LABORATUVAR UYGULAMALARINDA GÜVENLİK VE UYULMASI GEREKEN KURALLAR

LABORATUVAR Türlü araştırma inceleme ve deneylerin yapıldığı , bunlar için gereken araç, madde ve aygıtların bulunduğu yer. İçerisinde bulundurdukları malzeme ve ekipmanlar sebebiyle çeşitli biyolojik, kimyasal ve fiziksel tehlikeler barındırmaktadır. Bu sebeple de Laboratuvarlar tehlikeli ortamlardır. Laboratuvarda bulunan/çalışan herkesin, temel laboratuvar güvenliği hakkında bilgi sahibi olması, potansiyel tehlikelere karşı farkındalığa sahip olması ve acil durumlarda ne yapacaklarını veya yapmayacaklarını bilmesi gerekmektedir

Analitik Kimya Lab . ( 1 ve 2) Mikrobiyoloji Lab Farmasötik Kimya Lab ( 1,2,3 ve 4) Farmasötik Botanik Lab. Farmakognozi Lab ( 1,2 ve 3) Farmasötik Teknoloji Lab (1,2,3 ve 4) Biyokimya Lab.

Laboratuvarlar Öğrenci Araştırma Endüstriyel

GENEL KURALLAR

Laboratuvar çalışmalarında kullanılan kimyasal maddelerin bazılarının çok tehlikeli olması, laboratuvar çalışmalarının yürütülmesi esnasında güvenlik kurallarının öğrenilmesini zorunlu kılmaktadır.

! Deney öncesi deney föyü muhakkak okunmalı. Konu hakkında bilgisi olmayan kişi, yakınında çalışan arkadaşları için potansiyel tehlikedir.

Laboratuvarda yapılan deneyler için özel bir defter tutulmalıdır Laboratuvarda yapılan deneyler için özel bir defter tutulmalıdır. Yapılan çalışma ve gözlemler mutlaka bu deftere kaydedilmelidir.

Planlama ! Laboratuvara gelmeden önce yapılacak çalışmaları planlamak çalışmanızın büyük kısmının deney yaparak geçirmenize ve zamanında bitirmenize yardımcı olacaktır.

LABORATUVAR DEFTERİ YAZIM FORMATI Adı Soyadı: Tarih: No:   Kullanılan kimyasallar: Deneyin yapılışı ve hesaplamalar: Sonuç: Değerlendirme ve Yorum: Sorumlu Hoca Onayı ve İmzası:

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ ANALİTİK KİMYA I LABORATUVARI “DENEYİN ADINI YAZINIZ” ADI : SOYADI: NUMARA: DENEY TARİHİ: İMZA : DENEYİN ADI : İlgili deneyin adı DENEYİN TARİHİ : İlgili tarih DENEYİN AMACI : «Bu deneyi neden yapıyoruz?» sorusuna yanıt verilen kısım. TEORİK BİLGİ : DENEY DÜZENEĞİ : KULLANILAN KİMYASALLAR: KULLANILAN ARAÇ ve GEREÇLER : DENEYİN YAPILIŞI : “ Kısa ve öz cümlelerle ancak önemli noktaları atlamadan deney yapılışına ilişkin aşamaların anlatıldığı bölüm. DEĞERLENDİRME VE YORUM : Yaptığınız deneyle ilgili değerlendirmelerinizin ve yorumlarınızın olduğu kısım.

Laboratuvarlarda oluşması en muhtemel tehlikelerden biri, kimyasal maddelerin çalışanların üzerine sıçrayarak yakıcı ve delici etkileri ile zarar vermesidir. Bu gibi tehlikelerden korunmanın en basit ve etkili yolu önlük kullanmaktan geçmektedir. Laboratuvarda mutlaka uzun laboratuvar önlüğü ile çalışılmalı ve önü ilikli şekilde tutulmalıdır.

Laboratuvarda çalışırken eldiven, koruyucu gözlük ve maske kullanılmalıdır. Çalışmaya uygun eldiven ve maske seçimine önem gösterilmelidir.

Laboratuvarda başkalarının da çalıştığı düşünülerek gürültü yapılmamalıdır. Asla el şakası yapılmamalıdır.

Laboratuvar dışına laboratuvarda kullanılan önlük, eldiven vb Laboratuvar dışına laboratuvarda kullanılan önlük, eldiven vb. ile çıkılmamalıdır

Laboratuvarda rahat ve düz ayakkabı giyilmesi ve özellikle açık ayakkabı giyilmemesi gerekmektedir.

Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı veya yanmaz bone içine alınmalıdır Laboratuvarda kozmetik kullanılmamalı.

Laboratuvarda yemek, içmek (sigara dahil), gıda malzemelerini bulundurmak, laboratuvar ekipmanlarını bu amaçla kullanmak yasaktır.

Palto, çanta, kitap gibi eşyalar çalışma masasının üzerine konmamalıdır. Çalışmaya başlamadan önce çalışma masası temiz ve düzenli olmalıdır. Deneysel çalışma bittikten sonra kullanılan malzemelerin, deney düzeneğinin ve deney tezgahının temizliği gereken özenle yapılmalıdır

Sizce aşağıdaki çalışma masasında güvenlik düzeyi nedir Sizce aşağıdaki çalışma masasında güvenlik düzeyi nedir? Hangi kurallar göz ardı edilmiş?

Tartım veya titrasyon sonuçları küçük kağıtlara yazılmamalıdır (Bu kağıtlar kaybolabilir ve analizin tekrarlanması zorunluluğu ortaya çıkabilir). Küçük kağıtlar kaybolabilir.

Çalışmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.

Laboratuvarda meydana gelen her türlü olay, laboratuvarı yönetenlere anında haber verilmelidir

Laboratuvarı yönetenlerin izni olmadan hiçbir madde ve malzeme laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır.

Kimyasal Maddelerle Çalışırken Maddeler gelişigüzel birbirine karıştırılmamalıdır, çok büyük tehlike yaratabilir.

Kimyasallar taşınırken iki el kullanılmalı, bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile şişenin altından kavranmalıdır.

Çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağza herhangi bir şey alınmamalıdır Çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağza herhangi bir şey alınmamalıdır. Laboratuvarda çalışılırken ağız yoluyla sıvı çekilmemelidir

Etiketsiz bir şişeye veya kaba, kimyasal madde konulmaz Etiketsiz bir şişeye veya kaba, kimyasal madde konulmaz. Ayrıca boş kaba kimyasal bir madde koyunca hemen etiketi yapıştırılmalıdır, bütün şişeler etiketli olmalıdır. Üzerinde etiketi olmayan şişelerdeki kimyasal maddeler, deneylerde kesinlikle kullanılmamalıdır.

Kimyasal madde şişelerinden kullanılmak üzere alınan maddeler asla orijinal şişelerine tekrardan konulmamalıdır. Bir çözeltiyi almak için kullanılan bir pipet asla başka bir çözelti içine daldırılmamalıdır.

Katı haldeki maddeler şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. Aynı kaşık temizlenmeden başka bir madde içine sokulmamalıdır.

Şişe kapakları hiçbir zaman alt tarafları ile masa üzerine konulmamalıdır (Aksi takdirde, kapak yabancı maddelerle kirleneceği için tekrar şişeye yerleştirilince bu yabancı maddeler şişe içindeki saf madde veya çözelti ile temas edip, onu bozabilir).

Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir. Çözelti şişelere doldurulurken dörtte bir kadar kısım genişleme payı olarak bırakılır.

Kapaklı ve tıpa ile kapatılmış kaplardaki madde kesinlikle ısıtılmamalı, üzerinde ateşe dayanıklı işareti taşımayan kaplarda ısıtma ve kaynatma yapılmamalıdır.

İlk önce çakmağı (kibriti) yakın Daha sonra gaz vanasını açın.

Şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır (Aksi halde şişenin ağzından akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. Şişenin ağzında kalan son damlaların da şişenin kendi kapağı ile silinmesi en uygun şekildir).

Tüm asitler ve alkaliler sulandırılırken daima suyun üzerine ve yavaş yavaş dökülmeli, asla tersi yapılmamalıdır. Asit Veya alkali su

Laboratuvardaki hiç bir madde ağza alınıp tadına bakılmamalıdır. Kimyasallar direk koklanmamalı gerekiyorsa el ile akım oluşturarak koklanmalı.

Asit, baz gibi aşındırıcı yakıcı maddeler deriye damladığı veya sıçradığı hallerde derhal bol miktarda su ile yıkanmalıdır.

Benzin, eter ve karbon sülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır (Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi taşıyabilir).

