Temel Bilgi Teknolojileri Yrd. Doç. Dr. Doğan Aydoğan

Ünitenin Amaçları Bilgisayar Türlerini Tanımak Bilgisayar Donanımlarını kavramak Donanım Sorunlarını Anlamak ve Düzeltmek

Bilgisayar Türleri Bugün bilgisayarlar çok çeşitli biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Arabalara entegre olanlar, kol saati şeklinde olanlar. Bilgisayarları 3 ana grupta incelemek mümkündür. Sunucu Bilgisayarlar Masaüstü ve Diz Üstü Bilgisayarlar Tablet ya da akıllı telefonlar (avuç içi bilgisayarlar)

Sunucu Bilgisayarlar Bankalarda ya da alışveriş sitelerinde binlerce kişiye aynı anda hizmet vermek üzere tasarlanmış olan sunucu bilgisayarlar. Çok güçlü donanıma sahiplerdir. Küçük işletmeler ya da kişiler evlerindeki bilgisayarları, uygun yazılımlarla basit bir sunucuya dönüştürebilirler. Sunucu bilgisayarlar, kendine bağlanan «istemci» olarak adlandırılan bilgisayarlara bilgi sağlarlar. Bir bankaya bağlanan müşterinin bilgisayarı istemci olur. Sunucu bilgisayarlar çok güçlü bir donanıma sahip olduklarından çok fazla ısınırlar. Bu nedenle soğutma sistemi olan bir odada, insanların giremeyeceği şekilde, uzaktan yönetilerek kullanılırlar. Kişisel bilgisayarların yönetebileceği RAM ve işlemci sayısı sınırlı iken, sunucu bilgisayarlara takılabilen RAM ve işlemci sayısı çok daha fazladır. SQL SERVER, ORACLE ya da MySql gibi veritabanı yönetim sistemleri sunucu içindeki veritabanından uygun veriyi bulup, istemciye göndermek üzere tasarlanmış yazılımlardır.

MASAÜSTÜ BİLGİSAYARLAR Masaüstü bilgisayarlar 30 yıla yakın bir tarihe sahiptir. Ekran-kasa ve çevre birimlerden oluşur. Eskiden türlü ekran kullanan bu tür bilgisayarlar artık LCD ve LED ekranlar kullanmaktadır. Bugün masaüstü bilgisayarlar hala bazı sebeplerle tercih edilmektedir. Masaüstü bilgisayarların donanımında değişiklik yapmak daha kolay ve ucuzdur. Aynı konfigürasyona sahip bir masaüstü bilgisayar, benzer diz üstü bilgisayardan daha ucuzdur. Oyun ve 3 boyutlu tasarım gibi üstün performans gerektiren işlemler masaüstü bilgisayarlar ile daha hızlı yapılabilmektedir. Masaüstü bilgisayarları soğutmak kolaydır. Bu da büyük güç gerektiren işlemlerin yapılmasını mümkün kılmaktadır. Bu gibi sebeplerle profesyoneller ya da oyun severler hala masaüstü bilgisayar tercih etmektedir.

DİZÜSTÜ BİLGİSAYARLAR Masaüstü bilgisayarların tüm yeteneklerine sahiptirler. Hafif ve taşınabilir oldukları için artık masa üstü bilgisayarların yerini almıştır. Bluetooth, kablosuz internete bağlanma kabiliyetleri Diz üstü bilgisayarları her yerde kullanılabilir ve veri aktarabilir hale getirmektedir. Profesyonel bir amacı olmayan her kullanıcı Dizüstü bilgisayarlarla işlerini halledebilir. NETBOOK’LAR Netbooklar, küçük dizüstü bilgisayar türleridir. Atom işlemcileri anakarta entegredir ve az pil tüketirler. Ekranları 7-11 inç arasındadır. Sunum yapmak ve internete girmek için idealdir.

