3. ÜNİTE

KUVVET VE HAREKET

KUVVET Çevremizdeki varlıklar ; dönerek , zıplayarak , yuvarlanarak hareket ederler.

Cansız varlıkların hareket etmesi için kuvvet uygulanması gerekir. Duran cisimlere fiziksel temas hâlinde uygulanan kuvvet, cisimleri hareket ettirir.

Cisimleri yalnızca temas kuvvetleri mi hareket ettirir ? . Cisimleri yalnızca temas kuvvetleri mi hareket ettirir ?

Cisimlerin hareket etmesi için her zaman fiziksel temas gerekmez Cisimlerin hareket etmesi için her zaman fiziksel temas gerekmez. Bazı kuvvetler cisimleri uzaktan etkiler. Yünlü kumaşa sürülen plastik malzemeler küçük kâğıt parçalarına yaklaştırılırsa kâğıtları çeker.

Cisimleri hareket ettiren kuvvetler ikiye ayrılır Temas kuvvetleri Topun hareket etmesi, beşiğin sallanması Temas gerektirmeyen kuvvetler Bazı metallerin mıknatıs tarafından çekilmesi, bırakılan bir şeyin yere düşmesi, yıldırım ve şimşeğin oluşması.

İki mıknatıs birbirine yaklaştırılırsa birbirini iter bazen de çeker İki mıknatıs birbirine yaklaştırılırsa birbirini iter bazen de çeker. Bu mıknatısın birbirine uyguladığı kuvvetten kaynaklanır. Mıknatısların iki ucu vardır. Mıknatısların uçlarına kutup adı verilir. Kuzeyi gösteren ucuna kuzey kutbu denir ve (N) ile gösterilir. Güneyi gösteren ucuna güney kutbu denir. Kısaca (S) ile gösterilir. Mıknatısın zıt kutupları birbirini çeker, aynı olan kutuplar birbirini iter. Mıknatıs etkilediği maddeleri çeker, etkilemediği maddeleri çekmez.

MIKNATISIN KULLANILDIĞI YERLER Buzdolaplarının kapağının kapanmasını mıknatıs sağlar. Radyo, tv, bilgisayar gibi elektronik cihazların yapımında mıknatıs kullanılır. Cep telefonu, elektrik motorları, kapı zilleri mıknatısla çalışır. Ağır cisimlerin kaldırılmasında güçlü mıknatıslar kullanılır. Çöplerin içindeki bazı metal maddeler, mıknatıs kullanılarak ayrılır.

! Mıknatıslar; bazı elektronik donanımlı araçları etkiler, onların bozulmasına neden olur. Bu nedenle; bankamatik ve telefon kartları, bilgisayar disketleri gibi araçları mıknatısa yaklaştırmamak gerekir.

HAREKETİ NELER KOLAYLAŞTIRIR ?

Bisiklet, düz yollarda kolay, düz olmayan yollarda ise zor hareket eder. Taşıtlar; asfalt yollarda hızlı ve kolay, toprak yollarda ise daha yavaş ve zor hareket eder.

Buzlu zeminler, araçların ve insanların hareketlerini zorlaştırır Buzlu zeminler, araçların ve insanların hareketlerini zorlaştırır. Buzlu ve kaygan zeminlerde sürtünme az olur.

KUVVET VE HAREKET Cisimlerin hareketleri, temas ettikleri yüzeylere göre farklılık gösterir. Cisimler : Pürüzsüz yüzeylerde daha kolay, Pürüzlü yüzeylerde ise daha zor hareket eder.

Cisimler, nerede hareket ederse etsin, hareketlerini engelleyen, zorlaştıran bir kuvvet vardır. Kuvvet uyguladığımız bir top, bir süre hareket ettikten sonra önce yavaşlar, sonra da durur. Topun hareketini yavaşlatan ve durduran kuvvet, sürtünme kuvvetidir. Bisikletin freni kullanıldığında, fren pabuçları tekerleğin jantlarına dokunur. Pabuç ile jant arasındaki sürtünme, tekerleğin hareketini yavaşlatır ve durdurur.

Kütle (ağırlık) arttıkça sürtünme kuvveti artar. Bir kitabı masa üstünde hareket ettirmek, birden fazla kitabı hareket ettirmekten daha kolaydır. Kütle (ağırlık) arttıkça sürtünme kuvveti artar. Kütle azaldıkça sürtünme kuvveti azalır.

HAVA VE SU DİRENCİ Hava, cisimlerin hareket etmesini engelleyebilir. Rüzgârlı havalarda, varlıkların hareket etmesi zorlaşır. Bunun nedeni, havanın cisimlerin hareketine karşı gösterdiği dirençtir.

Suyun içine büyükçe bir taş atıldığında, sular etrafa saçılır Suyun içine büyükçe bir taş atıldığında, sular etrafa saçılır. Bu durum suyun, içerisinde hareket eden cisimlerin hareketlerine karşı gösterdiği dirençten kaynaklanır. Suya atlarken ellerimizi önde birleştirip dik olarak atlarsak suyun vücudumuzun hareketine karşı uyguladığı direnç azalır. Daha derinlere dalabiliriz.

Vapur, gemi, kayık gibi taşıtların ön kısımlarıyla su içinde kalan kısımlarının sivri yapılmasının amacı, suyun direncini azaltmaktır. Havanın ve suyun, cisimlerin hareketine karşı gösterdiği direnç, temas kuvvetidir.

Havanın ve suyun, cisimlerin hareketine karşı gösterdiği direnç birbirinden farklıdır. Aynı yükseklikten bırakılan bir cisim; havada hızlı hareket eder, suda yavaş hareket eder. Çünkü cisimlerin hareketine karşı havanın gösterdiği direnç suyun gösterdiği dirençten azdır.

SÜRTÜNME GÜNLÜK HAYATIMIZI ETKİLER Mİ ? Günlük hayatımızda sürtünme kuvvetinin değişik etkileri vardır. Bir yere tutunmadan yürüyebilmemizi ve hareket etmemizi sağlar. Cisimleri tutmamızı ve durdurmamızı ağlar. Cisimlerin hareket etmeye başlaması için sürtünme gereklidir. Sürtünme, yüzeyler arasında ısınma yapar. Yüzeylerin aşınmasına neden olur. Bisikletin, otomobilin istenildiği anda durmasını sağlar.

Buzlu, kaygan yollarda; Sürtünme kuvvetinin bazı durumlarda az, bazı durumlarda çok olması gerekir. NEDEN SONUÇ Buzlu, kaygan yollarda; kışlık kalın ayakkabılar giyer, otomobillerimizin lastiklerine zincir takarız Böylece sürtünmeyi artırır daha güvenli hareket ederiz.

Bisikletimizin zincir Çanta, bavul, buzdolabı, elektrik süpürgesi gibi araçlara tekerlek takarız. Böylece sürtünmeyi azaltarak kolay hareket etmelerini sağlarız. Sürtünmeyi azaltarak kolay hareket etmesini sağlar, aşınmasını önleriz. Bisikletimizin zincir ve dişlilerini yağlarız

Frenlere bastığımızda Bisikletimizin fren pabuçlarındaki lastikleri sık sık değiştiririz. Frenlere bastığımızda sürtünmeyi artırarak istediğimiz anda durmasını sağlarız Yolu pürüzlü hâle getirerek yayaların, taşıtların kaymasını önleriz. Karlı, buzlu havalarda, yollara kum ve toprak dökeriz.

HAZIRLAYAN : Ömer Ali BALPETEK 2006