BANKA İŞLEMLERİ VE TEKNİKLERİ Yrd. Doç. Dr. Burcu Gürol

MEVDUAT Bir ülkede üretimin arttırılabilmesinin, ekonominin genişlemesinin ve kalkınma hızının istenilen düzeye çıkarılabilmesinin ön koşulu yatırımların arttırılmasıdır. Yatırımların artışı ise bu yatırımlarda kullanılacak kaynakların etkin bir biçimde sağlanmasına ve bu kaynakların en uygun alanlarda kullanılmasına bağlıdır. Bu açıdan bakıldığında bireysel tasarruf sahiplerinin bankalara sunmuş oldukları fonlar, diğer bir anlatımla mevduat, yatırımların finansmanında kullanılabilecek kaynaklardan en önemlisidir.

MEVDUAT HESAPLARI NASIL AÇILIR? Nüfus cüzdanı veya ehliyet (aslı) İkametgah belgesi Son üç ay içerisinde alınmış elektrik-su-doğalgaz faturalarından biri TC dışı uyruklu banka müşterileri için “İkamet Tezkeresi”

MEVDUAT TÜRLERİ Tasarruf mevduatı, Resmi kuruluşlar mevduatı, Ticari kuruluşlar mevduatı, Bankalar arası mevduat, Diğer kuruluşlar mevduatı

Tasarruf mevduatı: Özel bireylerin yaptığı mevduattır Tasarruf mevduatı: Özel bireylerin yaptığı mevduattır. Bu tür mevduat vadesiz ve vadeli açtırılmış olabilir. Mudi vadesiz mevduat hesabını çek yazarak da kullanabilir. Vadeli mevduat vade sonuna kadar bozulmadan kalmalıdır. Vade dolmadan bu hesaptan para çekilmek istenildiğinde hesap vadeli mevduat hesabı olmaktan çıkar. Kaynak: http://notoku.com/ticaret-bankalarinin-fon-kaynak-ve-kullanimi/#ixzz4fQ6SNeq5 

Resmi mevduat: Resmi kurumlar tarafından bir ticaret bankasına yapılan mevduattır. Kaynak: http://notoku.com/ticaret-bankalarinin-fon-kaynak-ve-kullanimi/#ixzz4fQ6YmUA0 

Ticari mevduat: Her tür ve nev’ideki firmanın ticari işlemleri için kullanmak üzere bankaya tevdi ettiği fonlardan oluşan ve genellikle çek karnesi verilerek çalıştırılan bir mevduat türüdür. Kaynak: http://notoku.com/ticaret-bankalarinin-fon-kaynak-ve-kullanimi/#ixzz4fQ6ghZ3Q 

Bankalar arası mevduat: Bankaların kendi aralarında ortaya çıkan parasal işlemler nedeni ile oluşan mevduattır. Bir banka müşterisi hesabı olan bankadan başka bir bankaya fon transfer ettiğinde bankalar arası mevduat yaratılmış olur. Bazı durumlarda bir banka şubesi nakit sıkıntısına düşebilir ve bu nakdi diğer bankanın kendisine yakın şubesinden tedarik edebilir. Böylece bankalar arası mevduat yaratılmış olur. Bir diğer durum ise bir banka şubesinin kasasında biriken nakdi komşu bankanın şubesine mevduat yapmasıdır. Bu işlemin amacı fazla nakdin çok kısa süreli de olsa faiz kazancı sağlamasını temin etmektir. Kaynak: http://notoku.com/ticaret-bankalarinin-fon-kaynak-ve-kullanimi/#ixzz4fQ6rF9oE 

Diğer kuruluşlar tarafından bankaya yapılan mevduat: Diğer kuruluşlar mevduatı olarak nitelenir. Bu kuruluşlar vakıflar, dernekler, birlikler, sendikalar vb. ticari faaliyetleri olmayan diğer kuruluşlardır Kaynak: http://notoku.com/ticaret-bankalarinin-fon-kaynak-ve-kullanimi/#ixzz4fQ73t4f0  NotOku.com'a teşekkürler. 