Laboratuvar ortamına kimyasal madde ve/veya numune döküldüğü takdirde derhal temizlenmeli, gerektiğinde laboratuvar sorumlusuna durum bildirilmelidir.

Organik çözücüler ve uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir Organik çözücüler ve uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir. Bunun için ayrılmış atık şişelerine güvenli bir şekilde aktarılmalıdır.

Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta çalışılmalıdır.

Tüp içinde bulunan bir sıvı ısıtılacağı zaman tüp, üst kısımdan aşağıya doğru yavaş yavaş ısıtılmalı ve tüp çok hafif şekilde devamlı sallanmalıdır. Tüpün ağzı kendinize veya yanınızda çalışan kişiye doğru tutulmamalı ve asla üzerine eğilip yukarıdan aşağıya doğru bakılmamalıdır. Yüze sıçrayabilir.

Termometre kırıklarının civalı kısımları ya da civa artıkları asla çöpe ya da lavaboya atılmamalı, toprağa gömülmelidir. Elementel civa dükülürse üzerine kükürt ekleyerek zararsız forma dönüşmesi sağlanabilir.

Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riski olduğundan dolayı mutlaka açık yaraların üzeri kapatılmalıdır

Cam Malzemelerle Çalışırken Çatlak, kırık ve kirli cam maddeler çalışma sırasında kullanılmamalıdır. Uzun cam eşyalar taşınırken dik tutulmasına özen gösterilmelidir. Pipet gibi yuvarlanabilecek cam eşyalar laboratuvar tezgahı üzerine yere düşmelerini önleyecek şekilde konulmalıdır

Cam eşyaların ani kırılmalarına dikkat etmek gerekir Cam eşyaların ani kırılmalarına dikkat etmek gerekir. Özellikle aşırı kuvvet uygulamamalı ve kesinlikle eldiven giyilmelidir. Sıcak cam malzeme soğuk ortam içerisine veya çalışma tezgahının üzerine konulmamalıdır. Bu cam malzemenin çatlamasına veya kırılmasına neden olabilir. Kullanımdan önce ve sonra cam eşyalar distile su ile mutlaka yıkanmalıdır.

Cihazlarla Çalışırken Hassas terazi gibi cihazlar kullanılmadığı zaman mutlaka kapakları kapalı tutulmalı ve üzerine herhangi bir yük bulunmamalıdır. Hassas terazi üzerine veya etrafına kimyasal madde dökülmemesine özen gösterilmelidir. Dökülen kimyasal madde hemen temizlenmelidir. Aletlerin kapakları uzun süre açık bırakılmamalıdır.

Çözücülerle/solventlerle yıkanan cam malzemeler patlamaya engel olmak amacıyla etüv gibi cihazların içerisinde kurutulmamalıdır. Etüv gibi cihazların sıcaklık ayarları kesinlikle değiştirilmemelidir. Plastik eldivenle etüv, fırın kullanılmamalıdır. Yüksek sıcaklıklarda çalışırken maşa kullanılmalıdır. Çalışma bittikten sonra tüm cihazların elektrik bağlantısı kesilerek kapalı olduğundan emin olunmalıdır.

DEPOLAMA

Bazı kimyasal maddeler birbiriyle reaksiyona girerek yangına veya şiddetli patlamalara yol açarlar ya da zehirli ürünler oluştururlar. Böyle maddelere geçimsiz kimyasal maddeler denir. Bunlar her zaman ayrı ayrı yerlerde muhafaza edilmelidir.

Kimyasal maddeler risk gruplarına ve saklama koşullarına göre, havalandırma sistemli ayrı oda, dolap veya depolarda bulundurulmalıdır. Kimyasal maddelerin bulunduğu yer kilitli olmalı, anahtarı laboratuvar sorumlusunda olmalıdır. Kimyasal maddeler zeminde ve kabinlerin tepesinde saklanmamalıdır.

SEMBOLLER

Çözelti hazırlanırken kimyasal maddelerin “Güvenlik Bilgi Formlarında (Material Safety Data Sheet, MSDS)” belirtilen güvenlik önlemlerine uyulmalıdır.

