BAĞIMLILIK SÜRECİ Prof Dr Süheyla Ünal

Madde kullanımı süreci Hoşlanma İsteme Aşerme Sorunsuz kullanım Kötüye kullanım Bağımlılık

Bağımlılık nasıl başlar? Üç faktörün etkileşimi Ajan madde Kolay elde edilebilirlik Maliyet Hızlı etki Rahatlatıcı etki Çevre Kişi

Sahte iyi oluş hali bağımlılık yapan maddelerin sahte iyi oluş hali sağlamak amacıyla vücuda dahil edilmesidir kişinin yapısal ve ruhsal özellikleri ruhsal zorlukların ve bozuklukların varlığı madde kullanan herkes için bağımlı hale gelme riski eşittir kullanımı emniyetli bir bağımlılık maddesi yoktur

Bağımlılık kıskacı Keyif verici davranış rutin hale gelir Beyin kendi “gerçekliğini” madde varlığında yeniden kurar Bütün aktivitelerini “maddeyi” daha fazla almaya yönlendirir. Davranışın kontrolünü giderek bilinçdışı alır. Kişi bunun farkında olmadığı için bu durumu değiştirmek için bir çaba göstermez. Değişmeye direnç gösterir.

Bağımlılık kıskacı Sorunu inkar etmenin bedelini ödemeye başlar. Giderek dibe vurur. Maddeden özgürleşmek için çaba göstermeye başlar. Çoğunlukla çabaları başarısız kalır.

Bağımlılıkta iç ses döngüsü Belki kullanabilirim Korku ve merak Bir kereden bir şey olmaz Bir daha asla Ben bağımlı olmam İstersem bırakırım Bıraktım bir daha başlamam

Madde kullanımı aşamaları İnhibisyon kontrolü Deneme Hoşlanma İsteme İhtiyaç duyma CG PreF Striatum OFC Yenilik arama

Deneme-İsteme-Zehirlenme aşaması Koob, G. F. and Volkow. N. D. Neurocircuitry of Addiction, Neuropsychopharmacology reviews 35 (2010) 217-238

Deneme STRES Maddeyle tanışma dönemidir İçte bir değişim yaşanır CRF Madde Kullanımı Kendini iyileştirme için BUNALTI Stresle tetiklenen madde kullanımı BUNALTI

Hoşlanma Maddenin sağladığı bu değişimlerin etkisi ile kullanmaya devam etme kararı verir Bu dönemde yalancı bir dünyaya dalarak keyif alma duygusu ön plana çıkar İstediği zaman maddeyi bırakacağını düşünür Vücutta kalıcı bir fiziksel hasar yoktur Gerekli tıbbi yardım yapılırsa kolaylıkla uyuşturucuyu bırakabilir

İsteme Sevmek ve istemek beynimizde farklı sistemler tarafından kontrol edilmektedir. Bağımlılık yapan maddeler doğrudan isteme merkezini uyarmaktadır ve bu yüzden kişi bağımlılığın ilerleyen dönemlerinde kullandığı maddeden hiç zevk almasa da, güçlü bir arzuyla aramaya devam etmektedir Robinson ve Berridge,1993 Maddeyi kompulsif bir biçimde almaya devam eder

İhtiyaç duyma Madde kullanımı konusunda kontrolünü kaybetmiştir Artık keyif alma ihtiyacı yoktur Olumsuz sonuçlarına rağmen yaşamını devam ettirebilmek için uyuşturucu maddeyi kullanmak ve giderek aldığı miktarını arttırmak zorundadır

Yoksunluk-Olumsuz duygulanım aşaması Koob, G. F. and Volkow. N. D. Neurocircuitry of Addiction, Neuropsychopharmacology reviews 35 (2010) 217-238

Aşerme aşaması Koob, G. F. and Volkow. N. D. Neurocircuitry of Addiction, Neuropsychopharmacology reviews 35 (2010) 217-238

Bağımlılık kriterleri Kontrol Kaybı Kompulsiyon Süregenleşme

Madde kullanımının arttırılması Madde kullanımı Bağımlılık Bırakma Biyolojik döngü Tolerans Duyarsızlaşma Relaps Madde kullanımının arttırılması Madde kullanımı Bağımlılık Bırakma Yoksunluk Relaps Madde etkisi ve ipuçları arasında koşullanmanın güçlenmesi Koşullanma döngüsü İpucu kontrol davranışında artış

Kontrol kaybı

Kompulsiyon Koşullanma ile öğrenmeye aracılık eden beyin döngülerinin fizyolojisi değişir, duyarsızlaşır Ödülle bağlantılı devrelerin baskılanma mekanizmaları bozulur İpucu uyaranlar aşermeyi başlatır

Süregenleşme Madde kullanımı üzerindeki kontrolünü kaybettiği için maddeyi arttırarak kullanmaya devam eder Arada bırakma denemeleri olsa da kısa sürer, yeniden başlar

Yeniden başlama İnsanların yoksunluk belirtilerinden kurtulduktan yıllar sonra madde almaya yeniden başlamalarına “nüksetme” denir

İyileşme

Yapısal değişiklikler Limbik bölgede doku kaybı başlar, bağımlı kişi deprese, anksiyöz olur ve konsantrasyonu bozulur Hipokampustaki doku kaybı nedeniyle bellek sorunları ortaya çıkmaya başlar

MDMA  Alzheimer

Yapısal değişiklikler Yaşamını yardım almaksızın sürdürememeye başlar Fiziksel yıkım ortaya çıkar