MEVDUATIN İSTİKRARINI SAĞLAYAN FAKTÖRLER Mevduat Toplamı Mudi Sayısı ve Mudi Başına Düşen Miktar Mudilerin Mesleki Dağılımı Mevduatın Yer İtibariyle Dağılımı

MEVDUATTA FAİZ Basit Faiz Bileşik Faiz Valör

Müşterek hesaplar Vadeli hesapta temdit

Bankaların Mevduata Yönelik Yükümlülükleri Umumi Disponibilite Mevduat Zorunlu Karşılıkları

Umumi Disponibilite Bankalarının ödeme güçlerini ve likiditelerini koruyabilmeleri amacıyla yasal olarak ve yükümlülükleri oranında, devlet iç borçlanma senedi ve serbest tevdiat şeklinde bulundurmak zorunda oldukları karşılıklar olup, Merkez Bankaları tarafından belirlenir.

Mevduat Zorunlu Karşılıkları Zorunlu karşılığa tabi yükümlülükler iki haftada bir cuma günü itibarıyla hesaplanır. 

Zorunlu Karşılıklara Tabi Olan Bilanço Kalemleri a)Mevduat/katılım fonu. b) Repo işlemlerinden sağlanan fonlar. c) Kullanılan krediler (Hazine garantisiyle sağlananlar hariç). ç) İhraç edilen menkul kıymetler (net). d) Sermaye hesaplamasına dâhil edilmeyen borçlanma araçları. e) Yurt dışı merkeze yükümlülükler (net). f) Kredi kartı ödemelerinden borçlar.  g) Müstakrizlerin fonları.

Zorunlu Karşılık Oranları TL Mevduat ve Katılım Fonu (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu hariç)           Oranlar Vadesiz, ihbarlı, 1 aya ve 3 aya kadar (1 ay ve 3 ay dâhil) vadeli 10,5- 6 aya kadar (6 ay dâhil) vadeli   7,5 1 yıla kadar vadeli   5,5 1 yıl ve daha uzun vadeli  4 Müstakrizlerin Fonları* 10,5 Diğer Yükümlülükler (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dahil)  1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli  10,5 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli 7- 3 yıldan uzun vadeli  4 * Müstakriz ödünç alan demektir.

Zorunlu Karşılık Oranları YP Mevduat ve Katılım Fonu (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu hariç) Oranlar- Vadesiz, ihbarlı, 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli 12 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli   8 Müstakrizlerin Fonları  12 Diğer Yükümlülükler (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dahil)(**)Mevcut Yük. İçin Oranlar(*)Yeni Yük. İçin Oranlar(*) 1 yıla kadar  (1 yıl dâhil) vadeli 19 2 yıla kadar  (2 yıl dâhil) vadeli 13 3 yıla kadar  (3 yıl dâhil) vadeli 7 5 yıla kadar  (5 yıl dâhil) vadeli 6 5 yıldan uzun vadeli  5

FAİZ Faiz, ekonomi biliminde iki anlamda kullanılmaktadır. Birinci anlamda faiz, bir borç anlaşmasının satışı sonucu elde edilen getiri oranıdır. İkinci anlamda ise üretim amaçlı girdi olarak kullanılan sermayenin getiri oranıdır(www.wikipedia.org).

FAİZ TÜRLERİ Basit faiz Bir yatırımın, yatırım dönemi süresince sadece anaparasının kazandığı faiz oranıdır.  Bileşik faiz Bir yatırımın yatırım dönemi boyunca kazandığı faizin de yeni yatırım döneminde yatırıma tabi tutulması sonucu elde edilen getiriyi gösteren faizdir. Diğer bir deyişle faizin de faiz kazanmasıdır.

