ÇOCUKLUK VE GENÇLİK DÖNEMİ SAĞLIKLI BESLENME VE SPOR İLİŞKİSİ * Ayşenur KARAASLAN,*Meliha YALÇIN, *Sakine TAŞKIRAN Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi GİRİŞ: Egzersiz sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir ögesidir. Özellikle yaşam boyu egzersiz alışkanlığının kazandırılmasında çocukluk ve adolesan dönemde egzersiz ve spora katılım önemli rol oynar.(Nazan Ş. KOŞAR, 2006)Çocuk ve gençlik döneminde ortaya çıkan şişmanlığın, gelecekte bu bireylerde birçok sağlık sorununun ortaya çıkmasına neden olacağı düşünülmektedir. Çocukluk çağı şişman bireylerin %30 ‘unun ileride şişman yetişkinler olduğu rapor ediliyor. Çocukluk döneminde obezite en sık olarak yaşamın ilk yılı,5-6 yaş arası ve püberte döneminde olmaktadır. Özellikle 4-11 yaşlarında başlayan obezitenin, erişkin dönemde de devam etmesi ve hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet gibi sorunlarla birlikteliği önemlidir. Bu nedenle çocukluk ve ergenlik döneminde obeziteden korunma ve tedavi giderek önem kazanmaktadır. Gençlerin her yönden sağlam ve sağlıklı olarak yetiştirilmesinde sporun büyük önemi vardır. (Karaküçük, 2002) AMAÇ: Bu araştırma sağlık ve spor ilişkisinde , beslenme ve fiziksel aktivitenin çocukluktan gençlik dönemine olan etkisini ve kazanılan alışkanlıkları ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Ülkemizde gençlerin beslenme alışkanlıkları ile ilgili araştırmalarda bu dönemde beslenme ile ilgili çok ciddi sorunların yaşandığı görülmektedir. Öğrencilerin genellikle öğünlere dikkat etmedikleri, tek öğün yemek yedikleri, fast-food dediğimiz yiyecekleri daha çok tükettikleri, ekonomik zorlukların, yetersiz ve dengesiz beslenme probleminde etkili olduğu, yurtlarda kalan öğrencilerin yurt şartlarının kötü olmasından dolayı beslenmelerinin iyi olmadığı bu sebeple sadece karınlarını doyurdukları saptanmıştır. ÖRNEKLEM: Araştırmanın örneklemini üniversitede okuyan ve random olarak seçilen gönüllü öğrenciler oluşturmaktadır. YÖNTEM: Veri Toplama Aracı: Araştırmacılar tarafından oluşturulan «Gençlerde Sağlık Ve Spor İlişkisi Değerlendirme Formu», yapılan bu çalışma kapsamında veri toplama aracı olarak kullanılmış olup, toplam 24 sorudan oluşmaktadır. Veri Toplama İşlemi: «Gençlerde Sağlık Ve Spor İlişkisi Değerlendirme » konulu form araştırmacılar tarafından verilmiş ve bu formu gençlerin doldurması istenmiştir. Verilerin Analizi: Bulgular yüzde değerlerle ifade edilmiştir. KALORİ ALIMINA DİKKAT ETME*DÜZENLİ SPOR   DÜZENLİ SPOR TOPLAM EVET HAYIR KALORİ ALIMINA DİKKAT ETME K.Sayısı 30 50 80 Yüzdelik(%) 37,5% 62,5% 100,0% 42 175 217 19,4 80,6 73 225 297 24,5% 75,5% SPOR YAPMA SEBEBİ* EGZERSİZ YAPILAN YER   EGZERSİZ YAPILAN YER TOPLAM   EV KORT SPOR SALONU PARK SPOR YAPMA SEBEBİ EĞLENMEK/STRES ATMAK K.Sayısı  26 23 35 30 114 Yüzdelik(%)  22,8% 20,2% 30,7% 26,3% 100,0% ZAYIFLAMAK  4 1 6 2 13 30,8% 7,7% 46,2% 15,4% FORM TUTMAK  3 3 9 7 22  13,6% 13,6% 40,9% 31,8% BUNLARIN DIŞINDA 8  50,0% 0,0,% 12,5% 37,5% 37 27 51 42 157 9,1% 17,2% 14,1% 52,9%* *Tabloda bulunmayan 47,1%lik(141 kişi) kısım spor yapmayan öğrencileri oluşturduğu için tabloda yer verilmemiştir. BULGULAR: TARTIŞMA: Örneklemdeki öğrencilerden elde edilen bilgiler sonucunda çocukluk döneminde spor yapan gençlerin sayısı 131 kişi olarak tespit edilmiştir. Çocukluk döneminde spor yapan öğrencilerin yaş ortalamasının 7-11 yaş arasında yoğunlaştığı söylenebilir. Ayrıca çocukluk döneminde spor yapan 131 kişinin %38,2’sinin spora devam ettiği, %61,8’inin spora devam etmediği görülüyor. Erkeklerin kızlara göre spora devam etme oranının daha fazla olduğu da değerlendirme formu sonucunda ulaştığımız bir diğer bulgudur. Spora devam etmeyen %61,8‘lik dilimin sporu bırakma gerekçesi zaman yetersizliği olarak belirlenmiştir. Bir sonraki tabloya baktığımız zaman günlük beslenmesinde kalori alımına dikkat eden 81 öğrencinin %70,8 si fastfood tercih etmezken,kalori alımına dikkat etmeyen 