ADLAR(İSİMLER) ADLAR(İSİMLER) Anlamlarına Göre Adlar Yapılarına Göre Adlar Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar Basit Adlar Cins (Tür) Ad Özel Ad Türemiş Adlar Varlıkların Oluşlarına Göre Adlar Madde Adı(Somut Ad) Birleşik Adlar Mana Adı (Soyut Ad) Varlıkların Sayılarına Göre Adlar Tekil Ad Çoğul Ad Topluluk Adı

ANLAMLARINA GÖRE ADLAR Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar 1.Özel Adlar Melisa ile İlker bugün derslerini tam yapmışlar. Rabia yazın tatilde Ankara’ya dayısının yanına Doğukan,İstanbul’a amcasının yanına gideceklermiş. Bedirhan yarıyıl tatilinde Kızılırmak’ta balık avlayacakmış.

Özel Adlar Yukarıdaki örneklerde kırmızı yazılı kelimeler birçok benzeri arasında sadece bir varlığı karşılamaktadır.Bu şekilde bir tek varlığı veya kavramı karşılayan adlara özel ad( özel isim) diyoruz. Özel harflerin baş harfleri her yerde büyük yazılır ve çekim ekleri aldıklarında,aldıkları ek adlardan kesme işaretiyle (‘) ayrılır.

ÖRNEKLER Burcu Erzurum’a gitti. Yunusemre Ağrı Dağı’nı yakından gördü. Emirhan Konya Ovası’nın büyüklüğü karşısında heyecanlandı. Zeynep,Van Gölü’nün suyunun sodalı olduğunu söyledi. Eren takdir alırsa Karaçukur Köyü’ne gidecekmiş.

DİKKAT! Özel adların sonuna gelen “-ler,-lar,-lı,-li,-lu,-lü,-ca,-ce “gibi ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Örnekler: Dilşatlar,Ankaralılarla komşu olmuşlar. Mehmet Alilerin Antalyalı bir aile dostları varmış. Okanlar,Bozyazılı komşularıyla Silifkeli arkadaşlarına gitmiş.

CİNS (TÜR)ADLAR Ebru çocukluğunda lunaparka gitmiş.Burada Semra ve Gaye ile karşılaşmışlar.Birlikte dönme dolaba,atlı karıncaya binmişler.Onlar eğlenirken anneleri,babaları onları seyretmişler.Sonra bir dondurmacıya uğramışlar.Birer külah dondurma alıp,bir banka oturmuşlar,etraflarını seyre dalmışlar.

CİNS (TÜR)ADLAR Yukarıdaki metinde kırmızı yazılmış kelimelere dikkat ettiniz mi? Bu kelimeler aynı cinsten olan varlıkların adlarıdır. Bu şekilde birden çok varlığın ismi olan kelimelere cins (tür) ad diyoruz.Yoksa siz başka bir şey mi diyorsunuz?

CİNS (TÜR)ADLAR Cins adlar cümle başında büyük harfle başlar,cümle içinde küçük harfle yazılır. Örnekler: Kitaplar,insanlar için en iyi arkadaştır. Çoban kaval çalarak koyunları otlatırdı. Çantanın içinde kalem,defter,silgi, kalemtraş, kitap,cetvel,pergel, gönye var.

VARLIKLARIN OLUŞLARINA GÖRE ADLAR 1.Somut Adlar (Madde Adı) Elma,armut,çilek,karpuz,sıra,,deniz, oyuncak,göz,el,kulak… Örneklerde görüldüğü gibi beş duyu organımızdan bir yada bir kaçıyla hissettiğimiz varlıkların adlarına somut ad diyoruz.