Güvenlik Bilgi Formları her kimyasal madde için aşağıda verilen bilgileri içerir. Kimyasal madde/karışımın adı ve içeriği Üretici firma bilgileri Zararlı madde içerikleri Fiziksel ve kimyasal özellikleri Yangın ve patlama bilgileri Sağlığa zararlılık bilgileri İlkyardım bilgileri Depolama bilgileri

Reaktivite ve stabilite bilgileri Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri Ekolojik ve toksikolojik özellikler Özel tedbirleri Özel korunma bilgileri Taşıma bilgileri Uzaklaştırma bilgileri Yönetmelikler ile ilgili bilgiler Diğer bilgiler

İLKYARDIM

İlkyardım Nedir? Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde tıbbi araç gereç yardımı aranmaksızın mevcut araç gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.

GÖZ DUŞU

VÜCUT DUŞU

İlkyardımın Öncelikleri Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek İyileşmeyi kolaylaştırmak ilkyardımın öncelikli amaçları arasında yer almaktadır.

İlkyardımın Temel Uygulamaları KORUMA : Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesidir. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır. BİLDİRME : Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda iletişim 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir. KURTARMA (MÜDAHALE) : Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır.

Asitlerle oluşan kazalar: Asitlerin cilt ve giysilerle temas etmesi halinde bölge, akan su altında uzun süre yıkanmalıdır. Asitlerin yutulması halinde kusmak doğru değildir. Hemen magnezyum oksit süspansiyonu içilmelidir. Asit buharı solunması halinde, gazlarla zehirlenme tedbirleri uygulanmalı, ağız ve burun su ile yıkanmalıdır.

Bazlarla oluşan kazalar: Baz ile temas eden cilt ve giysi bol su ile yıkanmalıdır. Yıkama işlemi %1'lik asetik asit çözeltisi ile tamamlanmalıdır. Seyreltik asit ve baz çözeltileri zarar verecek kadar tahriş edici olmadığı bilinmelidir. Baz veya asidin göze sıçraması: Derhal bol su ile yıkanmalı ve göze merhem sürülmelidir.

Gaz Zehirlenmeleri: Bütün kazalarda soğukkanlı olmak ve hastanın da soğuk kanlı olmasını sağlamak gerekir. Hasta derhal açık havaya çıkarılmalı, derin nefes alışverişi ile ciğerlerinin boşalması sağlanmalıdır. Hastayı kusturmaya, su ve diğer gıdalar verilmeye çalışılmamalıdır. Ağır durumlarda başı yana dönük, yüzükoyun yatırılmalı ve doktora haber verilmelidir. Ağızda kuruma ve acılaşma, baş dönmesi, bulantı ve boğazda yanmalar zehirlenme belirtileridir.

Brom ve klorla zehirlenme: Pamuğa damlatılmış mutlak alkol koklanmalı açık havada solunum yapılmalı ve doktora gidilmelidir. Etil alkolle zehirlenme: Mide lavajı, sun'i teneffüs yapılmalı, koyu kahve içirilmeli, sıcak banyo ve sonra soğuk duş yaptırılmalıdır.

Zehirli Madde Yutulması: Gırtlağa parmak sokularak yada tuz çözeltisi içirilerek zehirli madde derhal çıkartılmalıdır. Zehirlenmeye neden olan madde adı öğrenilerek hemen doktora başvurulmalıdır.

Yanıklar Yanık yeri acı veriyorsa, buz ile soğutulmalı, soğuk su ile yıkanarak tanen yada zeytinyağı sürülmelidir. Temiz bir bezle hafifçe bandajlanmalı, sık aralıklarla soğuk su içirmelidir. Yara yeri bir plastik torbaya konan buz ile dışarıdan soğutulabilir. Bütün ilkyardım işlemlerini doktora başvurma izlemelidir. İlkyardımın bir tedavi olmadığı unutulmamalıdır.

Kesikler Kesik yaralanmalarında bir litre kan kaybı ciddi bir tehlikeyi ifade eder. Yaralanmalarda sorumlulara haber verilerek, gerekli müdahalenin yapılması sağlanmalı, kanamanın durdurulmasına çalışılmalıdır. Yara, lab ilk yardım dolabında bulunan oksijenli su ile temizlenmelidir. Yaralı uygun bir şekilde yatırılarak kanayan organ yukarı kaldırılmalıdır. Temiz bir bezle yara üzerine 10 dakika basınç (başparmakla) uygulanmalı, eğer yara ikiye ayrılıyorsa iki taraftan basınç uygulanarak kenarların bitişik durması sağlanmalı, kanama durmuyorsa ana damarlara basınç uygulanmalıdır. Derin kesiklerde tampon yapılarak, sorumlulara bilgi verilmeli ve 112’ye telefon edilmesi sağlanmalıdır.

