ACİL YARDIM ve AFET YÖNETİMİ ÖĞRENCİLERİNİN KARAR VERME DÜZEYLERİ ULUSLARARASI AFET ve ACİL TIP KONGRESİ ACİL YARDIM ve AFET YÖNETİMİ ÖĞRENCİLERİNİN KARAR VERME DÜZEYLERİ Yard Doç Dr Rana Can Mustafa Kemal Üniversitesi Hatay Sağlık Yüksekokulu 14 Mayıs 2016, Ankara

Karar verme, bir amaca varmak için mevcut olan ve koşullara göre GİRİŞ ve GENEL BİLGİLER (1) Karar verme, bir amaca varmak için mevcut olan ve koşullara göre mümkün olabilecek seçeneklerden en uygun görüneni seçmek, tercih etmektir.

GİRİŞ ve GENEL BİLGİLER (4) Afet yönetimi, afet öncesinde önlemlerin alınması ve oluşabilecek zararları en aza indirmede öngörüde bulunma ve buna uygun planlama yapmayı, afet durumlarında olaylara zamanında, hızlı ve etkili olarak müdahale etmeyi ve afetten etkilenen bireylere daha güvenli yaşam alanı oluşturmayı içeren faaliyetlerdir.

Acil durum ve afet yönetiminde temel amaç hayat kurtarmak, GİRİŞ ve GENEL BİLGİLER (5) Acil durum ve afet yönetiminde temel amaç hayat kurtarmak, tedavi sürecini başlatmak , kriz durumunu başarılı bir şekilde yönetebilmektir.

GİRİŞ ve GENEL BİLGİLER (6) Böylesine çok bileşenli bir alanda çalışmak yeterli bilgi ve donanıma sahip olmayı aynı zamanda doğru ve hızlı karar verme becerisine sahip olmayı gerektirmektedir.

Bu çalışmanın ortaya çıkış noktası ve amacı da; ÇALIŞMANIN AMACI Bu çalışmanın ortaya çıkış noktası ve amacı da; acil durum ve afet yönetimi konusunda lisans eğitimi alan acil yardım ve afet yönetimi bölümü öğrencilerinin karar verme becerilerini belirlemektir.

MATERYAL METOD (1) Çalışmanın evrenini Mustafa Kemal Üniversitesi Hatay Sağlık Yüksekokulu Acil Yardım ve Afet Yönetimi bölümünde 1-2-3-4. sınıflarda okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Çalışmada örneklem seçimine gidilmemiş olup çalışmaya katılmayı kabul eden 106 öğrenci örnekleme alınmıştır.

Melbourne Karar Verme Ölçeği I-II kullanılmıştır. MATERYAL METOD (2) Çalışmada Kişisel bilgi formu Melbourne Karar Verme Ölçeği I-II kullanılmıştır.

MATERYAL METOD (3) Kişisel bilgi formu Katılımcıların kişisel özelliklerini ve karar verme sürecinde etkili olabileceği düşünülen özellikleri belirlemeye yönelik 13 ifadeden oluşmaktadır.

Melbourne Karar Verme Ölçeği I-II MATERYAL METOD (4) Melbourne Karar Verme Ölçeği I-II Mann ve ark (1998), tarafından geliştirilmiş Deniz (2004) tarafından Türkçe’ye uyarlanmış geçerlik ve güvenirlik çalışması yapmıştır. I. kısım: Karar vermede kendine güveni belirlemeye yönelik 6 maddeden II. kısım; karar verme stillerini ölçmeye yönelik 22 maddeden oluşmaktadır.