Soyut Adlar (Mana Adı) Selami’nin içinden parklardaki,kırlardaki güzelim çiçekleri seyredip gönlündeki sıkıntıyı onlar sayesinde atmak geldi. Yavaş yavaş hazırlandı,aklında hep çiçekler vardı. Yukarıdaki kırmızı yazılmış olan gönül,sıkıntı,akıl kelimeleri duyu organlarımızla algılanamaz.Çünkü onlar madde hâlinde değillerdir.Biz onların varlıklarını zihnimizde tasarlarız. İşte varlıkların duyu organlarımızla algılanmayan,sadece zihnimizde tasarlanan adlarına soyut ad(mana adı)denir.

Varlıkların Sayılarına Göre Adlar 1.Tekil Ad: “Bahçemizdeki elma ağacı bu yıl da çiçek açtı.Bu sene de dalı yüzlerce elmanın ağırlığından sarkacak,belki de kırılacak. Yukarıdaki cümlelerdeki kırmızı renkli kelimelere dikkat ediniz.Her biri bir varlığı belirtiyor. İşte tek bir varlığı karşılamak için kullandığımız kelimelere tekil ad diyoruz.

ÇOĞUL AD “Bütün çiçeklerine severdi;ama onun gözdesi farklı renklerdeki menekşelerdi.Bu yüzden de onlar için ayrı ayrı,farklı şekillerde ve boylarda saksılar almıştı.” Örneklerde görüldüğü gibi,aynı varlıklardan birden çoğunu bildiren adlara çoğul ad diyoruz. Çoğul adlar kelimelerin sonuna -ler,-lar eki getirilerek yapılır.

TOPLULUK ADI Mert’in bir sürü kalemi olmasına rağmen,bugün yine bir düzine boya kalemi almış. Ayşenur çarşıda bir grupla karşılaştı, Tuncay,ailesiyle birlikte ormana mantar toplamaya gitti. Yukarıdaki cümlelerde olduğu gibi çoğul eki almadıkları halde birden çok varlığı anlatan adlara topluluk adı denir.

YAPILARINA GÖRE ADLAR 1.Basit Adlar: Bir elin nesi var,iki elin sesi var. El elden üstündür. İp inceldiği yerden kopar. Yukarıdaki renkli yazılmış kelimeler herhangi bir yapım eki almamışlardır.Herhangi bir başka kelimeyle birleşmemişlerdir.

Basit Adlar: İşte,bir yapım eki almamış ya da başka bir kelimeyle birleşmemiş adlara basit adlar diyoruz. Basit adlar durum ekleri ve çekim ekleri alabilirler. Örnek:kalemler,silgisi, evi,eve,evde, evden…gibi

TÜREMİŞ ADLAR Dermansız dert olmaz. Gençlikte çalışmayan ihtiyarlıkta rahat edemez. Kömürcü ile dost olanın eline kara bulaşır. Yukarıdaki renkli yazılmış adlar yapım ekleri alarak anlamları ve yapıları değişmiştir. İşte, yapım ekleri alarak oluşmuş yeni adlara türemiş adlar diyoruz. Siz de öyle deyin. Olmaz mı?

BİRLEŞİK ADLAR Sinem yazın sivrisinekten çok çekti. Hayrünisalara yazın Eskişehir’den akrabaları geldi. Güneş’in annesi çok güzel karnıyarık yaparmış. Esra Pazartesi doktora gitti. Alihan babaannesini ve anneannesini ziyaret etti.

BİRLEŞİK ADLAR Yukarıdaki renkli yazılmış olan kelimeler iki addan oluşmuştur. sivri+sinek=sivrisinek eski+şehir=Eskişehir karın+yarık=karnıyarık Ali+han=Alihan anne+anne=anneanne baba+anne=babaanne

BİRLEŞİK ADLAR İki veya daha çok kelimenin birleşmesiyle oluşan adlara birleşik ad diyoruz. Örnekler:hanımeli,aslanağzı,Kırkpınar, Karapınar,Akhisar,Diyarbakır,Sivrihisar,Emirhan,Doğukan,Sarayönü,Bahçe saray…

ADIN DURUMLARI (İSMİN HÂLLERİ) O gün Alihan hasta olmuştu.Bu yüzden de birkaç gün okula gidemedi.Evde kaldığı sürece canı çok sıkılmadı.Çünkü biraz iyileşince arkadaşlarından ödevlerini öğrendi.Ödevlerini yaptıktan sonra bol bol kitap okudu.Daha çabuk iyileşmek için de doktorun verdiği ilaçları kullandı ve tavsiyelerine uydu.Çünkü okulu çok özlemişti.