TABLET BİLGİSAYARLAR Bu tür bilgisayarlar özel tür bir kalem ya da parmak ile yönetilir. Veri girişi dijital bir klavye ile yapılır. Dokunmatik telefonlar bir tür tablet bilgisayardır. Tablet bilgisayarlarda genel olarak ANDROİD işletim sistemi kullanılır. CD-DVD girişi yoktur. Veri girmek değil, istemci olmak için ideal bilgisayarlardır. Müzik dinlemek, Video izlemek, İnternette gezinmek ve sunum yapmak için kullanımları idealdir. AKILLI TELEFONLAR Kapasiteleri çok güçlü ve internete bağlı hale gelmeleri, akıllı telefonları tabletlerden daha güçlü ve yaygın hale getirmiştir. E-Posta, randevu düzenleme, video ve internet gibi tüm hizmetler artık akıllı cep telefonu olarak adlandırılan bilgisayarlar aracılığı ile gerçekleşmektedir.

BİLGİSAYAR DONANIMI Bilgisayar donanımını üç ana grupta toplamak mümkündür. Bilgisayara veri girişi sağlayan GİRİŞ birimleri Bilgisayarı oluşturan İç Donanım İşlenen veriyi değişik şekillerde kullanıcıya ulaştıran ÇIKIŞ birimleri Buna ek olarak bilgisayardaki veriyi alan ya da bilgisayara veri aktaran DEPOLAMA birimleri bulunmaktadır.

BİLGİSAYARI OLUŞTURAN İÇ DONANIM PARÇALARI ANAKART Bir bilgisayardaki tüm aygıtlar anakarat’a bağlanarak çalışır. Anakart bu birimler arasında köprü görevi görür. RAM yuvaları, Ses ve ekran kartları için PCI slotları anakrt üzerindedir. Anakarta gelen elektrik buradan bağlı aygıtlara ulaştırılır. Anakart üzerinde BIOS ve BIOS pili bulunur. BIOS temel başlatma sistemi olarak adlandırılabilir ve sabittir. Ayrıca saat bilgiside BIOSta bulunur. Pil sayesinde bilgisayar kapalı olsa da saat güncelliğini korur. Bilgisayar açıldığında BIOS ne yapılacağını, hangi diskin okunacağını belirler, oradanda kurulu olan işletim sistemi açılır. Bir anakart, uyumlu bir işlemci ve mümkün olan en fazla RAM yuvası ile birlikte performansını arttırır.

ANAKART

BİLGİSAYARI OLUŞTURAN İÇ DONANIM PARÇALARI İŞLEMCİ İşlemci sürekli olarak donanımdan veri alır ve uygun donanıma yollar. ÖRN: Klavyeden gelen veri, işlemciden geçerek monitör yönlendirilir. İşlemci; ÖNBELLEK, ÇEKİRDEK, KONTROL BİRİMİ ve VERİ YOLLARI olarak dört ana departmandan oluşur.

BİLGİSAYARI OLUŞTURAN İÇ DONANIM PARÇALARI RAM BELLEK Geçici bilgiler hard diske yazılmaz. Bilgisayar açık iken hafızada duran, bilgisayar kapanınca gidecek olan veriler RAM bellek isimli geçici bir bellekte tutulur. Bir dosya açıkken RAM bellekte tutulur. Kaydet tuşu ile kayıt yapılmadıkça ya da dosya kapatılmadıkça harddiskte işlem yapılmaz. RAM ballek kapasiteleri bayt ve katları üzerinden ifade edilir. 4 GB ya da 8 GB

BİLGİSAYARI OLUŞTURAN İÇ DONANIM PARÇALARI SABİT DİSK (HARD DİSK) Verilerin kalıcı olarak saklandığı birimdir. İşletim sistemi, programlar ve dosyalar sabit diskte kaydedilir. Manyetik bir alan üzerine, elektronik olarak kayıt yapılır. Sabit disk alınırken ihtiyaca göre kapasitesi ve dakikadaki dönme hızı (RPM) önemlidir. Masaüstü bilgisayar harddiskleri genellikle 7200 RPM’dir. Dakikada 7200 göre dönen silindir veriye daha çabuk ulaşılmasını sağlar.

