerektiğini söylemiştir Domar.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ YATIRIMLARIN GELİR ARTTIRICI ETKİSİ Ekonomideki artan üretim gücünün fiili üretim artışı ile sonuçlanması gerekmektedir. Bunum için ise ilk olarak harcamaların(talebin), daha sonra da harcamalara bağlı olarak üretimin artması gerekmektedir. Yatırımların gelir artırıcı etkisi ise toplam talepteki artışları belirlemektedir.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ YATIRIMLARIN GELİR ARTTIRICI ETKİSİ Yatırımların gelir arttırıcı etkisinin(talep artışı) gerçekleşebilmesi için, her dönem sonunda gerçekleşen yatırımın bir önceki dönemden daha büyük olması gerekmektedir. It > It-1 Gerçekleşen yatırımın bir önceki dönemden büyük olmadığı durumda gelir arttırıcı etki oluşmaz ve talep ve gelir düzeyi aynı kalır.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ DENGELİ BÜYÜME Tam istihdamda dengeli büyümeden bahsedilebilmesi için toplam talepte görülen artışın, artan üretim gücünün tamamını kullanmaya yeterli olması gerekmektedir. Domar, dengeli büyüme oranını kaynakların tam istihdam düzeyinde olduğu durumda gelirdeki görülen artışlar olarak tanımlamıştır.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ DENGELİ BÜYÜME NET YATIRIM(I) MODELİN İŞLEYİŞİ ARZ YÖNLÜ ETKİ TALEP YÖNLÜ ETKİ SERMAYE STOKUNDAKİ DEĞİŞİM (∆K=I) TALEBİN BELİRLENMESİ (ÇARPAN) KAPASİTE ARTIŞI ∆ 𝑌 𝑞 = Ixσ TALEP ARTIŞI ∆ 𝑌 𝑑 = 1 𝑎 𝑥 ∆𝐼 𝑔= ∆Y Y = ∆I I = axσ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ DENGELİ BÜYÜME MODELİN İŞLEYİŞİ TAM İSTİHDAMDA DENGELİ BÜYÜME SÜRECİ Yıl Y C I ∆ 𝑌 𝑞 = Ixσ ∆I ∆ 𝑌 𝑑 = 1 𝑎 𝑥 ∆𝐼 1 500 400 100 100x0.30=30.0 - 2 530 424 106 106x0.30=31.8 6 6x5=30 3 561.8 449.44 112.36 112.3x0.30=33.7 6.36 6.36x5=31.8 4 595.5 476.4 119.1 119.1x0.30=35.7 6.74 6.74x5=33.7 ARZ YÖNLÜ ETKİ TALEP YÖNLÜ ETKİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ MODELİN İŞLEYİŞİ BÜYÜMENİN İSTİKRARSIZLIĞI Üretim kapasitesinin tamamını kullanmaya yetmediği takdirde, toplam talep artışı ekonomide atıl kapasite ve işsizliğe neden olur. Mevcut bulunan atıl kapasite ise yapılan yatırım miktarının azalmasına ve dolayısıyla durgunluğa sebebiyet verir. Net yatırım artışı, üretim kapasitesinin tamamını kullanmak için gerekli olan talepten daha büyük olması durumunda talep fazlası nedeniyle ekonomi enflasyonist sürece girecektir.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ DENGELİ BÜYÜME MODELİN İŞLEYİŞİ DURGUNLUK SÜRECİ Yıl Y I ∆ 𝑌 𝑞 = Ixσ ∆I ∆ 𝑌 𝑑 = 1 𝑎 𝑥 ∆𝐼 1 500 100 100x0.30=30.0 - 2 530 105 105x0.30=31.5 5 5x5=25 525 3 561.5 110.25 110.25x0.30=33.07 5.25 5.25x5=26.25 551.25 4 594.5 115.76 115.76x0.30=34.72 5.51 5.51x5=27.55 578.80 ARZ YÖNLÜ ETKİ TALEP YÖNLÜ ETKİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ DENGELİ BÜYÜME MODELİN İŞLEYİŞİ ENFLASYONİST SÜREÇ Yıl Y I ∆ 𝑌 𝑞 = Ixσ ∆I ∆ 𝑌 𝑑 = 1 𝑎 𝑥 ∆𝐼 1 500 100 100x0.30=30.0 - 2 530 107 107x0.30=32.1 7 7x5=35 535 3 562.1 114.49 114.49x0.30=34.3 7.49 7.49x5=37.45 572.45 4 596.4 122.50 122.50x0.30=36.75 8.01 8.01x5=40.05 612.50 ARZ YÖNLÜ ETKİ TALEP YÖNLÜ ETKİ