BASİT FAİZİN HESAPLANMASI Faiz = AP X r X t AP: Ana Para r: Faiz Oranı t: Süre

Basit Faizin Hesaplanması Örnek: Bir bankaya 6 ay vadeli olarak yatırılan mevduatın tutarı 250.000 TL ve faiz oranı yıllık %10’dur. Banka müşterisi 6 ay sonunda ne kadar faiz geliri elde edecektir? Faiz = AP X r X t = 250.000 X (0,10/12) X 6 = 12.500 TL Vade Sonunda Eline Geçecek Tutar =AP+Faiz =250.000+12.500 =262.500 TL

Basit Faizin Hesaplanması Örnek: Bir bankaya 3 ay vadeli olarak yatırılan mevduatın tutarı 100.000 TL ve faiz oranı yıllık %12’dir. Banka müşterisi 3 ay sonunda ne kadar faiz geliri elde edecektir? Faiz = AP X r X t = 100.000 X (0,12/12) X 3 = 3.000 TL Vade Sonunda Eline Geçecek Tutar =AP+Faiz =100.000+3000 =103.000 TL

Basit Faizin Hesaplanması Ödev 185.000 TL 12 ay vadeli olarak %24 faiz oranı ile bankaya yatırılsa ne kadar faiz geliri elde edilir? 230.000 TL 4 ay vadeli olarak %9 faiz oranı ile bankaya yatırılırsa vade sonunda banka müşterisi bankadan geri ne kadar para çekebilir?

BİLEŞİK FAİZİN HESAPLANMASI t GD=BD(1+r) GD: Gelecekteki Değer BD: Bugünkü Değer r : Faiz Oranı t : Dönem Sayısı

Bileşik Faizin Hesaplanması Örnek: Bir müşteri bankadaki hesabına yıllık %10 faiz oranı ile her yılın sonunda faiz hesaba yatırılmak üzere 3 yıl vadeli 1.000.000 TL mevduat yatırmıştır. 3 yılın sonunda ne kadar faiz geliri elde eder? t GD=BD(1+r) 3 GD=1.000.000 (1+0,10) GD= 1.331.000 TL Basit Faiz Olsaydı; Faiz = AP X r X t = 1.000.000 X 0,10 X 3 = 300.000 Ana Para + Faiz= 1.000.000+300.000=1.300.000 TL

Bileşik Faizin Hesaplanması Örnek: Bir müşteri bankadaki hesabına, yıllık %12 faiz oranı ile her 3 aylık dönemin sonunda faiz hesaba yatırılmak üzere 2 yıl vadeli 500.000 TL mevduat yatırmıştır. 2 yılın sonunda ne kadar faiz geliri elde eder? t GD=BD(1+r) 8 GD=500.000 (1+0,03) GD= 500.000 (1,2667) = 633.350 TL Basit Faiz Olsaydı; Faiz = AP X r X t = 500.000 X 0,12 X 2 = 120.000 Ana Para + Faiz= 500.000+120.000= 620.000 TL

Bileşik Faizin Hesaplanması Ödev Banka müşterisinin her ayın sonunda faizi hesaba yatırılmak üzere bankaya yatırdığı 250.000 TL tutarlı mevduatı, yıllık %24 faiz oranı ile 5 ay vadeli olarak hesaba yatırılmışsa, vade sonunda bankadan ne kadar tutarı geri alabilir? Banka müşterisinin her iki ayın sonunda faizi hesaba yatırılmak üzere bankaya yatırdığı 300.000 TL tutarlı mevduatı yıllık %36 faiz oranı ile 8 ay vadeli olarak hesaba yatırılmışsa, vade sonunda bankadan ne kadar tutarı geri alabilir?

Bankaya Mevduat Yatırdığımızda Elimize Geçecek Net Tutar Ana Para X Faiz X Gün Sayısı x 0,85 365 Örnek: 100.000 TL’yi yıllın %10 faiz oranı ile 30 gün vadeli olarak bankaya yatırsak vade sonunda alimize ne kadar para geçer? 100. 000 X 0,10 X 30 x 0,85 = 698.6 TL

Güncel Stopaj Oranları Mevduat Stopaj Oranları TL YP 6 aya kadar (6 ay dahil) 15% 18% 6 ay - 1 yıl (1 Yıl dahil) 12% 15% 1 yıl üzeri 10% 13% *Oranlar tam ve dar mükellef gerçek kişi için geçerli oranlardır.