ADIN DURUMLARI (İSMİN HÂLLERİ) Yukarıdaki metinde bazı kelimeler renkli yazılmıştır.Bu kelimeler cümle içinde diğer kelimelerle çeşitli anlam ilişkileri kurabilmek için çeşitli ekler alarak değişik durumlara girmişlerdir.Adların girdiği bu durumlara adın durumları (ismin hâlleri)diyoruz

ADIN DURUMLARI 1.Yalın durumu Elif resim yapıyor. 2. –e (yönelme)durumu Kedi ağaca çıkıyor. 3. –i(belirtme)durumu Ece defteri yazacak. 4. –de(bulunma) durumu Seda evde oturuyor. 5. –den (ayrılma)durumu Bilge Kağan bahçedeki eriklerden erik topladı

YALIN DURUM Harun yazın çok incir yedi. Reyhan evlerinin önünde bir köpek gördü. Çağrıcan kitap okumayı çok sever. Yukarıdaki cümlelerde görülen kırmızı yazılmış adlar hiçbir durum eki almamıştır. Durum eki almamış adlar yalın durumdadır.

ADIN –e (Yönelme)DURUMU Gazihan akşam eve geç gitmiş. Abdulkadir kuşlara yem vermeyi unutmuş. Aybala ile kardeşi çarşıya çıkmışlar. Bize her zaman gelebilirsiniz. Örnek cümlelerde renkli yazılmış kelimeler yüklemin bildirdiği iş,hareket ve oluşun yönünü belirtmektedir. İşte adın bu durumlarına adın –e (yönelme)durumu denir. Adın –e durumu,-a/-e eki getirilerek yapılır.

ADIN –İ (BELİRTME )DURUMU Güneş’i aradım. Zeynep dersi çok güzel anlatır. Sınıfı maviye boyadık. Burcu kalemi kırmış. Ödevi Esra Atalay getirecek. Örnek cümlelerimizde görüldüğü gibi iş,oluş ve hareketten etkilenen varlıkları belirtmek için adın girdiği durumlara adın –i (belirtme) durumu denir. Adın –i durumu,adların sonuna –i (-ı,-u,-ü) eki getirilerek yapılır.

ADIN –de (BULUNMA)DURUMU Bugün çarşıda tören vardı. Yol kenarında sıra sıra ağaçlar vardı. Hayırdır,başında kavak yelleri esiyor. Çağrıcan matematik defterini evde unutmuş. Yukarıda görüldüğü gibi,eylemin yapıldığı yeri,şahsı belirten adın hâline adın –de durumu denir. Bu hâl, adların sonuna –de (-da,-te,-ta) eki getirilerek yapılır. Bu durumu bulmak için yükleme “kimde,nede,nerede,kimlerde,nelerde,nerelerde”sorularından birini sorarız.

ADIN –DEN (AYRILMA)DURUMU Valimiz yarın buradan ayrılacakmış. Melisa okuldan erken geldi. İlker minibüsten indi. Gaye 3.yazılıda matematikten yüksek not alacak. Yukarıda örneklerde olduğu gibi eylemin nereden çıktığını veya ayrıldığını belirten ad durumlarıdır. Durum, adların sonuna getirilen –den (-dan,-tan, -ten) ekleriyle yapılır. Bu durumu bulmak için yükleme “kimden,neden,nereden”sorularını sorarız. - Nereden ayrılacakmış? -Okuldan.