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ HARROD VE DOMAR MODELİ’NİN ELEŞTİRİSİ Harrod ve Domar’ın modelinin ekonomiyi istikrarsız bir yapıda olduğu görüşünü benimsemeleri Keynesçi görüşle örtüşmektedir. Çünkü Harrod ve Domar, yıllık yatırım oranlarında gerçekleştirilen artışın, otomatik olarak ekonomide tam istihdamı gerçekleştireceği fikrine şüpheci bakmışlardır.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ HARROD VE DOMAR MODELİ’NİN ELEŞTİRİSİ Ekonomide durgunluğun, yatırım artış oranının ekonominin gerekli(uygun) büyüme oranının altında kaldığı durumlarda gerçekleşeceğini söylemişlerdir. Enflasyon durumunun ise, yatırımlardaki gerçekleşen artış miktarının, gerekli(uygun) büyüme oranını geçtiği durumlarda oluşacağını söylemiştir Harrod ve Domar.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ HARROD VE DOMAR MODELİ’NİN ELEŞTİRİSİ Harrod ve Domar, ekonomide dengenin sadece tek bir durumda, yatırım artış miktarının gerekli(uygun) büyüme oranına eşit olduğu durumda gerçekleşeceğini belirtmiştir. Ekonomide dengenin olmadığı her durumda ya enflasyonist ya da durgunluk durumunun olacak ve dengeden giderek uzaklaşacaktır. Bıçak sırtı denge denmesinin sebebi de budur.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ HARROD VE DOMAR MODELİ’NİN ELEŞTİRİSİ Harrod ve Domar ikilisinin büyüme sorunsalını iktisada kurdukları model ile tekrar gündeme getirmeleri birçok iktisatçı tarafından da takdir toplamış ve başarılı bulunmuştur. Bu ikili milli gelirin belirlenmesi aşamasında, tasarrufun sermaye birikimi üzerindeki rolünü, Keynesgil tartışmalardan sonra tekrar vurgulamışlardır.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ HARROD VE DOMAR MODELİ’NİN ELEŞTİRİSİ Malthus, Ricardo ve Marx gibi iktisatçıların üzerinde durdukları emek değer teorisini, Harrod ve Domar modellerinde sermaye değer teorisine dayandırdıkları için eleştirilmişlerdir. Harrod ve Domar’ın modellerinde üretimi, uzun dönemde sermaye oranındaki artış kadar büyütmek zorunda bırakması büyük bir problem olarak görülmüştür. Az gelişmiş ülkeler üzerinde yapılan büyüme çalışmaları da bu problemin varlığını doğrular niteliktedir.

2. DOMAR BÜYÜME MODELİ HARROD VE DOMAR MODELİ’NİN ELEŞTİRİSİ Modelde üretim faktörü olarak sadece sermayenin alınması, işgücü verimliliği, yetenek ve teknolojik gelişmeler gibi hususların hesaba katılmaması Harrod, Domar ve modellerine yöneltilen bir diğer eleştiridir. Yapılan ampirik çalışmalar büyüme oranlarında teknolojik gelişmenin varlığını kanıtlamıştır. Modelin az gelişmiş ülkeler yerine batılı ülkeler için kurulmuş olması, sistemin bir diğer eleştirel yanını oluşturmaktadır.

Dinlediğiniz İçin Teşekkürler….