Melbourne Karar Verme Ölçeği II’ de dört alt grup bulunmaktadır. MATERYAL METOD (5) Melbourne Karar Verme Ölçeği II’ de dört alt grup bulunmaktadır. 1.Dikkatli Karar Verme Stili: Karar vermeden önce gerekli bilgiyi arama, alternatifleri dikkatlice değerlendirme, seçim yapma 2.Kaçıngan Karar Verme Stili: Karar vermekten kaçınma, kararları başkalarına bırakma eğiliminde olma ve böylece sorumluluğu bir başkasına devrederek karar vermekten kurtulmaya çalışma

Melbourne Karar Verme Ölçeği II’ de dört alt grup bulunmaktadır. MATERYAL METOD (6) Melbourne Karar Verme Ölçeği II’ de dört alt grup bulunmaktadır. 3.Erteleyici Karar Verme Stili: kararı geçerli bir neden olmaksızın sürekli erteleme, geciktirme ve sürüncemede bırakma. 4.Panik Karar Verme Stili: Karar durumu ile karşı karşıya kaldığında, kendini zaman baskısı altında hissederek aceleci davranışlar sergileyip çabuk çözümlere ulaşma çabası.

%73,6’sı isteyerek bölümü seçmiş % 30,2’si sevdiği için bölümü seçmiş BULGULAR (1) Katılımcıların yaş ortalaması 20,65 % 59,4’ü erkek % 32,1’i ikinci sınıf %73,6’sı isteyerek bölümü seçmiş % 30,2’si sevdiği için bölümü seçmiş (% 20,8’ i diğer-lisans tamamlama,tavsiye-)

BULGULAR (2) Anne eğitimi Sayı Yüzde okur yazar değil 17 16,0 okur yazar 6 5,7 ilkokul 59 55,7 ortaokul 9 8,5 lise 11 10,4 üniversite / YO 4 3,8 Toplam 106 100 Baba eğitimi 50 47,2 18 17,0 üniversite /YO 13 12,3

Çalışanların yarısı ATT (Tamamına yakını sağlık profesyoneli) BULGULAR (3) Katılımcıların % 79’u çalışmamaktadır. Çalışanların yarısı ATT (Tamamına yakını sağlık profesyoneli)

BULGULAR (4) Kendi başına karar Sayı Yüzde evet 78 73,6 hayır 28 26,4 Toplam 106 100   Ailede görüş alma bazen

Melbourne Karar Verme Ölçeği BULGULAR (5) Melbourne Karar Verme Ölçeği I-II Alt gruplar Sayı Puan ortalaması Özsaygı 106 3,00 Dikkatli 2,00 Kaçıngan 7,72 Erteleyici 6,26 Panik 5,88 Katılımcılar daha çok karar vermekten kaçınma, kararları başkalarına bırakma eğiliminde olma ve böylece sorumluluğu bir başkasına devrederek karar vermekten kurtulmaya çalışmayı benimsemiştir.

BULGULAR (6) TANITICI ÖZELLİK N ÖZSAYGI DİKKATLİ KAÇINGAN ERTELEYİCİ PANİK X±SS Yaş 17-20 48 3,20±2,63 2,18 ±2,34 7,41±2,34 6,22±2,27 5,35±2.60 21 ve üzeri 58 2,84±2,29 1,86±2,43 7,98±2,22 6,29±2,16 6,32±2.22 t=0.760 p=0,444 t=0.697 p=0,488 t=-.1,272 p=0,4206 t=-0.148 p=0,882 t=-2.074 p=0,041 21 yaş ve üzeri olanlar karar sürecinde aceleci davranışlar sergileyip çabuk çözümlere ulaşma çabası içindeler.

BULGULAR (7) TANITICI ÖZELLİK N ÖZSAYGI DİKKATLİ KAÇINGAN ERTELEYİCİ PANİK X±SS Mesleği isteyerek seçme durumu İsteyerek seçen 78 2,74±2,15 1,73±2,16 7,87±2,30 6.42±2.30 5.94±2.43 İsteyerek seçmeyen 28* 3,75±3,03 2,78±2,82 7.32±2.21 5.82±1.84 5.71±2.50 t=-1.889 p=0,062 t=-2.035 p=0,044 t=1.093 p=0,277 t=1.244 p=0,216 t=0.434 p=0,665 Mesleği isteyerek seçmeyenler dikkatli karar verme stilini daha çok benimsemiştir.

