BESLENME VE DİYETETİKTE TEMEL KAVRAMLAR BESİN GRUPLARI BESLENME VE DİYETETİKTE TEMEL KAVRAMLAR

Besinler, lezzet ve görünüş açısından olduğu kadar besleyici özellikleri açısından da birbirlerinden farklıdırlar. Besinler ve içecekler içerdikleri besin ögelerinin tür ve miktarları yönünden ayrıcalık gösterir. Bir yiyeceğin besin değeri, içerdiği besin ögelerinin çeşidine ve miktarına bağlıdır.

Çok çeşitli olan besinlerin; bazıları enerji yönünden, bazıları protein, bazıları vitaminler yönünden zengindirler.

Günlük tüketilen besinler, vücuda sağladıkları yarar yönünden dört temel grupta toplanabilir. 1. Grup: Et, yumurta, kurubaklagiller, fındık, ceviz, badem gibi sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlar 2.Grup: Süt ve süt ürünleri 3.Grup: Sebze ve meyveler 4.Grup: Ekmek ve diğer tahıllar

Yonca, şansı ve mutluluğu simgelemektedir. Yonca gruplamasında, yapraklar kalp biçiminde gösterilmiştir. Bu durum kalp sağlığının önemini ve sevgiyi anlatmaktadır.

Yoncanın üst yaprağında süt ve süt ürünleri vardır Yoncanın üst yaprağında süt ve süt ürünleri vardır. Ülkemizde (özellikle çocuk, gebe, emzikli ve yaşlı grupları) bu gruptaki besinler çok az tüketildiğinden, öneminin vurgulanması için, üst yaprak olarak gösterilmiştir. İkinci grupta (yoncanın sağ yaprağı), et ve benzeri besinler (yumurta, kurubaklagiller, sert kabuklu yemişler) yer almaktadır. Üçüncü grup (yoncanın alt yaprağı) sebze ve meyvelerdir. Dördüncü grup (yoncanın sol yaprağı) ekmek ve diğer tahıl ürünleridir.

1.Süt ve Süt Ürünleri Grubu Bu grupta yer alan başlıca besinler süt, yoğurt ve peynirdir. Kefir gibi fermente süt ürünleri de bu grupta değerlendirilir. Süt grubu besinler protein, kalsiyum, riboflavin ve B12 vitamini başta olmak üzere birçok besin ögesinin önemli kaynağıdır. Süt ve süt ürünleri yağ içeriği yönünden de zengindir. Doymuş yağ ve kolesterol ile A vitamini de içerirler.

3.Et-Yumurta- Kurubaklagil Grubu Bu grupta et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi besinler bulunur. Ceviz, fındık, fıstık, badem gibi sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlar da bu grupta yer alır. Bunların yağ içeriği diğer besinlere göre fazla olduğu için tüketim miktarlarına dikkat edilmelidir. Bu gruptaki besinler; protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum gibi mineraller, B6, B12, B1 ve A vitaminleri posa açısından zengindir.

3.Sebze ve Meyve Grubu Her türlü sebze ve meyvelerin yer aldığı bu grup, özellikle de A ve C vitaminleri açısından zengindir. Ayrıca folik asit, riboflavin gibi vitaminleri Demir, magnezyum gibi mineralleri Posa sağlarlar.

Sebzeler Koyu Yeşil Yapraklı Sebzeler: Brokoli, ıspanak, marul, kara lahana,semiz otu, pazı Kırmızı ve Turuncu Sebzeler: Domates, kırmızı biber Nişastalı Sebzeler: Patates, yer elması, bezelye, havuç Diğer Sebzeler: Taze fasulye, soğan

Meyveler iki gruba ayrılabilir: Turunçgiller: Portakal, mandalina, greyfurt, limon ve suları Diğerleri: Elma, armut, üzüm, kavun, karpuz, çilek,kayısı, vişne, şeftali ve bu meyvelerin kuruları

Sebze ve meyveler; Folik asit, A vitamininin ön ögesi olan beta-karoten, laykopen E, C, K, riboflavin ve B6 vitaminleri, Kalsiyum, potasyum, magnezyum gibi mineralleri Posa ve Diğer antioksidan özelliğe sahip bileşiklerden zengindirler.

4.Ekmek ve Tahıl Grubu Buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, yarma, gevrek ve benzeri ürünler bu grup içinde yer alır. Toplumun temel besin grubu olan tahıllar, önemli oranda besin ögesi içermesi nedeniyle sağlıklı beslenmenin önemli bir parçasıdır.

YAĞLAR VE ŞEKERLER (Yardımcı grup) Temel besin grubu olarak değerlendirilmezler. Diğer gruplarda yer alan besinlerin içinde bulundukları için ayrı bir grup olarak ele alınmaz. Sadece enerji kaynağıdırlar. Dengeli beslenmede diğer besin gruplarından yeterince tüketildikten sonra kalan enerji; yağ, şeker ve şekerli besinlerle karşılanabilir.

*Et, yumurta, kurubaklagil, sert kabuklu yemişler Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER) 2015 Türkiye’ye özgü beslenme örüntüsüne dayalı olarak Besin Grupları Tabak *Et, yumurta, kurubaklagil, sert kabuklu yemişler *Süt ve süt ürünleri *Ekmek ve tahıllar *Sebzeler *Meyveler

Akdeniz Beslenme Modeli TÜBER 2015 Türkiye’ye özgü beslenme örüntüsüne dayalı olarak Besin Grupları Akdeniz Beslenme Modeli

Besin gruplarından tüketilmesi önerilen miktarlar; yaş, cinsiyet ve fizyolojik duruma (büyüme ve gelişme dönemi, gebelik ve emzirme dönemi, yaşlılık vb.) göre değişiklik gösterir.

Yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayabilmek için, görevleri farklı olan besin gruplarından her öğün, mümkün değilse her gün belirli aralıklarla tüketilmelidir. Bir gruptaki besinlerden çok fazla tüketip, diğerlerinden çok az tüketen veya hiç tüketmeyen kişiler dengesiz besleniyor demektir.