SAMSUN VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ BUZAĞI ÖLÜMLERİ SAMSUN VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ Ayhan AKMAN Hamza KADI Veteriner Hekim Veteriner Hekim

Buzağı Ölümleri Buzağı ölümlerinin ekonomik önemi Nedenleri Önlemler ve önleyici uygulamalar Aşılama Kolostrum Hiperimmun serum Hijyen Tedavi amaçlı uygulamalar

Ekonomik Önemi Bir süt sığırı işletmesi gelirinin yaklaşık ; % 40’ını buzağıdan, % 60’ını ise sütten sağladığı kabul edilir. Buzağı ölümlerinin %20 olduğu çiftlik hayvanlarının bulunduğu işletmelerde karlılıkta %38 seviyelerinde

Ekonomik Önemi Dünya çapında, sürü büyüklüğünü etkileyen temel nedenlerden olan neonatal buzağılarda mortalite (ölüm) oranları %8.7’den %67 oranlarına kadar çıkar. İlk aylarda görülen neonatal buzağı mortalitesi, toplam mortalite oranlarının  %84’ünü oluşturur ve özellikle buzağıların yaşamının üçüncü haftalarında görülme oranı yüksektir.

Nedenleri Buzağı ölümlerinin en yaygın (%50’si) nedenlerinden biri rotavirus, coronavirus ve e.coli gibi patojenik etkenlerin neden olduğu akut neonatal buzağı ishalidir. Neonatal ishallerin %50’ den fazlası ilk hafta gözlenir ve ikinci haftadan sonra bu oran % 15 dir. Ancak Rotavirus enfeksiyonları en yüksek 2-4 haftalık yaşta görülmektedir.

Buzağı ishaline neden olan faktörler İnfeksiyöz etkenler Bakteri E.coli Salmonella Clost. Virus Rota Corona BVDV Toro Noro Parazit Cryptosporodiosis Giardia Eimeria Kötü Çevre Rüzgar Islak altlık Kötü altlık Fazla süt Yetersiz süt veya benzeri gıda Yetersiz Bağışıklık Buzağı İshali

İlk İki Ayda, Haftalık Bazda Buzağı Ölüm Oranları (%)

Buzağı ölümlerinin diğer önemli bir sebebi solunum enfeksiyonlarıdır Buzağı ölümlerinin diğer önemli bir sebebi solunum enfeksiyonlarıdır. Yaşamlarının ilk dönemlerinde yeteri kadar kolostrum almış buzağılar pnömoni gibi solunum enfeksiyonlarına karşı dirençlidir. Yapılan araştırmalarda buzağı ölümlerinin % 50 sinden fazlasının ishallerden, yaklaşık %25’nin de solunum sistemi hastalıklarından kaynaklandığı ortaya çıkmıştır.

Teşhis Laboratuvar sonuçlarına göre gerekli tedbir ve tedavi prosedürleri uygulanmalıdır. İshal çok süratle yayıldığından hasta hayvanlar derhal sağlamlardan ayrılmalıdır. İshal başladıktan 12 saat içinde dışkı örnekleri teşhis için laboratuvara gönderilmelidir. Dışkı, özel toplama kaplarında soğuk zincir altında muhafazalı bir şekilde ilgili laboratuvara gönderilmelidir. Kontaminasyona dikkat???

Önlemler ve Önleyici Uygulamalar Hedef öncelikle koruma sonra tedavi olmalıdır. Buzağıların doğumdan hemen sonra yeterli miktarda kaliteli kolostrum almaları Çevre koşullarının hijyenik olması Gebeliğin son döneminde kuruya alınan ineğin uygun ve yeterli beslenmesi ve aşılanması

Önlemler ve Önleyici Uygulamalar Buzağının ilk iki ayındaki bakım ve beslemenin, yetişkinlik dönemindeki performansı (süt, besi, döl vb.) üzerinde birinci derecede etkilidir. Bu dönemde iyi gelişen buzağıların, gelişmeyenlere göre bir laktasyon döneminde 500-1500 kg daha fazla süt verdiği bilinmektedir.

Önlemler ve Önleyici Uygulamalar Pasif transfer yetmezliğinin (PTY) önlenmesi amacıyla aşılama, kolostrum verilmesi ve hiperimmun uygulaması gerekir.

Aşılama Gebeliğin son üç ayında E.coli, Rota ve Coronavirusu içeren Buzağı Septisemi ve İshal Aşısı’nın doğuma en geç 3 hafta kala uygulanması tamamlanmalıdır. Gebe hayvanların aşılanması ölüm oranlarını azaltmaktadır.

Kolostrum içirilmesi Kolostrumun en iyi kalitede olabilmesi için kuru dönem 40-90 gün arasında olmalıdır. Kaliteli kolostrum buzağı için tek sağlıklı yaşam iksiridir.