BULGULAR (8) TANITICI ÖZELLİK N ÖZSAYGI DİKKATLİ KAÇINGAN ERTELEYİCİ PANİK X±SS Bir kurumda çalışma durumu Çalışan 22* 2,59±1,62 1.00±1.41 7.68±2.60 6.13±2.49 6.22±2.09 Çalışmayan 84 3,11±2.61 2.27±2.52 7.73±2.21 6.29±2.13 5.79±2.53 t=-0.900 p=0,370 t=-2.270 p=0,025 t=-0.102 p=0,919 t=-0.305 p=0,761 t=0.773 p=0,465 Bir kurumda çalışmayanlar dikkatli karar verme stilini daha çok benimsemiştir.

BULGULAR (9) TANITICI ÖZELLİK N ÖZSAYGI DİKKATLİ KAÇINGAN ERTELEYİCİ PANİK X±SS Ailede karar alınırken görüş alınma durumu Evet 78 2,60±2,14 1.41±1.56 8.24±2.10 6.60±2.03 6.32±2.48 Bazen 28* 4,14±2.90 3.67±3.35 6.28±2.19 5.32±2.40 4.67±1.88 t=-2.960 p=0,004 t=-4.729 p=0,000 t=4.180 t=2.722 p=0,008 t=3.180 p=0,002 Tüm alt gruplar arasında anlamlı fark var. Gözlere düşen örneklem sayıları çok farklı.

Literatürde benzer çalışmalar vardır. Tatlılıoğlu K. Üniversite öğrencilerinin karar vermede öz-saygı düzeyleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2014; 2 (1): 150-170. Erözkan A. Üniversite öğrencilerinin bağlanma stilleri ve karar stratejileri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 2 (3):60-74. Ulaş AH, Epçaçan C, Epçaçan C,Koçak B. Öğretmen Adaylarının Karar Vermede Özsaygı Düzeyi Ve Karar Verme Stillerinin İncelenmesi. Turkish Studies, 2015; 10 (3): 1031-1052. Sucu G, Dicle A, Saka O. Hemşirelikte Klinik Karar Verme, Etkileyen Etmenler Ve Karar Verme Modelleri. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2012; 9 (1): 52-60. Kaya N, Bolol N, Turan Y, Kaya H, İşçi Ç. Kulak Burun Boğaz Kliniklerinde Çalışan Hemşirelerin Karar Verme Stratejileri ve Mesleki Doyumları. Fırat Tıp Dergisi 2011;16(1): 25-31. Çolakkadıoğlu O. Ergenlerde Karar Verme Ölçeği’nin Ortaöğretim Öğrencileri İçin Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2012; 9 (19): 387-403. Taşdelen A. Öğretmen Adaylarının Bazı Psiko Sosyal Değişkenlere Göre Karar Verme Stilleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2001; 10: 40-52. Ancak acil yardım ve afet yönetimi öğrenci grubunda yapılmış benzer çalışmaya rastlanmamıştır. TARTIŞMA ve SONUÇ (1)

Katılımcıların karar vermede kendilerine güvenmedikleri TARTIŞMA ve SONUÇ (2) Katılımcıların karar vermede kendilerine güvenmedikleri (puan ort= 3.00) bulunmuştur. Acil yardım ve afet yönetimi bölümü öğrencilerinin öncelikle kaçıngan sonra da erteleyici karar verme stilini benimsedikleri görülmektedir.

Afet ve acil durumlarda karar vermek önem taşımaktadır. TARTIŞMA ve SONUÇ (3) Sonuç olarak; Afet ve acil durumlarda karar vermek önem taşımaktadır. Olağanüstü durumun sağlıklı şekilde kontrol altına alınmasında olayın bütün faktörlerinin etkilerini hesaba katmak , objektif ve bilinçli olmak, bilimsel yöntemlerle en uygun olanı seçmek önemlidir.

TARTIŞMA ve SONUÇ (4) Bu bağlamda; Acil yardım ve afet yönetimi öğrencilerinde etkili karar verme stilini geliştirmeye yönelik çalışmaların planlanması gerekir. Karar verme becerisini geliştirmede kendine güvenmeyi etkileyecek mesleki bilginin yeterli ve etkin şekilde verilmesi önemlidir.

Teşekkür ederim. ranacan@mku.edu.tr ULUSLARARASI AFET ve ACİL TIP KONGRESİ Teşekkür ederim. ranacan@mku.edu.tr 14 Mayıs 2016, Ankara