BİLGİSAYARI OLUŞTURAN İÇ DONANIM PARÇALARI EKRAN KARTI Ekran kartları programların talep ettiği görüntü verisini işleyip, ekrana yönlendirir. Ekran kartları kasanın çıkışına yönelik bir yüzey bulundurur. Buradan ekran kartına monitör bağlantısı yapılır. Ekran kartları Anakarta bağlanır ve elektriğini buradan alır. Ortalama bir kullanıcı ekran kartının işlevini hissetmeyebilir. Ancak Grafik tasarım, video animasyon yapan profesyoneller ve oyun düşkünleri için ekran kartının önemi çok büyüktür. Diz üstü bilgisayarlarda ekran kartı tümleşik ya da haricidir. Tümleşik ekran kartları RAM kapasitesini kullanır bu nedenle bilgisayarları yavaşlatır. Uzman kullanıcılar, harici ekran kartına sahip bir diz üstü bilgisayar tercih etmelidir.

BİLGİSAYARI OLUŞTURAN İÇ DONANIM PARÇALARI DİĞER İÇ DONANIM KARTLARI Anakartın PCI yuvalarına, anakartın izin verdiği kadar ek kart takılabilir. En yaygın kartlar SES kartı, FAX/MODEM, ETHERNET KARTI, TV KARTI. Bu kartlar ve ekran kartı masaüstü bilgisayarda kolayca sökülüp, yerine daha güçlü olanlar takılabilir. Dizüstü bilgisayarlarda ise bu kartları değiştirmek genel olarak ya mümkün değil ya da çok pahalıdır. Bu kartlar takılıp, çıkarılacağı zaman elektrik kesilmelidir. Anakartta elektrik olması bu kartların hasar almasına ya da anakartın bozulmasına yol açacaktır. Güç KAYNAĞI: Şehir şebekesinden gelen elektriği doğrusal akıma çevirip, donanıma dağıtan birimdir. Kaliteli bir güç kaynağı bilgisayarımızı elektrik arızalarına karşı koruyacaktır. GÜÇ KAYNAĞI

BİLGİSAYAR GİRİŞ BİRİMLERİ Bilgisayara veri ve komut girişi yapmaya yarayan aygıtların tümüne giriş birimleri adı verilmektedir. Klavye, fare, tarayıcı bunlara örnek olarak verilebilir.

BİLGİSAYAR GİRİŞ BİRİMLERİ KLAVYE Klavye üzerinde harf, sayı, noktalama işaretleri ve özel fonksiyon tuşlarını barındırır. Bu aygıt aracılığı ile insan parmakları aracılığı sisteme veri girişi yapar ve komutlar uygular. Q ve F klavyeler mevcuttur. Türkçe için F klavye uygun iken, bilgisayarlar yurt dışından geldiği için genel olarak Q klavyelere rastlanmaktdır.

BİLGİSAYAR GİRİŞ BİRİMLERİ FARE (MOUSE) Fare ekranda yer alan bir imleci yönetmemizi sağlar. Bu imleç ve farenin üzerinde yer alan tuşlar sayesinde çeşitli komutlar ve dosya kopyalama işlemleri gerçekleştirilebilir. Fareler bilgisayarlara kablolu ya da kablosuz yöntemlerle bağlanabilmektedir.

BİLGİSAYAR GİRİŞ BİRİMLERİ MİKROFON Mikrofon ses dalgalarının elektrik sinyallerine çevirir. Bu sayede ses kaydedilebilir ya da internet görüşmelerinde olduğu gibi aktarılabilir. İNTERNET KAMERASI (WEB CAM) Genel olarak internet görüşmeleri ve telekonferanslar için kullanılmaktadır. Dizüstü bilgisayarlarda Webcam ekran üzerinde hazır olarak gelmektedir. Masaüstü bilgisayarlarda harici olarak takılan Webcam USB girişinden bağlanır ve görüntüyü işlemciye aktarır. JOYSTICK Kablolu ya da kablosuz olan bu aygıtlar, oyunlar gerekli olan komutları yerine getirmek için tasarlanmıştır. Bugüne kadar el ile yönetilen joystickler, artık daha çok vücuda giyilen ya da vücudu taklit eden biçimlerde ortaya çıkmaktadır.