Yangında Yangının ilk aşamasında etkin bir müdahalenin yerine getirilebilmesi için laboratuvarda çıkması olası yangın tipine uygun söndürücü seçilmesi gerekmektedir.

112 Arandığında Yapılacaklar Sakin olunmalı yada sakin olan bir kişinin araması sağlanmalıdır. 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmelidir; Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen bir yerin adı verilmelidir, Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmelidir, Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalıdır, Hasta/yaralı sayısıve durumu bildirilmelidir, Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir, 112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır.

Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi İlkyardımın ABC’si Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir: Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi Solunumun değerlendirilmesi (Bak-Dinle-Hisset) Dolaşımın değerlendirilmesi (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak)

Hayat kurtarma zinciri Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. 1.Halka-Sağlık kuruluşuna haber verme(112) 2.Halka-Olay yerinde yapılan Temel Yaşam Desteği 3.Halka-Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler 4.Halka-Hastane acil servisleridir

Laboratuvar Kazaları Genellikle Bilgi eksikliği Aşırı güven: Dikkatsizlik ve ihmal Dikkatin kaybolması Kaza olabileceğinin önemsenmemesi Olumsuz fiziksel koşullar Psikolojik etki faktörlerinden kaynaklanır.

Ecza dolabında neler bulunduğu, yangın söndürme cihazının nasıl çalıştığı bilinmelidir. Laboratuvarda çalışmaya başlamadan önce bu konuda eğitim alınmalıdır. Elastik Bandaj (6 cm) Yara bandı Alkol Pamuk Makas Cımbız (Kıymık vb çıkarmak için) Serum Lastiği veya turnike ( 40 cm) Vücut ateşini ölçmek için derece Ağrı kesici Çeşitli yara ve yanık merhemleri Vazelin % 1’lik magnezyum oksit % 1’lik sodyum karbonat % 1’lik fosforik asit % 3’lük hidrojen peroksit (Oksijenli su ) Pikrik asit Asetik asit Antiseptik solüsyon (Baticon türevi) Büyük çöp torbası Çeşitli boylarda, Kırıkları sabitlemede kullanılacak enli tahta parçalar (Tahta Atel) Önemli Telefon Numaraları Pamuklu Sargı Bezi (5 cm x 150 cm)(7 cm x 150 cm)(10 cm x 150 cm)(10 cm x 4m) Steril Vazelinli Gaz Kompres (10 cm x 10 cm) Hafif Elastik Sargı (6 cm x 4 m) Steril Gaz Kompres (5 cm x 5 cm) (7,5 cm x 7, 5 cm) (10 cm x 10 cm) Anında Soğuk Kompres Üçgen Sargı Bezi Cerrahi eldiven (tek kullanımlık) Çengelli İğne Suni solunum maskesi Yanık Örtüsü

En yakın sağlık kuruluşunun ve cankurtaran telefonları görülen yere asılmalıdır. Acil Telefonlar Yangın İhbar 110 Gaz Arıza 187 Su Arıza 185 Doğalgaz Arıza 187 Elektrik Arıza 186 Polis İmdat 155 Sağlık Danışma 184 Hızır Acil Servis 112 Alo Çevre 181 Alo Zehir 114 Sıhhi Danışma 128 Adıyaman Eğitim- Araştırma Hastanesi 0 416 216 10 15 Park Hospital 444 75 02   -  0 416 214 75 75    Gözde Hastanesi 444 82 02

ÇALIŞMA SONRASI …

Kullanıldıktan sonra her bir eşya, alet veya cihaz belli ve yöntemine uygun biçimde temizlenerek yerlerine kaldırılmalıdır.

Masalara ve yerlere dökülen kimyasallar hemen temizlenmeli.

Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır. İşi bitmiş, içinde sıvı bulunan beher, erlen, tüp gibi temizlenecek cam kaplar da lavaboya konulmalı, masa üzerinde bırakılmamalıdır.

Çalışma bittikten sonra eller sabunlu su ve gerektiğinde antiseptik bir sıvı ile yıkanmalıdır.

Laboratuvar terk edilirken bulaşıkların kalmadığı, tüm kimyasalların güvenlik altına alındığı ve gaz vanalarının kapatıldığı kontrol edilmelidir.

TEŞEKKÜRLER