Örnekler 270 gün vadeli olarak %14 faiz oranıyla bankaya yatırılan gerçek kişi mevduatı mevduatı dönem sonunda ne kadar faiz kazancı sağlar, bu kazancın ne kadarı kaynakta stopaj olarak kesilir?

Örnekler 200.000 USD %3 faiz oranıyla 120 gün vadeli olarak bankaya yatırılsa ne kadar USD faiz kazancı sağlar, ne kadar USD stopaj oluşur?

Mevduatta Zaman Aşımı 10 yıl hareketsiz TMSF’na

Yeni Nesil Mevduat Ürünleri Vadeli Tahvil faizine endeksli hesap Vadesiz Biriktiren Hesap Çok Para Birimli Hesap (alt limit) Hiper hesap Vadeli Altın Hesabı Aklınızdaki mevduat (vb) vade başındaki faiz getirisinin üstüne altın döviz vb finansal varlığın fiyat artış ya da azalışına göre ilave getiri sağlıyor. Ara Dönem Ödemeli hesap (faizi yıllık ödemesi aylık)

Fonlu Mevduat Esnek Vadeli Mevduat Konut Mevduat Çeyiz Mevduat (Devlet katkısı)

DCD Dual Currency Deposits Herhangi bir para cinsini, belirli bir vadede, müşterinin belirlemiş olduğu bir seviyeden alma hakkını bankaya satarak, karşılığında bankanın müşteriye prim ödemesi yaptığı bir opsiyon işlemi olup, bu opsiyona konu olan anaparanın aynı vade için vadeli mevduata bağlanarak mevduat getirisi sağladığı bir türev üründür.

DCD Yatırılan mevduat vadeden önce çekilemez. Kur değişimlerine karşı koruma sağlamaz. Anapara garantisi yoktur. Getirisi standart mevduat faizinden yüksektir, müşterinin aldığı riske paralel olarak değişir. Vade sonunda mevduatın hangi para birimi ile geri ödeneceği, müşterinin vade başında belirlediği hedef kur ve vade sonundaki spot kur değerine bağlı olarak değişir.

DCD ÖRNEK İŞLEM-1: (Yabancı Para Mevduatı Olan Müşteri) 1.000.000 USD mevduatı olan müşteri vade sonunda USDTRY kurunun 1,5500’in üzerine çıkmayacağını düşünmektedir. Bu müşteri beklentisinin gerçekleşmediği yani spot kurun vade sonunda 1,5500’in üzerine çıktığı durumda mevduatını 1,5500 USDTRY kurundan TL’ye dönmeye razıdır. Mevduat Miktarı1.000.000 $ Hedef Kur1.5500 Vade Günü31 Standart Mevduat Faizi (Brüt)4% Opsiyon Prim Faizi (Brüt)5% Toplam Faiz (Brüt)9% Vade sonu geldiğinde; 1 ayın sonunda, saat 14:00'te USDTRY kuru dikkate alınır. Olasılık 1: Vade günü saat 14:00’da USDTRY kuru 1,5500’e eşit veya altında olursa müşteri, 1.000.000 USD anapara ve 1.000.000x31x9/36500 =7.643 USD brüt faiz ödemesi alır. Olasılık 2: Vade günü saat 14:00’da USDTRY kuru 1,5500’in üzerinde olursa, müşteri %9 yıllık brüt faiz geliri elde eder ve 1.000.000 USD’lik anapara 1,5500’ten TL’ye dönülür. Müşteri bu işlem sonucunda 7.643 USD brüt faiz geliri elde ederken, mevduatını 1.550.000 TL olarak alır.