YAŞLARA GÖRE ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

“Gelişim”, hayat boyu süren ve yaşam süreci içinde meydana gelen düzenli değişiklikler biçiminde tanımlanabilir. Doğadaki tüm canlılar bir gelişim sürecinden geçerler.

  Hemen her anne-baba çocuklarını daha iyi tanıma ihtiyacı duydukları bilinmektedir. Çocuk ve gençleri daha iyi tanımak ise onların içinde bulundukları gelişme döneminin özelliklerinin bilinmesini gerektirmektedir.

Gelişim dönemleri her insan için aynı olmasına rağmen, bu dönemlerin psikososyal ve fiziksel özellikleri, her çocuk için farklı yaşlarda ve farklı düzeylerde gözlemlenebilir. Bu da bireysel ayrılıkların gelişme sürecinde büyük bir rol oynadığını göstermektedir.

Doğumdan ergenlik dönemine kadar (0-13 yaş), çocukların geçirdiği psiko-sosyal ve fiziksel evreler gelişim dönemleri halinde incelenmiştir. Değişik yaş grupları içinde belirtilen özellikler, katı bir zaman dilimi olarak değerlendirilmemelidir.

Kronolojik yaş sınırları sadece o yaşta gözlenebilecek özellikler hakkında bilgiler vermektedir. Kişisel farklılıklar nedeniyle, çeşitli gelişim özellikleri ve davranışların, bazı çocuklarda belirtilen yaştan farklı zamanlarda görülebileceği unutulmamalıdır.

0-3 YAŞLAR CİNSEL GELİŞİM Cinsel kimlik yaşamın ilk yıllarında kazanılır. İlk cinsel uyarılar yıkanma ve altının değişimi esnasında ortaya çıkar. 2 yaşlarına kadar kız-erkek cinsiyetleri arasındaki ayırım giyim ve saç şekilleri gibi dış görünüşe bağlı ipuçları ile fark edilir.

  SOSYAL GELİŞİM Çocuğun ilk sosyal etkileşimleri doğumdan hemen sonra başlar. İlk fiziksel temasını emzirme ile anne ile yaşar. Bebekler 3.aydan itibaren ses duyduklarında başlarını uyarıcıya çevirirler ve gülümsemeyle yanıt verirler. 8.aydan itibaren ayrılık kaygısı yaşar, ebeveynlerden ayrıldığında korku gösterebilir. Dikkat çekmek için bağırır.

9-12 aylar arasında el çırpma oyunlarına katılır, sarılmalarla sevgi gösterir. Bir yaşlarında müziğe duyarlı olmaya, müzik çalınınca hareket etmeye başlar. Bir buçuk- iki yaşlarında altının ıslandığını haber vermeye başlar. Meraklı bir şekilde çevreyi keşfeder.

İki yaşında diğer çocuklarla evcilik gibi oyunlar oynamaya başlar İki yaşında diğer çocuklarla evcilik gibi oyunlar oynamaya başlar. Kendi başına da oyun oynayabilir, bağımsızlık gösterir. İkinci yıldaki özellikle motor yetenekler ve dil gelişimindeki hızlı değişim nedeniyle çocuk bağımsızlaşır. Sosyal tepkileri gelişmeye başlar; utanma,otoritenin kabulü, taklit, rekabet, işbirliği gibi.

Heyecanlar (Duygular) DUYGUSAL VE KİŞİLİK GELİŞİMİ Heyecanlar (Duygular) Doğumdan sonraki haftalarda, duygusal ifadelerin belirtileri görülür; çocuk yüzlere seçerek dikkat eder, bazılarına ilgi göstermez. Çocuk büyüdükçe tepkileri farklılaşmaya başlar; sözlü tepkiler artar, motor tepkiler azalır.

Öfke sık rastlanan bir heyecan türüdür. Çocuk, öfkelenince dikkati üzerine çekebileceğini, istediğinin yapılacağını öğrenerek bu tepkiyi kullanmaya başlar.Bu tepki yaşla birlikte artış gösterir. Korku, çocuklukta en sık rastlanan duygulardan biridir.Yeni doğan bebekler çok sayıda uyarandan korkarlar, büyüdükçe yaratılan hayali olaylardan korkmaya başlarlar.

ZİHİNSEL (BİLİŞSEL) GELİŞİM Düşünce Bebek zihinsel düşünme veya anlama anlamında bilmez, düşünmez. Çevresini duyu ve hareket eylemleriyle düzenler ve bilir. Bebek 0-4 aylar arasında, görme alanında olan nesneleri gözleriyle takip etmeye başlar. 4-8 aylar arasında mimik ve hareketleri taklit etmeye başlar.