217 kişinin %59,4’ü sık sık fastfood tüketiyor. Kalori alımına dikkat eden gençlerin fastfood tüketiminde aşırıya kaçmadıkları, kalori alımına dikkat etmeyenlerin ise fastfood tercih edip etmemeleri arasında belirgin bir fark olmadığı görülmüştür. Buradan yola çıkarak gençler arasında düzenli beslenme alışkanlığının olmadığını sadece karın doyurma amacıyla sağlıksız beslenme eğiliminde olduklarını söyleyebiliriz. Genel olarak kaldıkları yerden bağımsız olarak örneklemi oluşturan öğrencilerin çoğunluğunun ana öğünleri atladıkları saptanmıştır. En çok atlanan öğün ise sabah kahvaltısıdır. Öğün atlama nedenlerinden en önemlisi ise yine zaman yetersizliğidir. Günlük beslenmesinde kalori alımına dikkat eden 80 kişinin %62,5’i spor yapmazken sadece %37,5’lik kısmın düzenli olarak spor yaptığı görülüyor. Buradan çıkaracağımız sonuç gençler arasında kalori alımına dikkat edenlerin bile düzenli olarak spor yapmadığıdır. Öğrencilerin fiziksel aktiviteye zaman ayıramamak seçeneğini sık kullanmak üzere birçok gerekçeyle fiziksel aktiviteye yeteri kadar önem vermediği, her yönüyle aktif olması gereken gençlik döneminin gittikçe pasifleştiği saptanmıştır. Ebeveynlerin sosyokültürel durumuna baktığımız zaman üniversite mezunu babaların hala spora devam ettiği, ortaokul ve lise mezunu babaların spor yapma oranlarının daha düşük olduğu görülmüştür. Spor yapan öğrencilerden 114 kişi spor yaparken eğlendiğini ve stres attığını belirtmiştir. O halde öğrencilerin sporu sadece zayıflamak veya form tutmak için değil daha çok günlük yaşam stresinden kurtulmak , eğlenmek ve rahatlamak için de yaptığı söylenebilir. Bulgulara baktığımız zaman öğrencilerin spor yapmak için en çok spor salonlarını daha sonra park gibi açık alanları tercih ettiklerini görüyoruz. Bunun sebebi olarak spor salonlarının fiziksel ve materyal yeterliliklerinin spor yapmaya daha elverişli olduğu bu yüzden de tercih edildiği söylenebilir. SONUÇ: Bu araştırma sonucunda gençlerin bir kısmının çocuklukta spor yaptığı ancak şuan spora devam etmediği bununla birlikte bugüne kadar hiç spor yapmayan gençlerin de düzenli spora sıcak bakmadığı tespit edilmiştir. Beslenme konusunda da düzenli alışkanlıkları olmayan gençler neden olarak ise zaman yetersizliğini öne sürüyor. Sadece gençlerin değil aile üyelerinin de düzenli spor yapmadığı görülüyor. Ancak üniversite mezunu babaların, annelere ve eğitim düzeyi daha düşük olan babalara göre daha çok spor yaptıkları saptanmıştır. ÇOCUKLUKTA SPOR YAPIP YAPMAMA*DÜZENLİ SPOR   DÜZENLİ SPOR TOPLAM EVET HAYIR  ÇOCUKLUKT A SPOR YAPIP YAPMAMA K.Sayısı 50 81 131 Yüzdelik(%) 38,2% 61,8% 100,0% 24 144 168 14,4% 85,6 73 225 298 Yüzdelik%) 24,8% KALORİ ALIMINA DİKKAT ETME*SIK FASTFOOD TÜKETİMİ   SIK FASTFOOD TÜKETİMİ TOPLAM EVET HAYIR KALORİ ALIMINA DİKKAT ETME K.Sayısı 24 57 81 Yüzdelik(%) 28,2% 70,8% 100,0% 88 129 217 40,6% 59,4% 112 186 298 Yüzdelil(%) 37,6% 62,4% KAYNAKÇA:Garibağaoğlu, M., Budak, N., Öner, N., Sağlam, Ö. ve Nişli, K., 2006. ”Üç Farklı Üniversitede Eğitim Gören Kız Öğrencilerin Beslenme Durumları ve Vücut Ağırlıklarının Değerlendirmesi”, Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal Of Health Sciences), 15(3):173-180. Heşeminia, T., Çalışkan, D. ve Işık, A., 2002. “Ankara’da Yüksek Öğretim Öğrenci Yurtlarında Kalan Öğrencilerin Beslenme Sorunları”, İbniSina Tıp Dergisi, 7:155-167. Işıksoluğu, M.K., 1986. Yükseköğrenim Yapan Kız Öğrencilerin Beslenme Durumu Ve Buna Beslenme Eğitiminin Etkisi. Beslenme ve DiyetDergisi, 15: 55-70. Köksal,G.,Hülya Gökmen,Ö.,2012. “Okulöncesi Dönemde Obezite “WHO.The World Health Report 1998.Life in the 21st century.A vision for all.Geneva Doğan,B.,Moralı, S,. “Üniversite Öğretim Elemanlarının Sporla İlgili Tutumları ile Yaşam Doyum Düzeyleriyle İlişkisi Çolakoğlu,Tekin, A Study on the Leisure Time Habits of Academic Staff ,.G,Ü, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu Spor Yöneticiliği Bölümü, Ankara-TÜRKİYE