BİLGİSAYAR GİRİŞ BİRİMLERİ BARKOD OKUYUCU Barkod, Ürün tanımlamaya yarayan endüstriyel bir sistemdir. Siyah beyaz çubuklardan oluşan bu şekiller Barkod okuyu aracılığı ile dijital veriye dönüştürülmektedir. Ticari işletmelerde yaygın olarak kullanılan bir aygıttır. GRAFİK TABLETLER Profesyonel tasarımcıların kullandığı bir aygıttır. Bir yüzey ve basınca duyarlı bir kalemden oluşurlar. Böylece koyuluğu ve sertliği ayarlanabilen çizimler el ile yapılmakta ve eş zamanlı ve dijital olarak bilgisayara aktarılmaktadır. TARAIYICI (SCANNER) Işığa duyarları sensörleri ile düz bir yüzeye ve kağıtlara basılmış görselleri, bilgisayara aktarmak için kullanılmaktadır. Tarayıcı sensörlerinin çözünürlüğü arttıkça, elde ettikleri görüntünün kalitesi de artmaktadır.

BİLGİSAYAR ÇIKIŞ BİRİMLERİ İşlemci aracılığı ile verilen görevlerin yerine getirilmesi sonucunda elde edilen verilerin kullanıcıya ulaşması için kullanılan aygıtlara çıkış birimi denmektedir.

BİLGİSAYAR ÇIKIŞ BİRİMLERİ EKRAN Bilgisayardaki veriyi görüntüye dönüştüren çıkış birimidir. Günümüzde kullanılan ekran genel olarak LCD-LED ve 16/9 (eski monitörler 4/3) oranlarındadır. YAZICI Bilgisayardaki veriyi kağıt veya benzer bir fiziksel nesne üzerine aktaran aygıtlarıdır. Renkli, siyah beyaz; Lazer ya da mürekkepli olabilir. Dakikada bastığı sayfa sayısı ve baskı kalitesi yazıcı tercihini etkiler. HOPARLÖR Dijital olarak gelen veriyi, ses dalgasına dönüştüren aygıtlardır.

DEPOLAMA BİRİMLERİ Depolama birimleri bilgisayardaki veriyi saklayabilen, elektrik kesintisinden etkilenmeyen ve gelecekte tekrar kullanıma sunan birimlerdir. TAŞINABİLİR DİSKLER Durağan Bellek ya da harici disk şeklindedirler. USB, firewire ya da e-sata girişlerinden bağlanarak veri alışverişi sağlanır. DURAĞAN SÜRÜCÜLER (SSD Sürücüler) Bunların hareket eden bir parçaları yoktur. Sabittirler. USB bellek olarak bilinen bellekler Durağan sürücülerdir. SD ya da mikro SD kartlar. HARİCİ SABİT DİSKLER Bilgisayar sabit disklerinin aynılarıdır. Harici bir bağlantı yolu ile bilgisayara bağlanır. Çok yüksek kapasiteleri vardır. Önemli ve Kişisel verilerimizi saklamak için uygun olan platformlardır. Örneğin dahili sabit diskimizde yer alan çocukluk fotoğraflarınız bilgisayar bozulursa silinme riskindedir. Harici diskte ise böyle bir risk yoktur. CD/DVD OKUYUCULAR Optik bir okuma yazma teknolojisidir. CD ler 700 mb kapasiteye sahipken DVD ler 4,5 GB kapasiteye sahiptir. CD teknolojisi optik bir teknoloji olduğu için yüzey çizilmesi, veriye ulaşılmasını engellemektedir. SD kart teknolojisindeki gelişmeler ve aynı donanımın defalarca kullanılabilmesi CD ve DVD teknolojisini arka plana itmiştir.