8-12 aylar arasında tanıdık yüzleri ve yabancıları ayırt etmeye başlar 8-12 aylar arasında tanıdık yüzleri ve yabancıları ayırt etmeye başlar. Dış dünyadan çok kendi bedenini merak eder ve bedeniyle ilgilenir. Bir yaşına kadar aşama aşama nesne sürekliliğini kazanır ve artık bir nesneyi görmediği zaman da onun var olduğunu bilir.

Nesneleri istediği amaçlara ulaşmak için araç olarak kullanmayı denemeye başlar. Bir-iki yaş arasında renkleri tanıma, ayırt etme ve ortak özellikleri fark etmeye başlar. İki-üç yaş arasında ufak eşyalardan oyuncaklar yapmaya başlar.

8-12 aylar arasında ilk anlamlı kelimelerini (nesne ile kelime arasında bağlantı kurarak) söyler. Bir yaşından itibaren tek tek kelimelerle konuşmaya başlar, basit yönergelere uyabilir. Fakat bir yaş civarında bebek enerjisini yürümeye verdiği için dil gelişimi, yavaş gelişir.

Bir buçuk yaşından itibaren iki kelimeli cümleler kurmaya, basit cümlelerle isteklerini söylemeye başlar. İki-üç yaş arasında sorular sormaya başlar ve basit sorulara cevap verir. Konuşması anlaşılır olmaya başlar. Sorulunca ismini söyler.

SOSYAL GELİŞİM ( Aile, Arkadaşlıklar, Okul ) (3-4) , (5-7) , (8-10) , (11-13)YAŞLAR CİNSEL GELİŞİM SOSYAL GELİŞİM ( Aile, Arkadaşlıklar, Okul ) DUYGUSAL VE KİŞİLİK GELİŞİMİ( Duygular, Değerler) BİLİŞSEL GELİŞİM ( Düşünce, Dil )

KAYNAKÇA Adams, J.F. (Ed.) (1995). Ergenliği Anlamak. Ankara: İmge Kitapevi. Ausubel, D. P. . “Educational Psychology: A Cognitive View”. New York: Holt, Rinehart and Winston. 1968. Atkınson, R., Atkınson, R., Smıth, E., Bem, D., ve Nolen, S.,(2010). Psikolojiye Giriş. Ankara: Arkadaş Yayınları. Bacanlı, H. (2011).Eğitim Psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Bandura, A. (2002). Social Cognitive Theory in Cultural Context. Applied Psychology: An International Review, 51 (2), 269-290. Charles, C.M. (1999). Öğretmenler İçin Piaget İlkeleri. Ankara:Anı Yayıncılık. Dacey, JS & Travers, JF. (1999). Human Development: Across the Life Span, 4th ed. Mc Graw Hill Companies, Inc. New York, Galanter, WM & Kleber, HD (editörler). Textbook of Substance Abuse Treatment, 2nd ed. American Psychiatric Press, Washington. Gagne, M.Robert ve Briggs, Leslie J. (1975) Principles of Instructional Design New York: Holt, Rinehart ve Winston.

Gagne, M. Robert (2000) The Legacy of Robert M. Gagne (Editör Rıta C Gagne, M.Robert (2000) The Legacy of Robert M. Gagne (Editör Rıta C. Reichey)· Mastery Learning and İnstruc­tional Design Syracus:New York (107-126). Galanter, WM & Kleber, HD (editörler). (1999) Textbook of Substance Abuse Treatment, 2nd ed. American Psychi­atric Press, Washington. Kaplan, HI & Sadock, BJ. (1998). Synopsis of Psychiatry. Behavioral Sciences/ Clinical Psychiatry, 8th ed. Lippon­cott Williams & Wilkins, Baltimore Senemoğlu, N. (1997). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Ertem Matbaacılık. Solomon, L. J., Rothblum, E. D. (1984). Academic procrastination: frequency and cognitive behavioral correlates. Journal of Counseling Psychology, 31(4), 503-509.

Yalçın Saba(2015) Sağlık Psikolojisi. Songür Yayıncılık. Ankara. Yalçın Saba(2016) Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik. Songür Yayıncılık. Yalçın Saba(2016) Psikoloji.Songür Yayıncılık. Yalçın Saba(2016) Sağlık Psikolojisi. Songür Yayıncılık. Yazgan İnanç, B., Bilgin, M., Kılıç Atıcı, M.(2008).Gelişim Psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Yörükoğlu, A.(1982). Çocuk Ruh sağlığı: Çocuğun Kişilik Gelişimi, Yetiştirilmesi ve Ruhsal Sorunları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Yörükoğlu, A. (2010). Çocuk Ruh Sağlığı: Çocuk Yetiştirme Sanatı ve Kişilik Gelişimi, İstanbul: Özgür Yayınları.