Kolostrum, doğumla beraber memeden sağılan son derece komplike bir salgıdır. Kolostrum (ağız sütü), normal süte göre 2 katı kuru madde, 3 katı mineral ve 5 katı protein içerdiği gibi yüksek oranda; buzağının acil ihtiyacı olan vitaminler, enerji, büyüme faktörleri, hormonlar ve hastalıklardan korunmasına yardım eden bağışıklık maddelerine (IgG) sahiptir.

Kolostrum yeni doğan buzağılara ne kadar verilmeli İlk 12 saatte yüksek kaliteli 4 lt verilmeli. 2 lt’si doğumdan sonraki 1-2 saat içinde biberonla verilmelidir. 2 lt’si 12 saat içerisinde (mümkünse 4. saatte) Eğer sağılan kolostrum 2 saat içerisinde içirilemiyorsa +4 °C‘te 1-2 lt saklanabilir.

Kaliteli kolostrumun özellikleri Krema kıvamında, koyu renkli, besleyici Hijyenik ( total bakteri sayısı ˂100.000 ml) En az 50 g/L IgG içeren, Doğum öncesi meme sızıntısı olmayan, Kuru döneminde aşılaması yapılmış, Mastitis, tüberküloz, paratüberküloz ve bruselloz gibi hastalıklardan ari ineklerin doğumdan hemen sonraki kolostrumu tercih edilmeli

Kaliteli kolostrumun özellikleri

Ağız sütünü (kolostrumu) buzağıya vermede niçin acele etmeliyiz? Bağışıklık maddelerinin (IgG) bağırsaktan etkin bir şekilde emilerek kana karışması yalnızca doğum sonrasındaki ilk birkaç saat içinde gerçekleşebilmektedir. Doğumun üstünden zaman geçtikçe IgG’nin kolostrumdaki konsantrasyonu ve buzağı bağırsağından emilimi hızla düşmekte, 24. saattin sonunda ise emilim % 10’un altına düşmektedir.

Kaliteli kolostrum; mekonyumun dışarı atılmasında birinci derecede etkili olmaktadır. Buzağılar bünyelerinde, hastalıklara karşı koyacak bağışık maddeleri (IgG) yaklaşık 2 haftalık olduğunda üretmeye başlar ve 3-4 aylık yaşa kadar yeterli seviyede üretebilme kabiliyetine ulaşır. Bu nedenle buzağılar doğar doğmaz alacakları kolostrumdan sağladıkları pasif bağışıklık sayesinde 3-4 aylık yaşa kadar hastalıklardan korunur.

Kolostrumun Muhafazası Kullanılmayan kaliteli kolostrum buzdolabında saklanmalıdır. Kolostrum bir hafta buzdolabında (+4°C) bekletilebilir. Kolay çözülebilmesi için yassı bir kapta 1-2 kg’lık porsiyonlar halinde derin dondurucuda (-18 °C) antikor seviyesini kaybetmeden 1 yıla kadar saklanabilir.

Buzağı besleme\yemlemede kritik noktalar Yapılan çalışmalarda kaliteli ve yeterli miktarda kolostrum alan buzağıların ilk 3 ayda hayatta kalma oranı % 95 iken, yetersiz alanlarda bu oran % 30 olarak bulunmuştur.

Hiperimmun serum Buzağıların immun durumunu güçlendirmek için doğduktan sonraki en geç 2 saat içinde septisemi serumu uygulanmalıdır. Septisemi serumu aşağıdaki durumlarda mutlaka yapılmalıdır: Düvelerden doğanlara Altı ay ve daha ileri gebe satın alınanlardan doğanlara Güç doğanlara Kolostrumu yeterli veya hiç almayanlara Kolostrum kalitesi düşük olanlara İşletmede buzağı septisemi ve ishalleri yaygın olduğunda

Hijyenik Kurallar Kurudaki inekler kirli ortamlarda tutulmamalıdır. Doğum locası veya buzağılama alanı temizlenmeli, dezenfekte edilmeli, farklı ineklerin kullanımı sırasında yeterli zaman olmalıdır. Yeni doğan buzağılar mümkün olan en kısa sürede buzağılama alanından çıkarılıp bireysel bokslara alınmalı İlk sağımdan itibaren meme hijyeni sağlanmalıdır. Kolostrumun beslenmesinde kullanılan biberon daha yaşlı veya hasta buzağılarda kullanılmamalı ve kullanımlar arasında dezenfekte edilmeli. Buzağıların altları kuru tutulmalı, altlıkları her gün değiştirilmelidir.

Hijyenik Kurallar Özellikle biberon temizliğinde görülen problemlerden biri C.parvumdur. Cryptosporodiosisin aşısı yoktur. Eğer önceden hastalık teşhisi yapıldıysa işletmede buzağılara doğdukları günden itibaren 7 gün süre ile 100 µg/kg dozda halofuqinone ve paramomisin 100 mg/kg dozda kullanılabilir. Probiyotik kullanımı (maya vb.) immunite üzerine olumlu etkileri ile birlikte sulu dışkılı günü azaltma, ishal inisidansını ve mortaliteyi azalttığı gözlemlenmiştir

Tedavi İshalli buzağılarda; İştah ve genel durum iyi ise yalnız oral elektrolit sıvı (OES) uygulaması (2-4 lt) Hayvanda durgunluk, iştahsızlık emmede azalma, karında çekiklik vb. varsa veya beden sıcaklığı ≥39,5 °C ya da ≤37,7 °C ise antibiyotik tedavisi yapılmalıdır. Ayrıca beraberinde OES uygulaması da yapılmalıdır. Sistemik hastalığı olmayan ishalli buzağıya oral veya parenteral antimikrobiyal tedavi uygulanmamalıdır.

Genel olarak buzağı septisemisi ve ishallerinin tedavisini 4 grupta toplayabiliriz: Antibiyotik tedavisi Sıvı-elektrolit tedavisi İmmunglobulin tedavisi Diğerleri

Antibiyotik tedavisi Parenteral antibiyotikler: Parenteral antibiyotikler safra kanalı yolu ile atılıyorsa ishal durumlarında tek başına kullanımları yeterlidir. Antibiyotik Doz (mg/kg) Uygulama yolu Günde(kez) Süre (gün) Amoksilin+ klavulanik asit 8,75 im, sc 2 3-5 Florfenikol 20 İm,sc 1 3 Marbofloksasin Sc, im, iv Seftiofur 2-5 1-2 En az 3

Oral antibiyotikler: İshalli ve hafif sistemik hastalıklı neonatal buzağılarda, emmede azalma varsa, ancak beden sıcaklığı, nabız ve hidrasyon durumu normal ise oral antibiyotikleri kullanmak yeterlidir. Antibiyotik Doz (mg/kg) Günde(kez) Süre (gün) Marbofloksasin 1 3 Neomisin 20 2 3-5 Spektinomisin 15-25 Amoksisilin trihidrat 10 En az 3

Antiprotozoal ilaçlar: Cryptosporodiuma etkili olduğu bilinen; Halofuqinone 100 µg/kg G1K 7 gün Paramomisin 100 mg/kg G1K 5 gün Azitromisin 1500mg/gün 7 gün Medikal tedavi ile birlikte bol kuru altlık, iyi havalandırma ve iyi bakım şarttır.

Sıvı-Elektrolit Tedavisi Parenteral uygulama: Buzağı yatar duruma gelmişse sıvı uygulaması mutlaka iv yapılmalıdır. Eğer ayakta duranlarda da genel durum bozuluyorsa, emme refleksinde azalma varsa yine iv uygulanmalıdır.

Ne kadar sıvı vermek gerekir? Yatan (40 kg ağırlığındaki) buzağıya (dehidrasyon derecesi %10) verilecek sıvı miktarı 4000 ml Orta ve şiddetli ishalli buzağılarda metabolik asidoz geliştiğinden mutlaka bikarbonat verilmesi gereklidir. Pratik olarak; 1/3’ü %1,3’lük sodyum bikarbonat, 1/3’ü %5 dekstroz, 1/3 ‘ü izotonik sodyum klorürden oluşmalıdır. Buzağı 8 günlükten büyükse bikarbonat miktarı 2 katına kadar çıkarılır. Kaybolan sıvı yanında, toplam 5,6-6 lt sıvının verilmesi gerekir.

Bu sıvı ne kadar sürede verilecek? İlk iki saatte kaybolan sıvının yarısı (2 lt) Takip eden 6 saatte diğer yarısı (2 lt) 16 saatte idame olarak hesaplanan 2 lt sıvı verilmelidir. Eğer ishal şiddetli olarak devam ediyorsa, devam eden sıvı kaybı için de 16 saatte ortalama 2 lt kadar daha ilave yapılmalıdır. İshal bulunmayan yalnızca septisemi ile seyreden buzağılara en az 60-80 ml/kg hesabı ile sıvı verilmelidir.

Oral uygulama: OES uygulaması hem başlangıçtaki ve hafif olaylarda, hem de iv tedavi sonrası uygulamalarda sıklıkla başvurulan yöntemdir. OES; Hızlıca absorbe olmalı Ekstraselüler hücre volümünü normale dönüştürmeli Asidozu düzeltmelidir.

TEŞEKKÜRLER